Ogólnopolskie badanie zawartości azotu mineralnego

Nie od dziś wiadomo, że najważniejszym składnikiem pokarmowym w żywieniu roślin jest azot. Decyduje on o wielkości i jakości plonu. Wynika to z funkcji azotu, który jest niezbędnym elementem syntezy cząsteczek białka – podstawowego budulca wszystkich żywych organizmów. Niedobór azotu powoduje nie tylko spadek plonu, ale i zahamowanie wzrostu i rozwoju rośliny Wizualnym objawem niedostatku azotu jest jasnozielony kolor liści i łodyg oraz wątły pokrój roślin.
W skrajnych przypadkach niedostatku tego pierwiastka liście roślin żółkną, a ich słabo wykształcone owoce przedwcześnie dojrzewają. Niemniej niebezpieczny jest również nadmiar tego makroskładnika. Rośliny przenawożone azotem mają ciemnozielony kolor i wytwarzają bardzo dużą masę /wielkie liście, w zbyt dużej ilości i  grube łodygi/, jednak ich owoce są nieliczne i słabo wykształcone. Przeazotowanie roślin wydłuża znacznie okres ich wegetacji oraz powoduje kumulację azotanów, co jest niebezpieczne dla zdrowia człowieka, a także niekorzystne z punktu żywienia zwierząt.
Azot występuje w glebie w postaci różnych związków zarówno organicznych, jak i nieorganicznych. Do najważniejszego źródła azotu glebowego należy materia organiczna, z której w procesie mineralizacji przy zachowaniu odpowiednich warunków następuje przetworzenie azotu organicznego do formy mineralnej, którą jest jon NH4+. Kolejnym etapem przemian azotu w glebie jest nitryfikacja przeprowadzana prze bakterie Azotobacter i Nitrosomonas, proces ten prowadzi do powstania formy azotanowej NO3-. Niezbędnymi warunkami do przebiegu mineralizacji i nitryfikacji jest temperatura, wilgotność, odczyn oraz wysoka aktywności mikrobiologiczna gleby.
 Azot ponadto do gleby wprowadzany jest w formie nawozów organicznych np. obornika czy gnojowicy oraz przede wszystkim w formie nawozów mineralnych zawierających trzy formy azotu: amidową, amonową oraz azotanową. Ważnym elementem odżywiania azotem jest zapewnienie w glebie odpowiednich warunków do jego pobierania. Musimy zapewnić  optymalne warunki odczynu w przedziale pH 6-7, a także zwrócić uwagę na zakwaszające działanie nawozów azotowych, powinniśmy stosować takie produkty, które buforują ten efekt. Pamiętajmy, ze każdy 1kg azotu amonowego wymaga zastosowania 2 kg CaO celem wyeliminowania zakwaszającego działania.
Azot pobierany jest przez rośliny tylko w dwóch formach: amonowej NH4+ oraz azotanowej NO3- . Pobieranie zależy od fazy rozwojowej rośliny oraz temperatury. We wczesnych fazach rozwojowych i niższych temperaturach rośliny pobierają przed wszystkim azot amonowy, a w późniejszych okresach przeważa w pobieraniu forma azotanowa, która stanowi większość pobranego N. Po pobraniu azot w roślinie transportowany jest do części nadziemnej, gdzie ulega przetworzeniu na aminokwasy, a później białka. Należy pamiętać, że azot transportowany jest do liści w formie azotanowej, co oznacza, że pobrany azot amonowy w korzeniu musi ulec procesowi utlenienia, co oczywiście wiąże się z nakładami energetycznymi. Na tym jednak nie kończą się procesy przemian azotu. W liściu azot wykorzystywany jest do syntezy aminokwasów, których szkielet stanowi połączenie N i H. Formą azotu dostarczoną  do liścia jest forma NO3-, co zatem wiąże się z kolejnym procesem, tym razem redukcji, w wyniku którego powstaje form amonowa, z której już bez przeszkód mogą powstawać aminokwasy. Oczywiście, aby optymalnie zarządzać azotem należy dostarczyć także pierwiastków drugorzędowych, czyli siarki, magnezu, wapnia, potasu i fosforu, a także mikroelementów. Jak widać proces budowy potencjału plonowania stale wiąże się z kontrolowaniem przemian azotu.
Mając na uwadze dynamikę przemian azotu w glebie oraz roślinie należy odpowiednio dostosować nawożenie do potrzeb rośliny, warunków siedliska, a także oczekiwań w stosunku do plonu. Punktem wyjścia przed przystąpieniem do ustalenia dawki azotu jest poznanie jego zwartości w glebie.
Jak powszechnie wiadomo standardowo azot mineralny w glebie oznacza się w dwóch terminach: przed wysiewem pierwszej wiosennej dawki azotu w uprawie roślin ozimych /rzepak, zboża/, jednak ze względu na ograniczony czas i spiętrzenie prac polowych w momencie ruszania wegetacji wiosną niestety niewielu rolników decyduje się na takie badanie, a tym samy o oparcie dawki azotu o otrzymany wynik oraz przed siewem roślin jarych /zboża, kukurydza, buraki, ziemniaki/.
W praktyce rolniczej spotyka się również, że w niektórych gospodarstwach wykonuje się analizę zawartości azotu mineralnego przed siewem roślin ozimych /przede wszystkim rzepaku, rzadziej zbóż/ celem określenia ilości tzw. azotu resztkowego. Wiedza o ilości azotu resztkowego pozwala na w miarę dokładne zaplanowanie jesiennego /przedsiewnego, jak również pogłównego/ nawożenia w/w roślin.
Nowatorskim podejściem do problematyki związanej z azotem mineralnym jest pobieranie prób gleby w okresie jesiennym, przed wejściem roślin w okres spoczynku zimowego. Daje to czas na analizę laboratoryjną. Otrzymaną ilość  N mineralnego należy  skorygować o starty wynikające z przebiegu pogody w okresie zimy. Wynik po korekcie  da nam pogląd na zawartość azotu mineralnego w glebie w momencie ruszania wegetacji. Będzie to pomocne przy ustaleniu optymalnej dawki azotu.
Profesjonalne nawożenie azotem to jedno z najważniejszych wyzwań współczesnego rolnictwa. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rolników prowadzona jest przez firmę Timac Agro ogólnopolska akcja badania zawartości azotu mineralnego w glebie. W ramach akcji przy zakupie  innowacyjnych nawozów Sulfammo N Pro  pobierane są przez pracowników Stacji Chemiczno-Rolniczych próby glebowe. Pobiera się je za pomocą specjalnych świdrów z dwóch poziomów 0-30 cm oraz 31-60 cm. Uzyskane wyniki wraz z fachowym doradztwem oferowanym przez firmę pomogą w  racjonalnym zarządzaniu najważniejszym składnikiem pokarmowym. Tym samym możemy kontrolować i ograniczać jego straty.