Przeciwdziałanie niedoborom manganu w uprawie zbóż i rzepaku

Plonowanie zbóż i rzepaku zależy od bardzo wielu czynników. Wysokość i jakość plonu determinowana jest m.in. wyborem odpowiedniej odmiany, warunkami siedliskowymi, glebowymi, przebiegiem pogody. Jednak największy wpływ na poziom plonowania ma odpowiednio prowadzona agrotechnika, uwzględniająca ochronę chemiczną roślin, zabiegi ograniczające osypywanie się nasion przed i w trakcie zbioru oraz nawożenie. Najczęściej roślinom dostarcza się makroelementów /azot, potas, fosfor, wapń/, nie mniej jednak nie wolno zapominać o dostarczaniu mikroelementów, które także wpływają na kondycję uprawy, a co za tym idzie oddziałują na jakość plonu.

Bardzo ważnym, niezbędnym dla życia roślin mikroelementem pokarmowym jest mangan. Pierwiastek ten jest regulatorem i stymulatorem wzrostu, aktywatorem wielu procesów enzymatycznych. Bierze udział w procesach przyswajania azotu i syntezy białek, syntezy witaminy C, oddychania i fotosyntezy. Jego niedobór powoduje spadek ogólnej kondycji uprawy, zaburza prawidłowy wzrost i rozwój roślin, powoduje występowania wielu chorób. Razem z żelazem odpowiada za reakcje redukcji azotanów i pozyskiwania azotu. Bierze udział w zapewnianiu trwałości chlorofilu, jego niedobór powoduje rozpad chlorofilu pod wpływem silnego światła.
Mangan jest uważany za najważniejszy katalizator w cyklu Krebsa. Przy niedostatku manganu ilość przyswajalnego dwutlenku węgla jest obniżona – obniżona zostaje intensywności fotosyntezy - odpowiednie zaopatrzenie roślin w mangan jest konieczne do prawidłowego rozwoju roślin i wydania wysokich plonów.
    W glebach mangan występuje w związkach mineralnych i organicznych, w minerałach pierwotnych pod postacią trudno rozpuszczalną i trudno przyswajalną dla roślin. Za czynny, przyswajalny przez rośliny, uważa się mangan rozpuszczalny, wymienny, jednak łatwo ulegający redukcji. Zawartość przyswajalnych form manganu i jego dostępność dla roślin uzależniona jest m.in. od odczynu gleby i jej uwilgotnienia. Utrudnionego pobierania i niedoborów manganu można spodziewać się na glebach zasobnych w żelazo i siarkę, jak i na silnie zasadowych lub świeżo wapnowanych - wapnowanie ogranicza przyswajalność manganu oraz wymywanie go w głębsze warstwy gleby. Niedobory manganu występują u roślin uprawianych na glebach obojętnych i zasadowych oraz torfowych i węglanowych. W glebach dobrze uwodnionych zawartość manganu przyswajalnego jest na ogół wyższa niż w glebach słabo uwodnionych. Spadek dostępności tego pierwiastka dla roślin towarzyszy także okresom suszy. Pobieranie manganu utrudnione jest także przy nadmiernej podaży potasu.

Do najbardziej charakterystycznych objawów niedostatku manganu należą zmiany w zabarwieniu liści - na liściach, zwłaszcza młodych powstaje tzw. cętkowana chloroza. Przy niedoborach manganu następuje zahamowanie wzrostu rośliny, żółknięcie liści, występowanie brunatnych plam między nerwami. Objawy niedoboru manganu pojawiają się najpierw na starszych liściach. Liście są chlorotyczne, jedynie nerwy pozostają zielone. Plamy na liściach występujące pomiędzy nerwami często się zlewają (w odróżnieniu od niedoborów Mg - jasne plamy rozdzielone ciemnymi punktami). Często pojawia się łamliwość liści, a u owsa sucha plamistość liści. Z czasem całe liście żółkną i zasychają.

    Bardzo skuteczną metodą przeciwdziałania skutkom niedoboru manganu jest stosowanie donasiennych zapraw np. Teprosyn Mn, gdyż we wczesnym okresie wzrostu roślin pierwiastek ten silnie oddziałuje na rozwój systemu korzeniowego. Mangan zaangażowany jest też w wytwarzanie przez roślinę lignin, które stanowią część struktury ściany komórkowej i są odpowiedzialne za sztywność i odporność mechaniczną liści, łodygi i korzeni. Mniejsza zawartość lignin jest szczególnie widoczna na korzeniach zbóż. Niedobór manganu powoduje istotny spadek odporności zbóż na zgorzel podstawy źdźbła. Większy niedobór staje się widoczny w postaci pasowego żółknięcia pola i brązowych plam na liściach, co jest wynikiem nieodwracalnych uszkodzeń chloroplastów. Dlatego, przy produkcji wysokojakościowych zbóż, bardzo ważne jest dostarczenie tego pierwiastka przed lub natychmiast po/ np. nawóz dolistny Mantrac/ wystąpieniu pierwszych symptomów jego niedoboru.

    Nie tylko zboża, także i rzepak jest bardzo wrażliwy na niedobory manganu. Ta szybko rosnącą roślina wymaga ponad przeciętnego nawożenia makro i mikroskładnikami. Jeżeli, chociażby czasowo będzie zahamowany proces odżywiania manganem, dochodzi do sytuacji stresowych, co odbija się na plonach i jakości ziarna. Przed oraz w czasie kwitnienia, a przede wszystkim w czasie tworzenia się ziarna, rzepak ma szczególnie duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Dlatego warto także w produkcji rzepaku zastosować zaprawę donasienną bogatą w ten składnik, bądź też zastosować nawożenie dolistne. Z niedoborami manganu w uprawach rzepaku można się spotkać w glebach o wysokim pH gleby. Typowe objawy braku tego mikroelementu występują w postaci chlorozy międzynerwowej na młodych liściach. Dokarmienie manganem rośliny z występującymi objawami niewielkiego niedoboru pierwiastka i bez widocznych objawów bardzo szybko poprawia funkcjonowanie liści i całej uprawy. Niedobory manganu można uzupełniać także po wschodach roślin, najlepiej mikroelementowymi nawozami formułowanymi do stosowania nalistnego. można powtórzyć.
    Optymalne zaopatrzenie roślin w mangan wpływa korzystnie nie tylko na wysokość plonów, ale także na ich jakość.