Funkcjonowanie rejestracji i ochrony prawnej odmian po akcesji Polski do UE

Rejestracja odmian

Obecny zakres badań i doświadczeń odmianowych oraz procedura rejestrowa prowadzona obecnie przez COBORU ( Centralny Ośrodek Badania Odmian Rośln Uprawnych ) nie odbiegają od stosowanych w krajach UE. Odmiany roślin rolniczych i warzywnych wpisywane są do krajowych rejestrów poszczególnych państw członkowskich i obligatoryjnie wprowadzane do wspólnotowych katalogów roślin rolniczych i warzywnych. Dodatkowo, w niektórych krajach członkowskich prowadzone są rejestry roślin sadowniczych.

Wstąpienie do UE nie spowoduje zmian w procedurze rejestracji odmian roślin. Odmiany zarejestrowane w Polsce wpisywane będą do wspólnotowych katalogów na 10 lat z możliwością przedłużenia wpisu. Odmiany selekcjonowane będą mogły figurować w rejestrze krajowym przez 5 lat, licząc od daty akcesji. Przewiduje się natomiast podwyższenie opłat rejestrowych i zbliżenie ich do poziomu obowiązującego w krajach UE.

Po akcesji, w obrocie na terenie Polski, będzie mógł znajdować się materiał siewny wszystkich odmian wpisanych do wspólnotowych katalogów roślin rolniczych i warzywnych. I choć z jednej strony umożliwi to polskim hodowcom i firmom nasiennym wprowadzenie swoich odmian do uprawy w innych krajach członkowskich, to liczyć się trzeba także z napływem odmian zagranicznych, nie zawsze przydatnych do naszych warunków klimatyczno - glebowych.

Niezbędnym staje się zatem szybkie rozszerzenie i utrwalenie Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego ( PDO ) i doradztwa odmianowego, które stanowić będą regulację dopływu odmian najbardziej przydatnych do uprawy w naszym kraju ( zarówno krajowych jak i zagranicznych ). Podobne rozwiązania w zakresie kontroli rekomendacji odmian do uprawy, funkcjonują w krajach członkowskich.

Pomimo istnienia wspólnotowych katalogów, w uprawie w poszczególnych krajach znajduje się 80-90 % odmian roślin rolniczych z rejestrów krajowych. Dotyczy to zwłaszcza dużych krajów o zróżnicowanych warunkach glebowo klimatycznych jak Niemcy i Francja. W przypadku roślin warzywnych ranga rejestru krajowego będzie mniejsza.

Ochrona prawna odmian

Po przystąpieniu Polski do UE hodowcy odmian będą mieli do dyspozycji dwa sposoby ochrony prawnej odmiany:

1 - krajowy system wyłącznego prawa do odmiany ( obowiązujący na terenie danego kraju, oparty na konwencji Międzynarodowego Związku ds. Ochrony Nowych Odmian Roślin UPOV i dostosowanego do niej ustawodawstwa krajowego).

2 – unijny system wyłącznego prawa do odmiany (funkcjonujący od 1995, administrowany przez Unijne Biuro ds. Odmian Roślin CPVO, na obszarze wszystkich krajów UE ).

Wybór ochrony odmiany przez hodowcę zależeć będzie od jej potencjalnej przydatności do uprawy na rynkach zagranicznych. Odmiany odnoszące sukcesy rynkowe jednocześnie w wielu krajach korzystniej będzie chronić na poziomie unijnym.

Ponieważ wspólnotowe prawo do odmiany ma charakter nadrzędny w stosunku do prawa krajowego, prawo ochrony odmiany przyznane w poszczególnych państwach wygasa z chwilą, gdy odmiana uzyska wspólnotowe prawo do ochrony.

O przyznanie wspólnotowego prawa do odmiany mogą ubiegać się zarówno kraje członkowskie jak i trzecie. Dlatego na poziomie unijnym chronionych jest już obecnie około 20 odmian polskiej hodowli.

Wydaje się, że ochrona prawna odmian będzie odgrywała szczególną rolę wśród roślin ozdobnych oraz gatunków roślin o dużym znaczeniu w warunkach polskich.

System jakości materiału siewnego-nasiennictwo

Akredytacja

Obecnie kwalifikacją i oceną laboratoryjną materiału siewnego zajmuje się Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Po przystąpieniu do UE będzie pracownicy oraz laboratoria firm nasiennych będą mogli otrzymać podobne upoważnienia po spełnieniu określonych warunków.

Wytwarzanie i ocena

Wytwarzanie materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych, będzie możliwe dla odmian wpisanych do krajowego rejestru. Odmiany nie wpisane do tego rejestru, a będące w katalogach UE, będą dopuszczone do obrotu w kraju, ale nie będą mogły być rozmnażane.

Dla oceny laboratoryjnej materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych obligatoryjnie będzie obowiązywała metodyka ISTA.

Producenci wytwarzający materiał szkółkarski roślin sadowniczych oraz rozmnożeniowy i nasadzeniowy materiał roślin warzywnych i ozdobnych będą składać wniosek o wpisanie do rejestru producentów. Nie będzie wymagane obowiązujące dotychczas zezwolenie na wytwarzanie materiału szkółkarskiego. Producenci materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych będą mogli wprowadzać do obrotu materiał szkółkarski po samodzielnym dokonaniu oceny, lub tak jak dotychczas, będą mogli zlecić dokonanie oceny Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Obrót

Przepisy dotyczące materiału siewnego odnosić się będą tylko do gatunków wymienionych w Dyrektywach UE.

Po akcesji będzie możliwość dopuszczenia do obrotu materiału siewnego, dla którego nie zostały zakończone badania zdolności kiełkowania. Jest to szczególnie ważne dla gatunków ozimych, kiedy to okres między zbiorem nasion a siewem jest bardzo krótki.

Ograniczony będzie obrót materiałem siewnym handlowym. Dziś materiał siewny jest bardzo powszechny szczególnie dla roślin pastewnych. Po akcesji dopuszczony do obrotu jako materiał handlowy będzie jedynie materiał siewny: wiechliny rocznej, esparcety, wyki pannońskiej i gorczycy czarnej.

Wprowadzone zostanie pojęcie „rynku lokalnego”, które oznacza, że producenci materiału siewnego rozmnożeniowego roślin warzywnych i ozdobnych oraz materiału szkółkarskiego, będą mogli sprzedawać, na obszarze powiatu wytworzony wyłącznie na ten rynek materiał przeznaczony dla odbiorcy na jego własne, niezarobkowe potrzeby bez konieczności rejestrowania swojej działalności.

Przedsiębiorcy zajmujący się obrotem materiałem siewnym będą zobowiązani do wpisania do rejestru prowadzonego przez właściwego wojewódzkiego inspektora. Rejestr zastąpi dotychczasowy system wydawania zezwoleń.