PRZEBIEG WARUNKÓW AGROMETEOROLOGICZNYCH

Bieżący rok, podobnie jak poprzednie lata, charakteryzował się dużym zróżnicowaniem warunków termiczno-wilgotnościowych i częstym występowaniem anomalii pogodowych. Przy utrzymującym się niskim poziomie zużycia plonotwórczych środków produkcji (nawożenia, kwalifikowanego materiału siewnego i środków ochrony roślin) na wielkość tegorocznych zbiorów największy wpływ miało znaczne zmniejszenie powierzchni zasiewów, zwłaszcza zbóż i ziemniaków oraz bardzo zróżnicowany rozkład opadów zarówno terytorialnie, jak i pod względem intensywności ich występowania.

Okres wegetacyjny rozpoczął się wcześnie. Pierwsze ruszenie wegetacji roślin nastąpiło już na początku lutego. Wyjątkowo wysokie temperatury utrzymujące się od III dekady stycznia do połowy lutego, spowodowały prawie w całym kraju ruszenie wegetacji ozimin i trwałych użytków zielonych, jednak raptowne znaczne ochłodzenie w połowie lutego zahamowało procesy życiowe roślin lub bardzo je spowolniło. Ponowny wzrost temperatury powietrza i gleby na początku marca przyczynił się do wzmożenia procesów fizjologicznych roślin. W wielu rejonach w I dekadzie, a na przeważającym obszarze w II dekadzie marca na dobre ruszyła wegetacja roślin i rozpoczęto wiosenne prace polowe.

Mimo zmiennej pogody w okresie wiosny, warunki agrometeorologiczne na ogół były korzystne dla wzrostu i rozwoju roślin, toteż na przeważającym obszarze kraju zaawansowanie wegetacji w tym czasie, w porównaniu do roku ubiegłego, było przyspieszone o około 3-4 tygodnie. Mimo znacznego niedoboru opadów w kwietniu zapasy wilgoci w glebie przeważnie były jeszcze dostateczne, choć miejscami, zwłaszcza w rejonach centralnych, pod koniec miesiąca zaznaczyło się już nadmierne przesuszenie ornej warstwy gleby.

Wyraźne pogorszenie warunków agrometeorologicznych nastąpiło w I dekadzie maja. Niemal bezdeszczowa pogoda, przy bardzo wysokich temperaturach i dużym usłonecznieniu, spowodowała na znacznym obszarze, a przede wszystkim w województwach wschodniej połowy kraju, nadmierne przesuszenie gleby i rozwój suszy glebowej. Niedobór wilgoci szczególnie niekorzystny był dla zbóż, które znajdowały się w fazie strzelania w źdźbło i kłoszenia, a więc w okresie zwiększonego zapotrzebowania na wodę, a także dla rzepaku ozimego, u którego rozpoczęła się faza kwitnienia, a więc również okres krytyczny pod względem wpływu niedoboru wilgoci na plon.

W II i III dekadzie maja wystąpiły deszcze, które na znacznym obszarze kraju poprawiły stan uwilgotnienia gleby, jednak nierównomierny rozkład opadów spowodował, że w niektórych rejonach, zwłaszcza północno-wschodnich i południowo-zachodnich występował niedobór opadów i tam miejscami nadal wilgotność gleby była niedostateczna. Natomiast w innych rejonach (w kujawsko-pomorskim, łódzkim i świętokrzyskim) intensywne deszcze w III dekadzie maja spowodowały lokalne szkody w zasiewach.

Do dalszej poprawy stanu uwilgotnienia gleby i warunków wegetacji roślin przyczyniły się opady w I dekadzie czerwca, jednak znaczny ich niedobór w następnych dwóch dekadach i w I dekadzie lipca, zwłaszcza w województwach centralnych i południowo-zachodnich, spowodował ponowne przesuszenie ornej warstwy gleby. Niedobór wilgoci w glebie bardzo pogorszył warunki wzrostu i rozwoju roślin.

W lipcu bardzo nierównomierny rozkład opadów, przy gorącej, okresami upalnej pogodzie, powodował duże zróżnicowanie warunków agrometeorologicznych. Podczas, gdy w jednych rejonach długotrwały niedobór opadów powodował silne przesuszenie gleby, w innych rejonach intensywne deszcze, często pochodzenia burzowego, powodowały lokalne podtopienia i powodzie. Występujące w czasie gwałtownych burz ulewy, niekiedy grad i bardzo silny wiatr, powodowały lokalne szkody w uprawach.

Na terenach gdzie przy upalnej pogodzie występowało silne przesuszenie gleby, niekorzystne były warunki wegetacji; obserwowano skrócenie okresu nalewania ziarna i przyspieszenie dojrzewania rzepaku i zbóż, a u roślin okopowych zahamowanie wzrostu bulw i korzeni. W połowie sierpnia niedobór wilgoci w glebie występował głównie w rejonach północno-wschodnich, natomiast w III dekadzie miesiąca silne przesuszenie gleby obejmowało już przeważający obszar kraju. Największy deficyt wody wystąpił jednak w rejonach wschodnich, szczególnie w województwie podlaskim, gdzie poważny niedobór opadów notowany był od II dekady lipca.

Okresy słonecznej, gorącej i suchej pogody sprzyjały pracom żniwnym, które zakończono w III dekadzie sierpnia. Na uprzątniętych polach wykonywano przedsiewną uprawę gleby, a miejscami przystąpiono do siewu rzepaku ozimego, jednak w wielu rejonach z powodu silnego przesuszenia gleby prace te przerwano. Niedobór wilgoci, silne usłonecznienie i bardzo wysokie temperatury stwarzały też niekorzystne warunki dla wegetacji roślin okopowych. Na większości plantacji ziemniaków nastąpiło przedwczesne zaschnięcie naci ziemniaczanej, co przyspieszyło rozpoczęcie wykopków. Jeszcze w I dekadzie września było bardzo ciepło i sucho, przez co opóźniały się siewy ozimin i wschody wcześniej wysianych roślin. Dopiero deszcze w II i III dekadzie września poprawiły nieco warunki wilgotnościowe gleby, a tym samym warunki wegetacji i prac polowych. Kontynuowano więc siewy ozimin i zbiór ziemiopłodów. Na polach pojawiły się wschody wcześniej wysianych roślin. W wielu rejonach, głównie południowej części kraju zakończono wykopki ziemniaków, a miejscami rozpoczęto zbiór buraków cukrowych. Trwał zbiór kukurydzy na zielonkę i na ziarno.

Na początku października ciepła pogoda sprzyjała pracom polowym i wegetacji roślin, ale później było chłodno i często występowały przygruntowe przymrozki, stwarzające dobre warunki dla hartowania się roślin. Często też występowały opady, głównie deszczu, a miejscami również deszczu ze śniegiem i śniegu. Dość niskie temperatury w ciągu dnia w II dekadzie miesiąca oraz przymrozki spowalniały tempo wzrostu i rozwoju ozimin. Siewy zbóż ozimych, a także zbiór ziemniaków przeważnie zakończono przed 20 października, a tylko lokalnie prace te kończono w III dekadzie miesiąca. W całym kraju trwał zbiór buraków cukrowych, okopowych pastewnych i innych ziemiopłodów. Obfite opady w ostatniej dekadzie października utrudniały te prace, ale jednocześnie przyczyniły się do powiększenia zasobów wilgoci w glebie i poprawy warunków wzrostu i rozwoju ozimin. Zbiór buraków cukrowych przeważnie zakończono w II dekadzie listopada.

Drzewa i krzewy owocowe przezimowały bez uszkodzeń mrozowych. Niewielkie wiosenne przymrozki spowodowały lokalnie uszkodzenia pąków kwiatowych. Kwitnienie roślin sadowniczych w bieżącym roku było przyspieszone, drzewa i krzewy owocowe kwitły na ogół obficie. Obserwowano duże nasilenie występowania szkodników sadowniczych, które dobrze zniosły warunki łagodnej zimy 2001/2002, ponadto zanotowano występowanie chorób, zwłaszcza w sadach niechronionych.

Na ogół ciepła i słoneczna pogoda w kwietniu i w maju przyspieszyły wegetację o około dwa tygodnie. Stosunkowo ciepłe lato i wysokie temperatury na początku września spowodowały dalsze przyspieszenie wegetacji roślin sadowniczych, lecz brak opadów na przełomie sierpnia i września wpłynął na ograniczenie przyrostu masy owoców.

Korzystne warunki agrometeorologiczne wiosną br. sprzyjały także przyspieszeniu wegetacji warzyw gruntowych. Jednak na przeważającym obszarze kraju brak opadów występujący na przełomie kwietnia i maja nieco zahamował wzrost i rozwój roślin warzywniczych. W czerwcu warunki uwilgotnienia gleby znacznie się poprawiły. Bardzo korzystne były w tym roku warunki atmosferyczne dla plonowania warzyw ciepłolubnych ze względu na wysokie temperatury powietrza i dostateczną ilość opadów.