Owocowanie roślin nie byłoby możliwe bez zapylenia. Zapylenie dokonuje się dzięki pyłkowi kwiatowemu, wytwarzanemu przez rośliny specjalnie w tym celu. Zapylenie to zjawisko występujące u roślin kwiatowych, polegające na przeniesieniu ziarna pyłku na znamię słupka. Kwiaty posiadają specjalne przystosowania umożliwiające zapylenie. Znamiona ich słupków są kleiste, a pyłek jest zwykle bardzo niewielkich rozmiarów. Wyróżnia się 2 rodzaje zapylenia: samozapylenie, gdy pyłek pochodzi z tego samego lub innego kwiatu, ale tej samej rośliny i zapylenie krzyżowe, gdy pyłek pochodzi z kwiatu innej rośliny. Około 20% roślin zapylanych jest przez wiatr, a 80% przez owady, najczęściej przez pszczołowate.
Pszczoły celowo wykorzystuje się w rolnictwie i ogrodnictwie do zapylania roślin, gdyż powoduje to zwiększenie plonów nawet o 50%. Z tego względu uważa się, że wkład pszczół w zwiększenie zbiorów jest wielokrotnie wyższy niż wartość produkowanego przez nie miodu. Zapylanie roślin, które polega na przenoszeniu ziarenek pyłku z kwiatka na kwiatek, jest efektem dodatkowym pracy wykonywanej przez pszczoły zbieraczki. Siadając na kolejnych kwiatach zbierają one nektar oraz pyłek niezbędny do wykarmienia przyszłych pokoleń pszczół, a przy okazji wykonują pożyteczne dla roślin zadanie, czyli zapylanie.
W naszej strefie klimatycznej blisko 90% roślin zapylanych jest przez owady. Najważniejszą rolę w zapylaniu odgrywa pszczoła miododajna. Oprócz zwyżki plonów roślin zapylanie poprawia także ich jakość, m.in. zwiększa ciężar nasion, poprawia ich wyrównanie, siłę i energię kiełkowania, zwiększa zawartość cukrów i witamin w owocach wytworzonych z zapylonych kwiatów. Na przykład w uprawie rzepaku obecność na plantacji pszczół domowych i dzikich pszczołowatych jest niezbędna do prawidłowego zapylenia roślin, gwarantuje, bowiem zwiększenie liczby owocujących łuszczyn w roślinach. Wysoka liczba łuszczyn jest podstawowym czynnikiem warunkującym uzyskanie wysokich plonów nasion i bezpośrednio przekłada się na końcowy efekt ekonomiczny uprawy. Z uwagi na wielką rolę pszczół, jaką odgrywają w całym procesie produkcji wielu roślin uprawnych, zarówno rolniczych, sadowniczych, jak i warzywnych należy zwracać wielką uwagę na zapewnienie tym owadom odpowiednich warunków do prawidłowego funkcjonowania. Pszczoły są jedynymi owadami zapylającymi, które można chronić przed zatruciami środkami ochrony roślin i regulować ich ilość na plantacjach.
Ponieważ plonowanie roślin uprawnych zależy m.in. od ilości i kondycji pszczół miodnych musimy zwracać uwagę przede wszystkim na ich bezpieczeństwo. Należy przeciwdziałać zatruciom tych owadów. Przy obecnie stosowanych technologiach w produkcji roślinnej chemiczna ochrona roślin jest niezbędna dla zapewnienia odpowiednio wysokiego poziomu plonowania i uzyskania rentowności produkcji. Jednak trzeba pamiętać, że środki ochrony roślin należy tak stosować, aby nie stwarzały zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt i skażenia środowiska naturalnego. Stosowane w uprawach środki chemiczne, zgodnie z ustawą o ochronie roślin dzieli się pod względem toksyczności dla ludzi, pszczół oraz organizmów wodnych jako: bardzo toksyczne, toksyczne, szkodliwe i pozostałe.
Podstawą stosowania chemicznych środków ochrony roślin są informacje zawarte w etykiecie preparatu, która stanowi instrukcję jego stosowania. Określa ona m.in.:
- rodzaj i przeznaczenie środka;
- zalecaną dawkę;
- okres karencji, czyli czas jaki musi upłynąć od ostatniego zabiegu do zbioru roślin lub produktów roślinnych przeznaczonych do konsumpcji;
- okres prewencji, czyli czas jaki musi upłynąć między wykonaniem zabiegu a wejściem na plantację ludzi lub zwierząt bez obawy narażania ich zdrowia; okres prewencji dla pszczół oznacza, na ile godzin przed oblotem pszczół wolno stosować preparat;
Za podstawę klasyfikacji środków ochrony roślin dla pszczół przyjmuje się wskaźniki toksyczności kontaktowej, żołądkowej oraz gazowej. Największe zagrożenie dla pszczół w warunkach polowych stanowi toksyczność kontaktowa. Klasyfikacji pod względem toksyczności dla pszczół nie podlegają środki, których sposób stosowania i działania w roślinie wyklucza możliwość ich kontaktu z pszczołami np. zaprawy i preparaty doglebowe. Zatrucia u pszczół mogą być powodowane różnymi czynnikami. Opryski wykonane w czasie suszy są częstą ich przyczyną – pszczoły szukając wody spijają skażone krople z roślin, podobnie może dojść do zatrucia przy spijaniu wody z zatrutych środkami chemicznymi zbiorników wodnych, kałuż. Także, gdy opryskiwanie plantacji następuje na drodze przelotu owadów może doprowadzić do poważnego zatrucia. Ważnym jest, aby minimalizować ryzyko zatruć m.in. przez:
- nie stosowanie środków toksycznych dla pszczół w okresie kwitnienia roślin;
- unikanie opryskiwania plantacji, na których występują kwitnące chwasty;
- dobieranie preparatów mało toksycznych dla pszczół;
- przestrzeganie okresów prewencji;
- przeciwdziałanie znoszeniu cieczy opryskowej podczas zabiegu;
- wykonywanie zabiegów wieczorem, po zakończonych lotach owadów;
- zabezpieczenie uli, jeżeli istnieje zagrożenie zatrucia pszczół;
Oczywiście największym zagrożeniem dla pszczół jest wykonywanie zabiegów owadobójczych. Do tej pory, podczas wykonywania oprysku insektycydem konieczne było przeniesienie uli lub ich zabezpieczenie przed wychodzeniem pszczół w trakcie i po zabiegu. Niedawno pojawiły się na rynku preparaty o nowoczesnej formulacji, które nie tylko są bezpieczne dla pszczół, ale także znoszą całkowicie okres prewencji przewidziany przy stosowaniu środków starej generacji. Przykładem takiego supernowoczesnego środka owadobójczego jest Mospilan 20 SP. Stosowanie środka nie tylko eliminuje okres prewencji, preparat jest całkowicie bezpieczny nie tylko dla pszczołowatych, ale także i dla naturalnych drapieżców wielu groźnych szkodników różnych upraw, dlatego jest szczególnie przydatny w integrowanej ochronie roślin, która polega na ograniczeniu występowania gatunków szkodliwych owadów poniżej progu ich ekonomicznej szkodliwości, z zachowaniem bezpieczeństwa owadów pożytecznych. Na przykład w uprawie rzepaku ważnym aspektem nowoczesnej technologii produkcji jest uprawa wyselekcjonowanych odmian, odpowiednich dla danego rejonu uprawy i oczekiwań przemysłu. Optymalny dobór odmiany może stać się ważnym elementem integrowanej uprawy tej rośliny. Wczesne odmiany rzepaku ozimego są silniej uszkadzane przez chowacze łodygowe, natomiast słodyszek rzepakowy w większym stopniu uszkadza odmiany o późniejszym terminie kwitnienia. Dlatego aplikacja bezpiecznego dla pszczołowatych środka owadobójczego jest szczególnie ważna w ich uprawie, ze względu na możliwość stosowania w fazie początku i pełni pąkowania i kwitnienia przeciwko chowaczowi czterozębnemu, słodyszkowi rzepakowemu i chowaczowi podobnikowi. Jest to ważne również w momencie nierównomiernego kwitnienia rzepaku, spowodowanego np. nierównomiernymi wschodami, zwłaszcza w obrębie jednej plantacji lub plantacji położonych w bliskim sąsiedztwie, będącego wynikiem np. różnego uwilgotnieniem gleby, albo wysiewu odmian różniących się terminem kwitnienia. Działanie tych nowoczesnych preparatów jest natychmiastowe – szkodniki najpierw przestają żerować, chociaż możemy obserwować jeszcze przez jakiś czas ich przemieszczanie się w obrębie roślin, a potem giną. Substancja aktywna działa w momencie oprysku, ale wnika też do wnętrza rośliny, chroniąc każdą jej część jeszcze przez jakiś czas od momentu wykonania zabiegu - także w trakcie kolejnych nalotów szkodników. Preparaty te działają niezależnie od temperatury, co niewątpliwie ułatwia zaplanowanie i przeprowadzenie zabiegu.
Zastosowanie nowych środków owadobójczych daje nam gwarancję, że zabieg przeciwko szkodnikom nie wpłynie na populację pszczół, ani na ich kondycję, a zapylenie odbędzie się w sposób prawidłowy. Jednak jak zawsze, przy stosowaniu środków ochrony roślin należy zachować daleko idącą ostrożność, a przede wszystkim wykonywać zabiegi przy ich użyciu jedynie w koniecznych, uzasadnionych przypadkach. Zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej oprysku nie należy również wykonywać w trakcie, kiedy pszczoły oblatują plantację, nawet, jeżeli stosuje się środki z zerową karencją dla pszczół. Trzeba, bowiem pamiętać, że opryskanie latających pszczół nawet zwykłą wodą powoduje zamoczenie ich skrzydełek, co może utrudnić albo uniemożliwić im dalszy lot, a opryskanie cieczą roboczą spowoduje, że pszczoła przejmie obcy chemiczny zapach środka ochrony roślin, a po powrocie do ula nie zostanie rozpoznana i zginie zabita przez pszczoły pilnujące wejścia do ula. Należy pamięć, że zastosowanie środków ochrony roślin z zerową prewencją dla pszczół przed oblotem albo po oblocie pszczół, stwarza dla nich komfortową sytuację, ponieważ mogą one w każdej chwili powrócić na taką plantację bez ryzyka zatrucia środkiem chemicznym. Im dłuższa jest prewencja ustalona dla danego środka, tym ryzyko zatrucia pszczół jest większe.
.png)
Zaloguj przez Facebook
