Żywienie kurcząt rzeźnych paszami bilansowanymi według zawartości strawnych aminokwasów

W warunkach towarowej produkcji fermowej głównym celem żywienia brojlerów kurzych jest dostarczenie ptakom składników pokarmowych w ilości i proporcjach pozwalających na uzyskanie założonych wcześniej, optymalnych wskaźników odchowu. W zależności od zmieniającej się sytuacji rynkowej założenia te mogą dotyczyć wielkości produkcji (maksymalizacja przyrostów masy ciała), jej jakości (udział mięśni i otłuszczenie tuszek) lub minimalizacji kosztów paszowych (obniżenie zużycia paszy na jednostkę produkcji).
Istotnym problemem związanym z żywieniem kurcząt rzeźnych jest również efektywne zagospodarowanie istniejących zasobów paszowych, zwłaszcza materiałów (surowców) białkowych. Białko, a ściślej mówiąc aminokwasy – substancje azotowe tworzące jego cząsteczki, należą do najbardziej kosztownych składników odżywczych drobiowych mieszanek paszowych. Lepsze wykorzystanie aminokwasów przez ptaki sprzyja zatem wzrostowi opłacalności produkcji drobiarskiej, a oprócz tego, wpływa na zmniejszenie obciążenia środowiska związkami azotowymi wydalanymi w odchodach.

W tym kontekście coraz większe praktyczne znaczenie ma znajomość strawności poszczególnych aminokwasów zawartych w białku różnych materiałów paszowych. Strawność oznaczana w  testach prowadzonych na drobiu uważana jest obecnie za najlepszy pośredni wskaźnik tzw. (bio)dostępności aminokwasów, określającej faktyczną wartość pokarmową białka paszowego.
W przewodzie pokarmowych zwierząt białko pobrane z pokarmem ulega rozszczepieniu (hydrolizie), w wyniku którego dochodzi do uwolnienia aminokwasów. Związki te, w formie wolnych cząsteczek lub małych peptydów, tj. kilku połączonych ze sobą aminokwasów  mogą być wchłonięte i wykorzystane w organizmie do syntezy białka i innych substancji biologicznie czynnych.

 U zwierząt monogastrycznych, a więc i u ptaków, zapotrzebowanie na białko jest w istocie zapotrzebowaniem na aminokwasy, z których jest ono zbudowane. Do normalnego rozwoju rosnące kurczęta potrzebują około 20 aminokwasów. W warunkach prawidłowego żywienia część z nich jest łatwo syntetyzowana w organizmie zwierzęcym ze związków pośrednich lub innych aminokwasów. Są to aminokwasy endogenne (niekonieczne). Pozostałe dzielą się na dwie grupy: niezbędne (konieczne) i półniezbędne. Aminokwasy niezbędne muszą być dostarczone w paszy, bowiem ich synteza u  drobiu jest niemożliwa lub niewystarczająca. Są to: lizyna, treonina, metionina, tryptofan, arginina, leucyna, walina, izoleucyna, fenyloalanina, histydyna.
Aminokwasy półniezbędne – cystyna i tyrozyna, mogą być tworzone z aminokwasów niezbędnych (odpowiednio z metioniny i z fenyloalaniny), pod warunkiem dostatecznej podaży ich prekursorów. Spośród aminokwasów zaliczanych do endogennych, ważną rolę odgrywa glicyna, biorąca udział w procesach krwiotwórczych, tworzeniu soli żółciowych, a także kwasu moczowego – podstawowej formy wydalania azotu u ptaków. U  bardzo młodych ptaków synteza glicyny jest niewielka, stąd też często uważana jest ona za aminokwas półniezbędny dla kurcząt w okresie wczesnego odchowu.

W praktycznym żywieniu kurcząt brojlerów niedobór w paszy występuje najczęściej w odniesieniu do pięciu aminokwasów: lizyny, aminokwasów siarkowych (metioniny i cystyny), tryptofanu i treoniny. Stosując standardowe mieszanki zbożowo-sojowe przyjmuje się na ogół, że jeśli wymagania dotyczące zawartości wymienionych aminokwasów są spełnione, to ilość pozostałych aminokwasów niezbędnych w takich paszach jest wystarczająca. Warto jednak przypomnieć, iż warunkiem pełnego wykorzystania wszystkich aminokwasów niezbędnych jest zachowanie ich odpowiednich proporcji w diecie. Zgodnie z  tzw. prawem minimum Liebiga wydajność produkcyjną, określoną potencjałem genetycznym zwierzęcia, warunkuje ten składnik pokarmowy, który występuje w diecie w ilości najniższej w  stosunku do jego potrzeb. Innymi słowy, niedobór któregokolwiek z aminokwasów niezbędnych ogranicza działanie pozostałych i obniża syntezę białek organizmu, a w rezultacie jest przyczyną spadku przyrostów masy ciała kurcząt . Wprowadzenie do paszy aminokwasu tzw. pierwszego, ograniczającego,  w ilości pokrywającej określone potrzeby rosnącego ptaka, poprawia jego produkcyjność do poziomu, przy którym zacznie ją ograniczać zawartość następnego aminokwasu (drugiego ograniczającego). Taka sytuacja powtarza się, aż zostanie pokryte zapotrzebowanie na wszystkie aminokwasy niezbędne do syntezy białek w organizmie.
Określenie udziału aminokwasów w mieszankach paszowych, a także szacowanie zapotrzebowania na nie u różnych grup użytkowych i wiekowych drobiu prowadzone jest zazwyczaj według całkowitej (ogólnej) zawartości tych związków. Ustala się ją na drodze analiz chemicznych materiałów paszowych, najczęściej z wykorzystaniem techniki wysoko sprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). Skład aminokwasowi mieszanki stanowi w tym przypadku sumę ilości poszczególnych aminokwasów ogólnych, zawartych w stosowanych komponentach, a dla uzupełnienia ewentualnych niedoborów metioniny, lizyny, treoniny lub tryptofanu używane są preparaty paszowe zawierające te aminokwasy w formie krystalicznej (czystej). W przypadku kurcząt brojlerów, które często żywione są paszami zestawionymi z niewielu składników o dobrej i  względnie stałej jakości, np. mieszankami kukurydziano-sojowymi, przydatność zawartości ogólnej aminokwasów jest uzasadniona wysokim poziomem wykorzystania aminokwasów (średnio około 89% całkowitej zawartości). Bilansowanie składu aminokwasowego mieszanek w oparciu jedynie o wyniki analiz chemicznych nie uwzględnia jednak różnic, niekiedy znacznych, między ogólną zawartością aminokwasu w danym komponencie paszowym a jego faktyczną ilością uwalnianą w procesach trawienia i możliwą do wchłonięcia z jelit. Sytuacja taka ma miejsce, gdy z przyczyn ekonomicznych bądź organizacyjnych do receptur pasz pełnoporcjowych wprowadzane są składniki o gorszym stopniu trawienia i przyswajania białka.