Wymagania pokaromowe buraka cukrowego

Przez wymagania pokarmowe określa się ilość składników pokarmowych jaką rośliny pobierają w ciągu całego okresu wegetacji na wytworzenie plonu. Zależą one nie tylko od gatunku rośliny, ale często także od odmiany. Burak ćwikłowy należy do warzyw o dość dużych wymaganiach pokarmowych. Z plonem całkowitym
świeżej masy (korzenie + liście) wynoszącym 50 ton z 1 ha pobiera z gleby 135 kg N, 23 kg P, 230 kg K i 23 kg Mg.

Potrzebami nawozowymi określa się ilość składników pokarmowych jaką należy wnieść do gleby w postaci nawozów aby uzupełnić ich zapas do poziomu zapewniającego uzyskanie wysokiego i dobrej jakości plonu. Zależą one przede wszystkim od zasobności gleby w przyswajalne formy poszczególnych składników pokarmowych oraz od wymagań pokarmowych uprawianej rośliny. Dostępność składników pokarmowych dla roslin zależy od wielu czynników, a do najważniejszych należą: temperatura, wilgotność i skład mechaniczny gleby, zawartość substancji organicznej i aktywność mikrobiologiczna gleby, oraz odczyn i zawartość wapnia. Burak ćwikłowy jest rośliną głęboko korzeniącą się (pojedyncze korzenie penetrują glebę na głębokość przekraczającą nawet 2 metry), zatem w późniejszym okresie wegetacji z powodzeniem może korzystać ze składników głębiej zalegających w profilu glebowym. Podstawą racjonalnego nawożenia jest więc określenie, na podstawie analiz próbek gleby wykonanych w wyspecjalizowanych laboratoriach chemiczno-rolniczych, zasobności gleby w przyswajane formy podstawowych składników pokarmowych. Optymalne zawartości poszczególnych składników pokarmowych dla buraka ćwikłowego (w mg/l gleby) mieszczą się w następujących granicach:

70-90 N (NO3+NH4), 50-70 P, 170-250 K, 60-80 Mg i 1000-2000 Ca,

a optymalna wartość pH gleby waha się od 6 do 7,5.

Burak ćwikłowy ma duże skłonności do nadmiernego gromadzenia azotanów w korzeniach spichrzowych (trzy do pięciu razy większą niż marchew). Zbyt duża dostępność azotu w glebie powoduje, że korzenie przerastają, gorzej się wybarwiają oraz gorzej przechowują. Na glebach ubogich w azot liście buraka są intensywnie czerwone, słabo wyrośnięte i szybko zasychają, a plon korzeni jest niski. Buraki mają wysokie zapotrzebowanie na potas. Objawem niedoboru tego składnika są nekrotyczne zmiany wystąpujące na brzegach starszych liści, obejmujące stopniowo całą blaszkę liściową. Bardzo ważnym składnikiem pokarmowym jest również magnez. Niedobór tego składnika objawia się początkowo żółtym zabarwieniem liści, przy zachowaniu zielonej barwy nerwów. W późniejszej fazie tkanka zamiera, a na brzegach liście mają postrzępioną blaszkę.


Burak cukrowy należy do roślin wymagających stanowisk utrzymanych w wysokiej kulturze rolnej. Najlepiej plonuje na glebach klasy od I do IVa, o zawartości części spławialnych od 16 do 50%, cechujących się odczynem słabo kwaśnym do obojętnego (pH 6,0-7,2) oraz co najmniej średnią zawartością składników pokarmowych. Najwyższe plony możliwe są do uzyskania na glebach o głębokiej warstwie ornej, charakteryzującej się dużą aktywnością biologiczną, o średniej związłości i posiadających strukturę gruzełkowatą. Pod buraki nie nadają się stanowiska po rzepaku, roślinach motylkowych i po burakach ze względu na ryzyko większego porażenia chorobami. Burak wymaga dużej ilości opadów w sezonie wegetacyjnym, od 365 mm na glebach ciężkich do 430 na średnich. Mniejsze wymagania ma w stosunku do warunków termicznych, ograniczeniem sà późnowiosenne lub wczesnojesienne przymrozki. Ze względu na ogromny potencjał produkcji biomasy wymaga intensywnego nawożenia. Jednocześnie jest to roślina, w przypadku której duże znaczenie ma jakość plonu. Może być kształtowana przez odpowiednie, zrównoważone żywienie roślin. Duża dynamika przyrostu masy buraka w pierwszych fazach rozwoju wymaga podania w tym okresie składników pokarmowych o wysokiej przyswajalności.

ŚREDNIE POBRANIE SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH (przy plonie korzeni 50 t/ha wraz z odpowiednią ilością liści)*:
 

N (kg)	P2O5 (kg)	K2O (kg)	Ca (kg)	Mg (kg)	Na (kg)	S (kg)	B (g)	Cu (g)	Mn (g)	Zn (g)
200	90	325	50	45	70	40	400	120	1400	700

          
         
* wg prof. dr hab. Witolda Grzebisza, AR Poznań

Dokładne ustalenie dawek nawozów powinno uwzględniać zapotrzebowanie buraka cukrowego oraz zasobność gleby w składniki pokarmowe. Dawki nawożenia podane dalej należy traktować jako orientacyjne. Ścisłe określenie wielkości dawek poszczególnych składników możliwe jest jedynie po wykonaniu analiz chemicznych gleby.

Punkty krytyczne w żywieniu buraka cukrowego:

Azot (N) jest składnikiem plonotwórczym, warunkującym wytworzenie powierzchni liściowej, której zadaniem jest fotosynteza i produkcja węglowodanów gromadzonych później w korzeniach. Należy jednak zwrócić baczną uwagę na właściwe proporcje pomiędzy N a pozostałymi elementami, gdyż „przekarmienie” roślin azotem prowadzi do pogorszenia jakości plonu (nadmiar N-aminowego, spadek zawartości cukru). Powinien być w całości stosowany przedsiewnie lub we wczesnych fazach wzrostu. Późniejsza aplikacja może spowodować przedłużenie dojrzewania i pogorszenie jakości korzeni.

Fosfor (P) ma mniejsze znaczenie dla wzrostu i rozwoju buraka, niż w przypadku innych roślin, chociaż pełni ważną rolę w procesie fotosyntezy. Optymalne zaopatrzenie w fosfor korzystnie wpΠywa na wzrost i zdrowotnoÊç roÊlin oraz na jakość przemysłową korzeni.

Potas (K) jest najważniejszym składnikiem pokarmowym dla buraka cukrowego, który należy do roślin pobierających największe ilości tego składnika spośród wszystkich roślin uprawnych. Potas sprzyja pobieraniu azotu (NO3-) oraz reguluje gospodarkę węglowodanami, dzięki czemu wpływa na poziom cukru w korzeniach, a pośrednio na odporność na niedobory wody i okresowe chłody. Ponadto, zwiększa odporność na mszyce i mątwika burakowego. Planowanie nawożenia buraków powinno być rozpoczynane od ustalenia dawek potasu.

Siarka (S) jest podstawowym składnikiem drugorzędnym niezbędnym dla buraka. Bierze udział w syntezie biaΠek umożliwiając pełne wykorzystanie nawożenia azotowego. Jednostkowe jej pobranie przez buraki jest znaczące. Wg IUNG 57% gleb w Polsce jest ubogich w siarkę. Niedobory S występują szczególnie na glebach ubogich w próchnicę, intensywnie wapnowanych oraz przy braku nawożenia organicznego. Wg I. Gutmańskiego zapotrzebowanie buraków na siarkę stanowi 70% zapotrzebowania na fosfor.

Sód (Na) jest bardzo ważnym elementem w żywieniu buraków, gdyż decyduje o jakości plonu. Buraki należą do roślin pobierających szczególnie dużą ilość sodu. Sprzyja on dobremu uwodnieniu roślin, ograniczeniu transpiracji i efektywnej fotosyntezie.

Magnez (Mg), podobnie jak sód, wpływa na jakość plonu. Niedobór tego składnika powoduje zmniejszenie zawartości cukru w korzeniach oraz jego wartości technologicznej: zmniejszenie polaryzacji i wzrost zawartości niepożądanego azotu N-aminowego. Magnez warunkuje wykorzystanie azotu i produkcję chloroplastów (intensywność fotosyntezy).

Bor (B) należy do najważniejszych mikroelementów w gospodarce żywieniowej buraka. Braki boru mogą występować na glebach ubogich w wodę, niedawno wapnowanych, o odczynie obojętnym i zasadowym. Niedostatek boru objawia się zgorzelą liści sercowych, pękaniem i zdrobnieniem liści, suchą zgnilizną korzeni i większą tendencją do więdnięcia. Niedobór boru w 85% gleb Polski uzasadnia konieczność nawożenia tym składnikiem.

Mangan (Mn) jest drugim mikroelementem wpływającym na prawidłowy wzrost i rozwój buraka. Niedobór manganu występuje w tych samych warunkach, co niedobór boru i powoduje zmniejszenie zawartości cukrów prostych. Objawami braku manganu są pomarszczenie i żółta plamistość liści.