Rynek mleka według prognozy ARR

W dniu 26 września 2003 r. odbyło się kolejne posiedzenie zespołu ekspertów, powołanego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego, którego celem było określenie prognozy cen rynkowych podstawowych produktów rolniczych do końca I kwartału 2004 r.

Poniżej prezentujemy prognozy cen zbóż, żywca wieprzowego i wołowego oraz mleka i jego przetworów na tle przewidywanych czynników popytowo-podażowych wpływających na ich poziom.

Rynek zbóż | Rynek mięsa | Rynek mleka

RYNEK MLEKA

• aktualna sytuacja cenowa

– mleko surowe
Wysoki poziom dostaw mleka do skupu w I kwartale 2003 r. oraz sezonowy wzrost podaży w następnych miesiącach spowodowały, że ceny surowca w I półroczu br. wykazywały tendencje spad-kowe. Od lutego do lipca miesięcznie obniżały się one w granicach od 0,3% do 3,8%. Dopiero w sierpniu br., w wyniku ponownego sezonowego obniżenia się (o 6% w porównaniu z lipcem) podaży mleka, za surowiec ten płacono przeciętnie 67,02 zł/hl, tj. nieznacznie (o 0,4%) więcej niż w lipcu i o 0,9% więcej niż przed rokiem.

– masło w blokach
Utrzymująca się od początku br. spadkowa tendencja cen masła, w lipcu br. uległa odwróceniu. W sierpniu br. (wg GUS) cena zbytu masła w blokach ukształtowała się na poziomie 8,80 zł/kg (z VAT) i była o ok. 7% wyższa niż w lipcu, a także o 8% wyższa niż przed rokiem. Według cotygodniowych komunikatów, ogłaszanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, we wrześniu również utrzymywała się wzrostowa tendencja cen.

– mleko odtłuszczone w proszku (OMP)
Poprawa koniunktury na światowym rynku mleka w proszku wpływa stymulująco na poziom cen tego artykułu na rynku krajowym. W sierpniu br. (wg GUS) średnia cena zbytu odtłuszczonego mleka w proszku wyniosła 6,21 zł/kg i była o 7,3% wyższa niż przed miesiącem, ale nadal o 2% niższa niż przed rokiem. Według informacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w trzecim tygodniu września br. cena zbytu tego produktu osiągnęła poziom 6,80 zł/kg (z VAT).

• czynniki wpływające na poziom cen:

– pogłowie krów i produkcja mleka
Spadkowa tendencja w chowie krów mlecznych, utrzymująca się od końca 1998 r., w I połowie br. uległa odwróceniu. W czerwcu 2003 r. pogłowie krów wynosiło 2.897 tys. szt. i było nieco większe niż przed rokiem (w porównaniu do danych z Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w maju 2002 r. wzrosło o 0,8%).

Pozytywne trendy w koncentracji pogłowia krów, stopniowo zwiększająca się ich liczba oraz poprawa materiału genetycznego (rosnąca mleczność) zapewnia wysoki poziom produkcji mleka. Przewiduje się, że produkcja tego surowca w 2003 r. wyniesie 11,5 mld l (o ok. 1% więcej niż w 2002 r.), a w 2004 r. może wzrosnąć do ok. 11,8 mld l.

– podaż mleka surowego, masła i mleka odtłuszczonego w proszku
Notowana od grudnia ub.r. postępująca odbudowa pogłowia krów, jak również kontynuacja przygotowań do wprowadzenia systemu kwot mlecznych wpływają stymulująco na poziom dostaw mleka do skupu. Jednak w miesiącach letnich br., w wyniku dotkliwej suszy, sezonowy wzrost podaży mleka był ograniczony. W związku z tym w okresie styczeń-sierpień 2003 r. skup mleka był tylko o 1% wyższy niż przed rokiem, kształtując się na poziomie prawie 5 mld l (dane GUS). Według ocen ekspertów Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej skup mleka w całym 2003 r. może osiągnąć poziom ok. 7,1 mld l, tj. o ok. 2% niższy niż przed rokiem.

Masło produkowane jest przede wszystkim na zaopatrzenie rynku krajowego. W okresie ośmiu miesięcy br. wyprodukowano 100 tys. t tego artykułu, tj. na poziomie zbliżonym do ub.r. (o 0,2% więcej). Po szczytowym poziomie produkcji masła w lipcu br. (14,6 tys. t), w sierpniu produkcja tego artykułu wyniosła 13,6 tys. t i była o 6,7% niższa niż w poprzednim miesiącu i o 3,4% niższa niż przed rokiem.

Produkcja mleka odtłuszczonego w proszku przeznaczana jest w większości na eksport. Wobec niesprzyjających warunków atmosferycznych w okresie letnim br. dla produkcji surowca mlecznego (przy znaczącym wzroście produkcji serów dojrzewających i jogurtów), nastąpiło obniżenie produkcji odtłuszczonego mleka w proszku. W sierpniu br. wyprodukowano 13,5 tys. t proszku chudego, tj. o 14% mniej niż w lipcu, a także o ponad 17% mniej niż przed rokiem. Ogółem w miesiącach styczeń-sierpień 2003 r. produkcja tego artykułu wyniosła 93,4 tys. t i była o blisko 8% niższa niż w tym samym okresie 2002 r.

W najbliższych miesiącach produkcja masła i odtłuszczonego mleka w proszku będzie prawdopodobnie zmniejszać się wskutek spadku podaży surowca. W skali całego roku produkcja masła może być nieznacznie wyższa niż w 2002 r. Prawdopodobnie również w 2004 r. będzie nieco wyższa ze względu na zwiększenie dostępu do rynku unijnego. Produkcja mleka odtłuszczonego w proszku w 2004 r. może być zbliżona do tegorocznej.

– handel zagraniczny
Handel zagraniczny masłem w br. nie miał istotnego wpływu na sytuację podażowo-popytową. Ceny eksportowe masła na rynku zagranicznym są niższe od krajowych. W końcu sierpnia br. cena masła w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB) kształtowała się na poziomie 1450 USD/t (ok. 5,79 zł/kg) i była o blisko 35% wyższa w porównaniu z analogicznym okresem ub.r. Według dostępnych danych GUS w okresie styczeń-lipiec br. wyeksportowano ok. 5,3 tys. t masła, tj. o 36% mniej niż w tym samym okresie 2002 r. W tym samym czasie odnotowano również spadek jego importu. W ciągu siedmiu miesięcy br. zaimportowano ok. 1,9 tys. t masła, tj. o 23% mniej niż w tym samym czasie ub.r.

Wskutek suszy, a w konsekwencji zmniejszenia się światowej produkcji mleka odtłuszczonego w proszku, ceny eksportowe tego produktu od lipca zaczęły wzrastać. W lipcu wynosiły średnio 1562 USD/t (6,10 zł/kg), a w końcu sierpnia br. wzrosły do 1700 USD/t (ok. 6,80 zł/kg) i były o 50% wyższe niż przed rokiem. Spowodowało to istotne ożywienie eksportu. Według danych GUS w okresie styczeń – lipiec br. wyeksportowano ok. 53 tys. t odtłuszczonego mleka w proszku (z tego 15 tys. t w lipcu), tj. o 20% więcej niż przed rokiem, podczas gdy w I kwartale br. porównywalny eksport OMP był o 15% mniejszy. Eksport proszku mlecznego jest wspierany również przez Agencję Rynku Rolnego, która stosuje dopłaty do jego wywozu.

– spożycie masła
Utrzymująca się do czerwca br. spadkowa tendencja cen masła oraz jego potanienie względem podstawowych substytutów (tj. utwardzonych tłuszczów roślinnych) sprzyja zwiększaniu konsumpcji tego produktu. Spożycie masła w I półroczu (wg danych GUS) było o ponad 3% większe w porównaniu z analogicznym okresem 2002 r. Przewidywany dalszy wzrost cen margaryn spowoduje, że spożycie masła w br. będzie wyższe od notowanego w 2002 r.

– działania ARR
W celu wsparcia krajowego mleczarstwa w 2003 r. realizowany jest szeroki zakres interwencji na rynku mleka.
Agencja prowadzi dopłaty do produkcji mleka w proszku. Stawka dopłaty wynosi 0,65 zł/kg. Dotychczas ARR dopłaciła do produkcji ok. 54 tys. t OMP/PMP, realizując 90% planowanej ilości.

Realizowane są również dopłaty do wywozu odtłuszczonego mleka w proszku. Łącznie ARR wydała 34 pozwolenia na eksport w tym systemie 24,2 tys. t OMP przy stawce dopłaty w wysokości 0,70 zł/kg.
W br. ARR stosuje także dopłaty do przechowywania serów dojrzewających oraz masła. W ramach tego systemu do końca września do magazynów wprowadzono ok. 2,5 tys. t serów długo-dojrzewających oraz 216 t masła, przy maksymalnej stawce dopłaty do 3,00 zł/t/dobę,

W ramach rotacji rezerw państwowych do końca września ARR zakupiła ok. 3,8 tys. t masła blokach po 8,10 zł/kg (z VAT), które stanowiły lokalne nadwyżki.

• prognoza cen do marca 2004 r.

Zespół ekspertów, uwzględniając koniunkturalne i sezonowe zmiany w układzie czynników podażowo-popytowych na rynku mleka, przewiduje do końca I kwartału 2004 r. następujący poziom cen: