Porażenie poporodowe

Jest to bezgorączkowe schorzenie, zwane także śpiączką poporodową, występujące najczęściej po 3-8 wycieleniu, a więc u krów w wieku 5-10 lat, zwykle dobrze odżywionych, wysokomlecznych i przetrzymywanych stale w oborze. Schorzenie to pojawia się przeważnie po lekkich porodach w ciągu 12-24 godzin, a jedynie niekiedy może wystąpić na krótko przed porodem lub w trakcie jego przebiegu.

Przyczyny tego schorzenia można podzielić na dwie grupy, a mianowicie na czynniki usposabiające oraz czynniki wyzwalające objawy chorobowe
Do grupy pierwszej (czynników usposabiających) zalicza się wszystkie właściwości konstytucjonalne bydła, które z ekonomicznego punktu widzenia są pożądane w hodowli. Tak więc wysoka mleczność, normalny przebieg ciąży, lekki poród i terminowe odejście błon płodowych stanowią dla dobrze odżywionych krów niebezpieczeństwo wystąpienia porażenia poporodowego. Również intensywne żywienie bydła, zwłaszcza pod koniec ciąży, głównie paszami bogatymi w azot, oraz rozregulowanie czynności układu neurohormonalnego, bądź tez duża podatność na wyzwalane przez poród i rozpoczynającą się laktację stresy nie pozostają bez wpływu na rozwój tego procesu chorobowego.
Za główną przyczynę (czynniki wyzwalające) porażenia poporodowego bydła uważa się obecnie niedobory żywieniowe, powodujące zmianę stosunku ilościowego soli mineralnych krwi (zwłaszcza wapnia, fosforu i magnezu), co z kolei wywołuje stan zbliżony do narkozy. Nie wyklucza się również dziedzicznej skłonności do schorzenia, gdyż kompleksowe zaburzenia regulacyjne przemawiają za niedostateczną zdolnością adaptacyjną do ogromnych wymogów, jakie stawia przed organizmem wysoka wydajność mleczna.
Do niedawna sądzono, że schorzenie to rozwija się pod wpływem spadku poziomu wapnia i wzrostu poziomu magnezu, dziś natomiast szereg prac wskazuje, że w niektórych przypadkach porażenia poporodowego poziom wapnia utrzymuje się w normie lub nawet ją przewyższa (hypercalcemia), natomiast spada we krwi zawartość fosforu przy jednoczesnym braku zmiany w poziomie magnezu.

Chore zwierzę przestaje nagle jeść, nie przeżuwa i przejawia poważny spadek lub zupełne ustanie produkcji mleka. Niekiedy na początku schorzenia występuje niepokój i podniecenie zwierzęcia, lękliwe spojrzenie, przestępowanie z nogi na nogę, kręcenie się, drżenie mięśni, kładzenie się i wstawanie, bądź wspieranie na żłobie i zgrzytanie zębami. Po mniej lub bardziej wyraźnym okresie podniecenia rozwija się powoli stan porażenny, który rozpoczyna się od zadu zwierzęcia i postępuje ku przodowi. Zwykle po upływie kilku godzin dochodzi do całkowitej utraty świadomości zwierzęcia oraz nasilającego się porażenia mięśni. Zwierzę nie reaguje na brzęk wiader, wołanie, bicie lub ukłucia igłą, powieki są całkowicie lub do połowy zamknięte, a źrenice nie reagują na światło. Skóra na całym ciele zwierzęcia jest zimna, a temperatura wewnętrzna początkowo utrzymuje się w granicach normy, natomiast przy objawach śpiączkowych spada do 36-37°C lub nawet poniżej. Gruczoł mlekowy jest pusty i wiotki.

Jedynie w sporadycznych przypadkach następuje samoistne wyleczenie, zwykle natomiast rokowanie pogarsza się w miarę trwania stanu chorobowego, przy czym w okresie śpiączki śmierć następuje niespostrzeżenie już po upływie 24-48 godzin u około 50% zwierząt. Leczenie zmniejsza liczbę przypadków śmiertelnych do 5%. Polega ono na dożylnym lub domięśniowym podawaniu roztworów soli wapnia, fosforu i magnezu. Zalecane w przypadkach nawrotów pompowanie do wymienia powietrza (insuflacja) prowadzi często do wprowadzenia do niego patogennych zarazków, wyzwalających proces zapalny jednej lub nawet wszystkich ćwiartek narządu.

W zapobieganiu porażeniom poporodowym główną rolę odgrywa prawidłowe żywienie krów, zwłaszcza w drugiej połowie ciąży, z uwzględnieniem mieszanek mineralnych i pasz bogatych w sole fosforu, który nie dopuszcza do nadmiernego wydalania wapnia z organizmu samicy oraz witaminy D3, regulującej przyswajanie tych pierwiastków. Poza tym u krów wysokomlecznych pierwsze i to niezupełne zdojenie siary, zawierającej duże ilości soli wapnia, powinno nastąpić dopiero po upływie około 8 godzin od urodzenia cielęcia.