Organizacja rynku zbóż powstała w 1967 r. i obejmuje: pszenicę, żyto, jęczmień, owies, kukurydzę oraz mąkę pszenną i żytnią.
W UE stosuje się następujące mechanizmy regulacji rynku zbóż:
Cena dekretowana to umowna cena, wokół której mają oscylować ceny wolnorynkowe. Ma na celu zapewnienie opłacalności produkcji i stanowi wskaźnik dla regulacji eksportu i importu.
Interwencja na rynku zbożowym.
W krajach UE powołano agencje interwencyjne, które dokonują skupu. W rejonach, gdzie występują nadwyżki produkcji, utworzono licencjonowane magazyny interwencyjne. W ramach skupu interwencyjnego magazyny są zobowiązane do wykupu wszystkich partii zboża podlegających interwencji (nie skupuje się pszenicy pastewnej, owsa, pszenżyta i mieszanek zbożowych), spełniających określone jakościowe wymogi minimalne.
Skup rozpoczyna się po około trzech miesiącach po rozpoczęciu żniw i trwa siedem miesięcy. Wszystkie magazyny w całej Unii płacą za zboża tę samą cenę (niezależnie od tego czy jest to żyto, czy pszenica). Obecnie cena ta wynosi 101,31 euro za tonę. Jest to cena hurtowa, która nie dotyczy producenta, lecz podmiotu magazynującego zboże. Cena wypłacana bezpośrednio producentowi będzie niższa od tego poziomu o wysokość marży, jaką pobierze właściciel magazynów. Cena skupu interwencyjnego jest comiesięcznie podwyższana o 0,93 euro.
Płatności kompensacyjne. Wypłacane są rolnikom uprawiającym zboża wszystkich rodzajów oraz rośliny oleiste (słonecznik, rzepak, len oleisty) i rośliny białkowe na suche nasiona (groch, bobik, fasola, łubiny, wyki itp.). Dopłaty przysługują rolnikom posiadającym powyżej 0,3 hektara zbóż. Każdy kraj należący do UE ma przyznany maksymalny obszar (tzw. obszar bazowy), na którym prowadzenie upraw wiąże się z otrzymywaniem dotacji. Jeżeli w jakimś kraju zasiewy prowadzone są na obszarze większym niż podstawowy, to kraj ten zostanie ukarany zmniejszeniem dotacji.
Ponieważ ceny interwencyjne oraz płatności kompensacyjne znane są na przynajmniej trzy lata wcześniej, pozwala to rolnikom kalkulować koszty i opłacalność produkcji.
Do wyliczenia płatności kompensacyjnej służą plony referencyjne. Są to średnie regionalne plony z 5 lat, wyliczone po odrzuceniu plonów w roku najlepszym i najsłabszym.
Plony referencyjne były wyliczone bądź dla terytorium całego kraju, jak to miało miejsce np. w Irlandii, bądź dla mniejszych regionów. Dla przykładu: najwyższy plon referencyjny ma Holandia - 6,66 tony z hektara, najniższy Hiszpania - 2,69 t/ha. Polska ma zaproponowane uznanie plonu referencyjnego 2,96 t/ha. Płatność do jednej tony plonu referencyjnego wynosi 63 euro. Rolnicy do końca kwietnia składają wnioski o płatności, zależne od plonów i powierzchni zasiewów. Do jednego hektara zbóż rolnik holenderski dostanie 6,66 x 63 = 420 euro, ale rolnik hiszpański już tylko 2,69 x 63 = 170 euro, a rolnik polski – przy pełnych dopłatach mógłby otrzymać: 2,96 x 63 = 186,5 euro.
Ostatnio Komisja Europejska zaproponowała krajom kandydującym (w tym Polsce) płatność w wysokości 25%, czyli polski rolnik otrzymywałby na hektar: 46,6 euro (ok. 190 zł) w pierwszym roku. Płatność jest więc faktycznie wyliczana do każdego hektara gruntów ornych w zależności od przeciętnych plonów z roku referencyjnego.
Aby ograniczyć produkcję, duże gospodarstwa muszą odłogować część gruntów, za co otrzymują płatności wyliczone jak wyżej. W Polsce odłogować grunty musiałyby gospodarstwa, które mają powyżej 31 hektarów gruntów ornych.
Instrumenty polityki handlowej.
Mając znaczną nadprodukcję na rynku wewnętrznym i ceny wyższe niż światowe, Unia musi stosować protekcjonizm w handlu zagranicznym artykułami rolnymi – czyli ograniczać dopływ zboża spoza Unii, dotować eksport poza swoje granice.
Wspólna polityka handlowa krajów Piętnastki oznacza, że zewnętrzna granica Unii jest jedyną granicą i tylko jej dotyczą wspólne działania. Wewnątrz UE handel towarami rolnymi nie podlega żadnym ograniczeniom. Uregulowania polityki handlowej dotyczą:
Handel zbożami jest licencjonowany (tak jak np. handel bronią, czyli zbożami można handlować tylko za specjalnym zezwoleniem). Wprowadzenie licencji pozwala na precyzyjne kontrolowanie importu i eksportu oraz obrotu wewnątrz Unii.
Wspólnotowa organizacja rynku zbóż Unii Europejskiej obejmuje między innymi: pszenicę zwyczajną, żyto, jęczmień, owies, kukurydzę, sorgo, grykę, proso, kukurydzę słodką, pszenicę durum (twardą), mąkę pszenną i żytnią. Wspieranie dochodów producentów zbóż może być podtrzymywane poprzez działania polityki rolnej ukierunkowanej na:
- bezpośrednie wspieranie dochodów - dopłaty dla producentów,
- środki regulujące handel zagraniczny produktami rolnymi,
- obniżanie kosztów produkcji zbożowej
W Polsce na rozwój produkcji zbóż po przystąpieniu do UE będą miały wpływ zmiany opłacalności produkcji zbóż, zasady interwencji na rynku zbożowym oraz otwarcie rynków UE.
O zmianie poziomu opłacalności produkcji zdecydują:
· Zmiany cen zbóż płaconych rolnikom, w porównaniu z cenami przed akcesją, wynikające z przyjęcia unijnego systemu cenowej regulacji rynku
· Zmiany w systemie bezpośredniego wsparcia dochodów producentów zbóż
· Zmiany kosztów wytwarzania
System dopłat uproszczonych w Polsce
W styczniu 2002 roku Komisja Europejska zaproponowała Polsce możliwość wypłacania dopłat bezpośrednich według systemu uproszczonego. System uproszczony dopłat bezpośrednich polega na wprowadzeniu jednakowej w całym kraju stawki obszarowej do hektara UR. System może funkcjonować w Polsce przez 3 lata z możliwością przedłużenia na kolejne 2 lata (3 + 1+ 1), czyli maksymalnie 5 lat do 2008 roku włącznie.
Interwencja i ceny
Skupem interwencyjnym w UE objęte są: pszenica, pszenica durum (twarda), kukurydza, żyto, jęczmień. Interwencji nie podlegają: pszenżyto, pszenica paszowa, owies i proso.
W Polsce skup interwencyjny obejmuję pszenicę i żyto konsumpcyjne.
Na wszystkie skupowane – w ramach interwencji - zboża obowiązuje w UE jednakowa cena w wysokości 101,31 euro/tonę. Skup interwencyjny w Polsce, po przystąpieniu do UE będzie prowadzony w okresie od 1 listopada do 31 maja. Wybór takiego terminu skupu ma na celu umożliwienie prowadzenia przez podmioty prywatne nieskrępowanego skupu i obrotu rynkowego zbóż. Obecnie skup interwencyjny w Polsce rozpoczyna się 1 sierpnia i trwa do 31 października – z dopłatą Agencji Rynku Rolnego a od 1 września do 31 grudnia trwa skup bezpośredni za środki własne Agencji Rynku Rolnego. Skup w tym terminie pozwala na utrzymanie cen rynkowych pszenicy i żyta na założonym poziomie w okresie największej kumulacji podaży.
W Unii Europejskiej w okresie interwencji Agencja interwencyjna jest zobowiązana do zakupu całego oferowanego jej zboża, przez wytypowane Centra Interwencyjne. Centra te lokalizowane są na terenach, gdzie produkcja zbóż przewyższa lokalny popyt.
Zboże przeznaczone do sprzedaży w Centrum Interwencyjnym musi spełniać następujące warunki:
· minimalna partia zboża musi wynosić 80 ton,
· odpowiednie wymogi jakościowe
Wymogi jakościowe w UE w odniesieniu do zbóż skupowanych w ramach interwencji
W UE sprzedający zboże składa odpowiednią ofertę sprzedaży do biura narodowej Agencji Interwencyjnej na odpowiednim formularzu.
Sprzedający, którego zboże spełnia wymogi jakościowe jest informowany o miejscu i czasie do którego ma je dostarczyć.
Jeżeli zboże nie spełnia zadeklarowanych minimalnych parametrów jakości Agencja w ciągu 5 dni od daty złożenia oferty informuje o tym oferenta. Koszty badań laboratoryjnych, koszty zwrotu zboża pokrywa sprzedający.
W okresie trwania interwencji, cena zwiększana jest co miesiąc, aby pokryć koszty magazynowania oraz aby zapewnić regularne dostawy zbóż na rynek. Comiesięczne dopłaty stosuje się w okresie listopad – maj.
Regulacje importowe, eksportowe w UE i ich wpływ na polski rynek zbożowy po akcesji
Cła
W UE rynek zbóż chroniony jest – przed importem z poza UE - systemem stałych stawek opłat celnych. Każdego roku określane są one we wspólnej taryfie celnej. W momencie wystąpienia zbyt dużego, niekontrolowanego napływu zbóż z państw nie będących członkami UE, lub gdy ceny importowe nadmiernie spadną jest możliwość nałożenia dodatkowych opłat celnych (klauzula ochronna).
Dodatkowo na pszenicę, pszenicę durum, kukurydzę, ryż, owies, proso i sorgo istnieją kontyngenty taryfowe preferencyjnego dostępu.
Subsydia eksportowe
Eksportując m.in. pszenicę, żyto, jęczmień, owies, kukurydzę Unia może stosować dopłaty eksportowe. Wysokość dopłat ustalana jest co tydzień w drodze przetargów, a Komisja ustala maksymalną wysokość dopłaty eksportowej.
Eksport nasion oleistych nie jest objęty dopłatami.
Licencje eksportowe i importowe
Zarówno import jak i eksport podlega w UE licencjonowaniu, co umożliwia Komisji kontrolę i zarządzanie przepływem zbóż. W okresie przejściowym Polska wynegocjowała możliwość przez 3 lata kontrolowania przepływu towarów rolnych między Polską a pozostałymi krajami członkowskimi UE. Ewentualne zastosowanie środków ochronnych nastąpiłoby w sytuacji wystąpienia poważnych trudności na rynku rolnym.
Eksport produktów sektora zbożowego wpłynie na zmianę opłacalności poprzez :
· przyjęcie unijnego systemu cenowej regulacji rynku oraz zniesienie barier celnych – Jednolity Rynek
· system subsydiowania eksportu, który lokowany jest na rynkach krajów trzecich / nie będących członkami UE /
· możliwość uzyskania preferencji celnych dostępnych dla krajów UE w handlu z krajami trzecimi
Skutki integracji Polski z UE w sektorze zbóż
Wprowadzenie w życie unijnych regulacji cenowych i zasad interwencji rynkowej oraz wynegocjowanego systemu dopłat bezpośrednich zmieni dotychczasowy system podtrzymywania opłacalności produkcji zbóż.
· na poszczególne gatunki zbóż zostaną ujednolicone ceny interwencyjne na poziomie 101,31 euro,
· termin interwencyjnego skupu zbóż ulegnie przesunięciu z 1 lipca – 31 października na okres od 1 listopada do 31 maja następnego roku.
· wymogi jakościowe stosowane w interwencyjnym skupie zbóż ulegną zaostrzeniu
· dopłaty bezpośrednie obejmą wszystkie gospodarstwa produkujące zboża o powierzchni powyżej 1 ha UR.
.png)
Zaloguj przez Facebook
