Nawożenie zmienia skład gatunkowy roślinności łąk i pastwisk, tym samym wpływa nie tylko na wartość pokarmową, ale i smakową paszy W miarę wzrostu nawożenia zmniejsza się ilość chwastów. Im bardziej prawidłowe nawożenie, tym trwalsze utrzymywanie się gatunków szlachetnych w runi, a w efekcie lepsze wykorzystanie składników mineralnych z zastosowanych nawozów i zasobów glebowych. Dla łąk i pastwisk nie jest łatwo opracować i zalecić jedną jedyną kombinację nawozową, która w jednakowy sposób odpowiadałaby potrzebom wszystkich gatunków roślin i gwarantowałaby trwałe utrzymanie pożądanego składu botanicznego. Chcąc odpowiednio kształtować skład botaniczny i utrzymywać dużą produktywność runi, należy uwzględnić dwie zasadnicze kategorie nawożenia- podstawowe i produkcyjne.
Nawożenie podstawowe, określane jako melioracyjne ma na celu polepszenie fizykochemicznych i biologicznych właściwości gleb oraz zwiększenie ich urodzajności, Można to zrealizować przez wapnowanie i nawożenie organiczne.
Wapnowanie powinno się przeprowadzać co 3-6 lat, uzależniając ilość wnoszonego wapnia od jego zawartości w glebie (nie powinno być mniej niż 0,5% Ca w próbce). Za optymalny odczyn dla roślinności łąkowo-pastwiskowej przyjmuje się pH od 5,5 do 6,5. Wapnowania wymagają głównie łąki i pastwiska gradowe, założone na lekkich i średnich glebach mineralnych, o pH poniżej 5,5. Na glebach mineralnych ciężkich w zasadzie nie trzeba stosować wapnowania, gdyż są one zasobniejsze w wapń. Gleby torfowe o pH poniżej 4,5 powinny być zwapnowane. Im gleba bardziej organiczna, tym bardziej należy ograniczać wapnowanie, które przyspiesza rozkład substancji organicznej i jej degradację. Obecny w glebie, w odpowiedniej ilości wapń, utrwala strukturę gruzełkowatą oraz udostępnia roślinom składniki mineralne w reakcji wymiany z innymi pierwiastkami. Nawozy wapniowe wysiewa się po zbiorze wszystkich pokosów i po zakończeniu wypasania. Tak zastosowane są wmywane do gleby w okresie późnej jesieni i zimy Jeżeli gleba ma odczyn niższy od optymalnego, należy stosować tylko wapno węglanowe lub dolomit. Nie należy stosować wapna tlenkowego. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleb w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, w ilościach 300-500kg/ha dolomitu. Jeżeli zachodzi konieczność wapnowania „na darń", wskazane jest wtedy stosowanie węglanu wapnia (CaCO3) w ilości 1 - 1,5 t/ha lub wapniaka mielonego.
Nawożenie organiczne wzbogaca glebę w substancję organiczną, z której pod wpływem działania mikroorganizmów tworzy się próchnica. Równocześnie podczas rozkładu substancji organicznej uwalniane są składniki pokarmowe pobierane przez rośliny Nawozy organiczne, o konsystencji stałej, głównie obornik, wprowadza się przede wszystkim przy zagospodarowaniu łąk i pastwisk od nowa oraz podczas odnawiania ich za pomocą podsiewu, mniej więcej co 5-6 lat. Nie wyklucza to stosowania raz na 3-4 lata nawozów organicznych na wieloletnich łąkach i pastwiskach. W ten sposób poprawia się skład botaniczny runi, zwiększa się w niej udział wartościowych gatunków traw i motylkowatych, zwłaszcza koniczyny białej. Zaleca się stosowanie przede wszystkim nawozu końskiego i obornika bydlęcego, dobrze przefermentowanego. Krowi nawóz zawiera około 0,5% N, 0,3% P2O5, 0,7% K2O, 0,5% Ca i 0,2% MgO. Wprowadzenie 20-30 t/ha obornika pozwala roślinności łąkowej wykorzystać w pierwszym roku około
Nawozy organiczne płynne, jak gnojowica lub gnojówka mogą być również przydatne do nawożenia tak i pastwisk. Stosowanie tych nawozów nie poprawia właściwości gleby, może jedynie zwiększać ich żyzność. Nawożenie nimi wymaga jednak zachowania dużej ostrożności. Gnojowica stanowiąca mieszaninę kału i moczu z dodatkiem wody po myciu stanowisk w oborze, powinna być teoretycznie niemal idealnym nawozem organiczno-mineralnym. W rzeczywistości jest jednak inaczej. Rozdrobnioną substancję organiczną, o dużej aktywności biologicznej, wprowadza się do gleby ze znaczną ilością wody, która wypiera powietrze. Resztki tlenu zużywają aktywne formy substancji organicznej i mikroorganizmy glebowe. Wkrótce nasilają się procesy beztlenowe, niosące negatywne skutki w postaci ubytku z runi szlachetnych gatunków traw i motylkowatych. Mata dawka gnojowicy nie wywołuje ujemnych skutków, jednak ustalenie optymalnych dawek tego nawozu, jest trudne. Jeśli nawet gnojowicę wprowadzi się do gleby słabo wilgotnej, nie ma pewności, czy nie spadnie deszcz, który zdecydowanie pogorszy warunki tlenowe gleb. Szczególnie silnie na niedostatek tlenu reagują gleby ciężkie, zwięzłe. Gleby lekkie, piaszczyste, cechują się większymi możliwościami przyjmowania gnojowicy i nawet obfite opady nie spowodują w nich trwałego niedoboru tlenu. Dawki gnojowicy standardowej o zawartości 8-10% suchej masy i 0,4% azotu nie powinny przekraczać 60 m3/ha w danym roku. Wartość nawozowa gnojowicy jest charakterystyczna dla danego gatunku i grupy użytkowej zwierząt (patrz: poniżej), a zależy od sposobu jej magazynowania i stopnia rozcieńczenia.
Z punktu widzenia potrzeb pokarmowych roślin, gnojowica zawiera niewystarczającą ilość fosforu, dlatego przy nawożeniu gnojowicą konieczne jest uzupełnienie nawożeniem fosforowym. Można też inaczej postępować i do zbiornika z gnojowicą dodawać super-fosfat w ilości 10 kg/m3 (wtedy dodatkowym zyskiem jest lepsza konserwacja azotu amoniakalnego w gnojowicy). Na łąkach i pastwiskach gnojowicy nie powinno się stosować częściej niż co 2-3 lata ze względu na niebezpieczeństwo zachwaszczenia. W ramach nawożenia podstawowego na łąki wylewć można dwie dawki po 25 m3/ha w lutym i w kwietniu, a na pastwiska jedną dawkę 30 m3/ha w marcu. Zalecane dotychczas jesienne stosowanie gnojowicy okazało się nieekonomiczne ze względu na wyjątkowo duże straty związków azotowych w wyniku szybkiej ich mineralizacji. Wyklucza się wywożenie gnojowicy na glebę zamarzniętą lub pokrytą śniegiem.
Gnojówkę przefermentowaną można stosować na łąki w ilości 10-15 m3/ha rocznie. Roślinność bardzo dobrze wykorzystuje azot zawarty w gnojówce. Można nią systematycznie nawozić też pastwiska, lecz pod warunkiem uzupełniającego nawożenia fosforem i wapniem. Gnojówka zawiera przeciętnie 0,3-0,6% N, 0,5-0,8% K2O
i 0,04-0,08% P2O5. Łąk nie powinno się nawozić częściej niż co 2-3 lata. Gnojówka stosowana przez długi czas sprzyja rozwojowi chwastów baldaszkowatych. W okresie upalnej pogody gnojówkę należy rozcieńczyć wodą w stosunku 1:3.
Nawozy organiczne należy stosować w dni chłodne, bezwietrzne i dżdżyste. Nie nawozi się nimi gleb zamarzniętych i pokrytych śniegiem, ze względu na ryzyko zanieczyszczenia wód w ciekach wodnych. Płynnych nawozów organicznych nie można wprowadzać na łąki o wysokim (20-
wiosną (przed rozpoczęciem wegetacji) wprowadzenie fosforu i potasu równoważy gospodarkę węglowodanową (cukrową) w komórkach roślinnych; jednoczesny dodatek azotu przyspiesza wzrost i rozwój roślin latem stosowanie azotu po drugim i trzecim pokosie oraz po wypasach przyspiesza odrastanie roślin; dawka potasu po pierwszym pokosie oraz po drugim wypasie przeciwdziała sezonowemu obniżeniu plonowania jesienią (na przełomie września i października) ponowne wysiewanie fosforu i potasu umożliwia odpowiedni przyrost masy i zgromadzenie w komórkach roślin substancji zapasowych, zapewniających dobre przezimowanie oraz sprzyja tworzeniu większej liczby pędów na wiosnę
Nawożenie produkcyjne, zwane inaczej podkarmiającym, stosuje się w celu uzyskania opłacalnego plonu masy roślinnej wdanym roku użytkowania. Odpowiednie dawki nawozów pomocniczych stosowane corocznie, poza nawożeniem podstawowym (okresowym), mają uzupełniać składniki pokarmowe, których ilość lub przyswajalność w glebie jest niedostateczna, a także te zabrane z gleb w plonach. Roślinom łąk i pastwisk dostarcza się łatwo przyswajalnych składników mineralnych, przede wszystkim makroelementów (azotu, fosforu, potasu). Wskazane jest używanie nawozów szybko działających. Nawozy mineralne wzmagają bujność roślin, podnoszą ich wartość pokarmową oraz wzmacniają najwartościowsze gatunki i odmiany. Nawożenie produkcyjne stosuje się w trzech zasadniczych okresach, powiązanych - z jednej strony-z biologią rozwoju roślin, z drugiej-z porami roku. Pełni ono określone funkcje w ich wegetacji, a mianowicie:
Dla rolnika podstawowe znaczenie ma ilość stosowanych nawozów, ich dawkowanie oraz wybór odpowiedniej formy nawozu. Ten ostatni aspekt jest szczególnie ważny w nawożeniu azotem, mniej przy nawożeniu fosforem, a bez znaczenia przy nawożeniu potasem.
Nawożenie azotem. Optymalne dawki zalecane na łąki położone na glebach minę" rainych wynoszą 80-
Jeżeli łąkę użytkuje się trójkośnie, dawkę azotu dzieli się na trzy porcje i wysiewa się je wczesną wiosną oraz po zbiorach pierwszego i drugiego pokosu. Dawka wiosenna powinna być większa od dawek stosowanych po pokosach. Wynika to z dużego zapotrzebowania roślin na azot w okresie ich intensywnego wzrostu i rozwoju, w szczególności zaś w okresie strzelania traw w źdźbło. Potrzeby traw w tej fazie mogą stanowił nawet 25-30% całorocznej dawki azotu. Jeżeli przewiduje się np. na glebach mineralnych lekkich zastosowanie 160 kg N/ha, to dawkowanie w okresie wegetacji powinno kształtować się następująco: wiosną - 70 kg N/ha, po pierwszym pokosie - 50 kg N/ha, po drugim pokosie - 40 kg N/ha. Na łąkach gradowych, położonych na glebach mineralnych lekkich, silnie podsychających latem, zaleca się stosowanie wiosną 50-60% dawki rocznej. Pozostałą ilość wysiewa się po pierwszym lub drugim pokosie, w zależności od opadów. Na glebach torfowo-murszowych posusznych, w których następuje intensywna mineralizacja materii organicznej, wskazane jest nawożenie w ilości 0-60 kg N/ha. Stosowanie większych dawek jest ekonomicznie nieuzasadnione. Nie bez znaczenia jest dostosowanie formy nawozu azotowego do odczynu gleby Tam, gdzie pH przekracza 6,5, lepiej skorzystać z możliwości nawożenia azotem amonowym. Forma amonowa jest dobrze zatrzymywana w glebie i wolniej pobierana przez trawy Jeżeli pH jest stosunkowo niskie lepiej wysiewać nawozy saletrzane, np. saletra amonowa, saletrzak. Przy stosowaniu małych dawek azotu wskazane jest wprowadzanie nawozów łatwo przyswajalnych, natomiast w przypadku dużych ilości azotu, korzystniejsze będzie posługiwanie się nawozami wolno działającymi. Na łąkach trój-kośnych wczesną wiosną korzystnie jest zastosować saletrę amonową, a pod drugi i trzeci pokos wolniej działający mocznik, który ogranicza azotany w runi. Na pastwiskach pierwszą dawkę 60 kg N/ha najlepiej wprowadzić w postaci saletry amonowej, a po pierwszym wypasie zastosować 40-50 kg N/ha w formie mocznika. Pod następne wypasy, po wykoszeniu niedojadów, stosuje się 30 kg N/ha w saletrze amonowej lub w moczniku. Nie zasila się azotem ostatniego wypasu. Bez obaw o zatrucia bydła i owiec azotanami, można w dawce wiosennej, wysiewać do 100 kg N/ha w formie łatwo przyswajalnej. Na górskich łąkach i pastwiskach wiosną należy stosować azot w ograniczonym zakresie.
Nawożenie fosforem wpływa wyraźnie na zwiększenie plonowania roślinności łąk i pastwisk. Systematyczne nawożenie fosforowe powinno być stosowane na większości łąk i pastwisk, na lekkich glebach mineralnych i torfowo-mineralnych, z wyjątkiem zasobnych w wiwianit. Na łąkach powinno się stosować fosfor co roku, wiosną od ½ do ¾ , a jesienią od 1/4 do 1/2 dawki całorocznej. Pastwiska zasila się dodatkowo także po trzecim wypasie, zmniejszając odpowiednio dawkę wiosenną i jesienną. Na podstawie wyniku analizy zasobności gleb w ten składnik ustala się rodzaj nawozu i dawkę konieczną do zastosowania. Najpopularniejszym nawozem jest superfosfat, chociaż na glebach o odczynie kwaśnym większe korzyści może dać wysiewanie mączki fosforytowej niskoprocentowej „na zapas", w dawce nawet trzykrotnie zwiększonej, raz na trzy lata. Na pozostałych rodzajach gleb superfosfat jest bezkonkurencyjny, głównie ze względu na szybkość działania i zawartość 10% siarki, która zwiększa ilość białka w masie roślinnej.
Skuteczność działania nawozów fosforowych zmniejsza się wraz z głębokością umieszczenia ich w glebie. W celu szybszego i zwiększonego pobierania fosforu przez rośliny ważne jest równomierne rozsianie nawozów na powierzchni darni. W przypadku zwiększenia dawek nawozów azotowych wskazana jest większa dawka P2O5.
Nawożenie potasem stosuje się nie tyle w celu zwiększenia plonowania łąk i pastwisk, ile dla zapewnienia prawidłowego przebiegu fotosyntezy i gospodarki węglowodanowej roślin. Nawożenie tym składnikiem nie sprawia ogólnie problemów, poza koniecznością ostrożnego podejścia do wielkości dawki jednorazowej. Obowiązuje zasada dzielenia rocznej dawki powyżej
Nawożenie magnezem i sodem jest potrzebne na glebach torfowo-murszowych oraz na mineralnych, nawożonych intensywnie azotem przez dłuższy czas. Większe dawki magnezu, od 100 do
Nawożenie wapnem nawozowym może okazać się potrzebne jako nawożenie pogłówne. Nie nadaje się do tego celu wapno palone mielone, gdyż działa zbyt energicznie, ulega lasowaniu z wodą i uszkadza ruń. Na kwaśnych glebach łąkowych korzystniej jest zastosować wapno częściej, w małych dawkach, niż jednorazowo w większych ilościach. Wskazane jest nawożenie węglanem wapnia lub wapnem defekacyjnym w ilości 0,5-0,8 t/ha. W strefie obfitych opadów, a także w warunkach stosowania gnojowicy dawki nawozów wapniowych powinny być większe.
Wielkość dawek nawozów mineralnych powinna być dostosowana do naturalnej żyzności gleb oraz intensywności użytkowania. Zalecenia dotyczące wielkości dawek rocznych dla różnych rodzajów gleb i różnej intensywności użytkowania podano w tabeli 1. Potrzeby nawozowe tak i pastwisk najlepiej określić na podstawie laboratoryjnych próbek glebowych. Również na podstawie obserwacji wielkości plonów zielonki lub siana oraz składu botanicznego runi, ocenia się, czy stosowane nawożenie jest odpowiednie dla danej taki lub pastwiska. Warto dodać, że duże znaczenie ma stosowanie nawożenia zmiennego. W określonej kolejności wykorzystuje się różne rodzaje nawozów mineralnych i organicznych - obornik, gnojówka, gnojowica. Jeśli przykładowo, azot stosowano w jednym roku w formie saletrzaku, na drugi rok korzystniej wprowadzić go w postaci siarczanu amonowego, w gnojówce lub gnojowicy Przy tej okazji warto nadmienić, że jeżeli stosuje się gnojowicę pogłównie, należy: równomiernie rozprowadzić ją na całej powierzchni gruntu • rozlewać (pokrywać) ruń cienką warstwą • unikać stosowania na glebach podmokłych, zbyt mocno uwilgotnionych • nawozić nie później niż do 10 dni po zbiorze pokosu (opóźnienie zastosowania gnojowicy powoduje zanieczyszczenie roślinności częściami stałymi).
Na łąkach można rozlać dwie dawki - 30 m3/ha w kwietniu i 25 m3/ha po zbiorze drugiego pokosu. O ile pogłówne stosowanie gnojowicy na łąkach kośnych nie budzi wątpliwości, o tyle na pastwiskach jest raczej niewskazane. Przede wszystkim obserwuje się istnienie bariery zapachowej i powiązanej z nią niechęcią zwierząt do wyjadania roślin. Złego powodu powstają niedojady i określone straty paszy. Niewyjaśnione są też kwestie sanitarne, głównie niebezpieczeństwo zakażenia bydła pasożytami, przedostającymi się do organizmu drogą pokarmową. Nadmiar potasu w gnojowicy przy niedoborze magnezu, może powodować tężyczkę pastwiskową u bydła. Nawożenie pastwisk gnojowicą najlepiej jest wykonać w okresie poza wegetacyjnym, np, późną jesienią przy bezdeszczowej pogodzie.
Granulowane nawozy wieloskładnikowe zmniejszają zasolenie gleb, wzbogacają w mikroelementy a także eliminują ujemne efekty jednostronnego nawożenia stale tymi samymi formami nawozów. Unika się też kłopotliwego transportu nawozów luzem i ewentualnego mieszania dużych ilości wielu rodzajów nawozów. Można najpierw wysiać nawóz wieloskładnikowy, a później uzupełnić brakujące składniki nawozami prostymi lub wysiać mieszane nawozy granulowane, uwzględniając zasady ich mieszania podane w tabeli 2. Jest to ważne szczególnie wiosną, kiedy rolnikowi brakuje czasu. Nieocenione korzyści w żywieniu przeżuwaczy ma również wzbogacenie nawozów w siarkę i magnez oraz w mikroelementy (bór, mangan, molibden, miedź). W handlu rozpowszechniony jest bogaty asortyment nawozów wieloskładnikowych granulowanych, bardzo dobrych jakościowo. Przykładem jest grupa nawozów produkowanych przez Fosfory-Ciech w Gdańsku (Amofosmagi, Amofoski, Superfosfat wzbogacony 40%). Nawozy te umożliwiają prawidłowe nawożenie łąk i pastwisk z punktu widzenia zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe, odpowiedniej jakości plonu zielonki oraz ochrony naturalnych zasobów środowiska. Utrzymanie stałej proporcji składników pokarmowych w granulach nawozu oraz ich wyrównany kalibraż, zapewniają równomierne zasilanie łąk i pastwisk oraz stopniowe uwalnianie składników z granul, a przez to ograniczanie ich utraty poprzez wymywanie. Bardzo dobra rozpuszczalność i przyswajalność nawozów sprawiają że składniki pokarmowe są prawie w 100% dostępne dla roślin.
Warunkiem dobrego wykorzystania składników mineralnych przez rośliny, oprócz odpowiedniej jakości nawozów, jest równomierny ich wysiew na powierzchni pola, taki, pastwiska. Produkowane najlepsze tarczowe rozsiewacze (Amazone, Sulky) zapewniają precyzyjny rozrzut granul nawozów na pasach o szerokości od 24 do
Nawożenie dolistne można stosować na łąkach i pastwiskach z dużym powodzeniem, jeżeli tylko występują korzystne warunki pogodowe. Wchłanianie składników przez liście i inne zielone części roślin jest tym większe, im dłużej są one zwilżone roztworem nawozu. Toteż najlepsze wyniki daje stosowanie nawozów dolistnych w czasie pochmurnych dni lub o poranku bądź wieczorem. Podczas suchej i upalnej pogody roztwór nawozu krystalizuje się na powierzchni liści i następuje zahamowanie dokarmiania. Nawożenie dolistne jest najbardziej efektywne w okresie intensywnego wzrostu roślin, co pokrywa się z okresem największego zapotrzebowania na składniki pokarmowe. Rośliny łatwo pobierają przez liście azot z wodnego roztworu mocznika, gdyż amidowa forma azotu zwiększa przepuszczalność skórki liści. Z wodnego roztworu mocznika łatwo są pobierane też magnez i mikroelementy - sód, jod i żelazo. Fosfor i potas są absorbowane przez liście znacznie słabiej. Ruń łąkową i pastwiskową można dolistnie nawozić kilka razy w sezonie wegetacji. Pierwsze opryskiwanie wykonuje się wczesną wiosną, następne nawożenia po każdym kolejnym pokosie lub wypasie. Łąki opryskuje się 8-10 dni po pokosie, a pastwiska 5-6 dni po wypasie. Przerwa od zastosowania nawozu do kolejnego wypasu powinna wynosić 2-3 tygodnie. Pozwala to uniknąć bezpośredniego kontaktu zwierząt z pozostałościami substancji wspomagających wchłanianie nawozów. Ciecz użyta do opryskiwania runi powinna zawierać: 15% mocznika, tj. 15 kg nawozu rozpuszczonego w 100 litrach wody jednowodny siarczan magnezu oraz wieloskładnikowy nawóz mikroelementowy. Tak przygotowaną ciecz stosuje się w ilości 300-400 l/ha. W takim przypadku jednorazowa dawka azotu wynosi około 30 kg/ha i nie ma już potrzeby dodatkowego nawożenia do-glebowego azotem. W okresie krzewienia się traw można zastosować nawet 18-20% stężenie mocznika, czyli 54-60 kg mocznika rozpuszczonego w 3001 wody. Ciecz użytkową należy przygotować bezpośrednio przed jej zastosowaniem. Najpierw rozpuszcza się mocznik. Opryskiwacz wypełnia się w 70% wodą i przy włączonym mieszadle wsypuje się dawkę odważonego mocznika. Następnie dodawany jest się siarczan magnezowy a nawóz dolistny na końcu, po uprzednim rozpuszczeniu go w wodzie w osobnym naczyniu, w proporcji 11 nawozu na 51 wody.
Ruń dokarmianą dolistnie należy normalnie nawozić fosforem i potasem, natomiast doglebowe dawki azotu należy zmniejszyć o ilości wnoszone przez opryskiwanie.
Pełny tekst opracowania (plik do pobrania) zawiera 2 tabele:
Tabela 1. Zalecane roczne dawki składników mineralnych na łąki i pastwiska w zależności od rodzaju i zasobności gleb.
Tabela 2. Wskazówki do mieszania nawozów mineralnych granulowanych.
.png)
Zaloguj przez Facebook
