Rynek cukru w Unii Europejskiej

Do podstawowych celów polityki UE w zakresie regulacji rynku cukru należy zaliczyć: 

• zapewnienie rozwoju branży cukrowniczej, 
• stabilizację cen buraków cukrowych i cukru na rynku wewnętrznym, 
• utrzymanie cen buraków kwoty A na poziomie zapewniającym opłacalność uprawy buraków cukrowych kwoty A i B oraz C, 
• utrzymanie cen cukru kwoty A na poziomie zapewniającym opłacalność produkcji cukru kwoty A, B i C, 
• ochronę rynku wewnętrznego przed importem taniego cukru.

Najważniejszym elementem systemu regulacji rynku cukru w UE są kwoty produkcji cukru. Wyróżnia się kwotę A, B i C.

Kwota A – odpowiada krajowej konsumpcji cukru, 

Kwota B – stanowiąca ok. 20% wysokości kwoty A jest przeznaczona na eksport lub może być wykorzystana na zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych w razie obniżki plonów. Opłacalność eksportu w ramach kwoty B zapewniają dopłaty.

Kwota C –  jest to nadwyżka produkcji cukru ponad kwotę A i B. Ta ilość cukru musi być wyeksportowana ponieważ w przeciwnym wypadku, mogą być nałożone na producenta kary finansowe.

Kwota cukru A i B jest przydzielana przez UE poszczególnym państwom członkowskim. Z kolei poszczególne ministerstwa rolnictwa rozdzielają kwoty produkcyjne pomiędzy przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją cukru. Na końcu zawierane są umowy pomiędzy przedsiębiorstwami a plantatorami buraków cukrowych. Wszystkie cukrownie w UE rozliczają się z plantatorami na podstawie zawartości cukru w burakach.

O jakości buraków cukrowych świadczy zawarta w nich ilość cukru. Minimalny poziom cukru w burakach jest zróżnicowany w poszczególnych państwach członkowskich. Zazwyczaj wynosi 13,5%. Ceny buraków cukrowych zależą od rodzaju kwoty, w ramach której buraki objęte są kontraktacją.

Wyróżnia się cenę podstawową i minimalną. 

Cena podstawowa buraków cukrowych jest kalkulowana w oparciu o cenę interwencyjną cukru która z kolei wyznacza minimalny poziom ceny cukru przeznaczonego dla rynku krajowy (kwota A). Cena interwencyjna cukru jest ceną jaką płaci kupujący na miejscu u producenta (np. hurtownik w cukrowni). Po tej cenie skupowany jest także cukier przez państwowe organizacje interwencyjne. Na dzisiaj cena podstawowa buraków cukrowych o zwartości 16% cukru wynosi ok.48 EUR za tonę.

Cena minimalna dotyczy ceny buraków cukrowych z kwoty A i buraków z kwoty B. Cena buraków w kwocie A równa się 98% ceny podstawowej, natomiast cena buraków z kwoty B wynosi od 60,5% do 98% ceny podstawowej.
 
Rynek cukru w Polsce
Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o regulacji rynku cukru nawiązuje do systemu funkcjonującego w UE. Określa szczegółowo zasady regulacji rynku buraków cukrowych i cukru. Tak jak i w UE podstawowym elementem regulacji są kwoty produkcji (A,B i C). Ustala także ceny interwencyjne cukru (na dzisiaj w Polsce cena interwencyjna 1kg cukru wynosi 1,80 zł) czy też ceny podstawowe i minimalne buraków cukrowych. Ustawa daje plantatorom buraków cukrowych możliwości wpływu na kształtowanie się rynku cukru w Polsce. W powołanej na mocy ustawy Komisji Porozumiewawczej do Spraw Cukru producenci cukru i plantatorzy buraków cukrowych mają swoich przedstawicieli, którzy reprezentują ich wobec ministra właściwego do spraw rynków rolnych, Prezesa Agencji Rynku Rolnego i innych organów administracji publicznej.

Komisja składa się z 12 członków, w tym: 

• sześciu przedstawicieli plantatorów buraków cukrowych 
• sześciu przedstawicieli producentów cukru

Do podstawowych zadań Komisji należy opiniowanie propozycji ceny interwencyjnej cukru, ceny podstawowej i minimalnej buraków cukrowych oraz decyzji o przydzieleniu wielkości produkcji poszczególnym producentom. W samych cukrowniach działają tzw. komisje mieszane w skład których wchodzą przedstawiciele plantatorów buraków cukrowych i producenta cukru. Zadaniem tych komisji jest ustalenie ilości i miejsca dostawy buraków cukrowych dla poszczególnych plantatorów. Ponadto, komisje są zobowiązane przyznać prawo do uprawy i dostawy buraków cukrowych plantatorom do 1 stycznia w roku, w którym rozpoczyna się rok rozliczeniowy. Rok rozliczeniowy trwa od 1 lipca do 30 czerwca roku następnego. W tym okresie dokonuje się bilansu produkcji, krajowego zużycia, zapasów, eksportu i importu cukru oraz ustala się ceny, opłaty, dopłaty, kwoty i limity. Rok rozliczeniowy stanowi podstawę do określenia wielkości produkcji cukru i uprawy buraków na rok następny.

O wielkości uprawy przyznanej na rok rozliczeniowy 2004 r. plantator powinien być poinformowany do 1 stycznia 2004 r. 

W zależności od określonych kwot cukru w następnych latach rozliczeniowych, komisja mieszana ma za zadanie zwiększać lub zmniejszać plantatorom prawo do uprawy i dostawy buraków cukrowych. Zmiany warunków umowy o uprawie i dostawie buraków odbywają się w uzgodnieniu z plantatorem. 

Do podstawowych czynników wpływających na zachowanie równowagi rynkowej pomiędzy zapotrzebowaniem konsumentów na cukier i jego produkty pochodne należy system ustalania kwot produkcji czyli wyznaczania wielkości produkcji cukru w tonach.

W Polsce, kwoty A i B cukru, na dany rok rozliczeniowy są określane przez Radę Ministrów w terminie do 1 sierpnia roku kalendarzowego poprzedzającego ten, w którym przypada początek danego roku rozliczeniowego. Obecnie kwota A wynosi dla cukru buraczanego 1.540 tys. ton. 

W oparciu o kwoty produkcji, w terminie do dnia 1 listopada roku kalendarzowego, przyznawane są poszczególnym producentom cukru limity produkcji cukru (ilość ton cukru jaką dany producent może wyprodukować). Tak więc producent powinien znać wielkość przydzielonej mu produkcji np. na rok 2003 w listopadzie 2002 roku.

W Unii Europejskiej rynek cukru jest regulowany od 1968 r., a ogólne zasady regulacji przetrwały do chwili obecnej. Poważniejsze zmiany mogą nastąpić w roku 2006/2007, jednakże decyzja co do kierunku zmian nie została jeszcze podjęta.

Cele i ogólne zasady regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej dotyczą w równym stopniu producentów cukru jak i plantatorów buraków cukrowych. Zostały opisane w opracowaniu „Produkcja buraków cukrowych”.

Zagadnieniem szczegółowym, wymagającym uwagi ze strony producentów cukru, jest powiązanie ceny interwencyjnej cukru ze standardową jakością tego wyrobu. Wyróżniki jakości białego cukru standardowego są analogiczne jak cechy cukru kategorii 2, wyszczególnione przez Komisję Europejską w kontekście wymogów stawianych przez punkty skupu interwencyjnego (tab. 2). Cukier biały kategorii 2 może być skupiony po cenie interwencyjnej, natomiast cukier biały o niższej kategorii może być przyjęty do skupu interwencyjnego po odpowiednio obniżonej cenie; podobne zasady dotyczą cukru surowego.

Celem skupu interwencyjnego jest zapobieganie spadkowi cen cukru na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej do poziomu niższego niż ceny interwencyjne, które – jak już stwierdzono – aktualnie wynoszą: dla cukru białego – 631,9 euro/t, dla cukru surowego – 523,7 euro/t. W praktyce jednak, dzięki bardzo dobremu zbilansowaniu podaży i popytu na tym rynku, potrzeba interwencyjnego skupu cukru nie zaistniała ani razu od roku 1986.

 

Tabela 2. Parametry jakości cukru białego w Unii Europejskiej

 

^Uwagi:

^{* Cukier biały kategorii 2 jest cukrem o jakości standardowej; dla tego cukru jest ustalana cena interwencyjna.}

^{** Jeden punkt europejski odpowiada:}

^{0,0018% zawartości popiołu w suchej masie,}

^{0,5 jednostek wg typu wzorcowego zabarwienia stałych wzorców barwnych (zgodnie z metodą Instytutu Technologii Rolniczej i Przemysłu Cukrowniczego w Brunszwiku),}

^{7,5 jednostek ICUMSA.}

^{Źródło:   Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/2001 i Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1262/2001; opracowanie Ł. Chudoba.}

 

Kwotowanie produkcji izoglukozy, która jest uznawana za substytut cukru, jak i kwotowanie produkcji syropu inulinowego, który może stanowić półprodukt do wytwarzania izoglukozy, ma na celu ograniczenie konkurencji tych wyrobów w stosunku do cukru. W latach gospodarczych 2001/02 i 2002/03 suma kwot A i B izoglukozy w Unii Europejskiej stanowiła 2,1% sumy kwot A i B cukru, a odpowiednia suma kwot syropu inulinowego – 2,2%. Producenci izoglukozy i syropu inulinowego wpłacają opłaty na cele dotowania eksportu kwoty B tych produktów; w opłatach tych nie uczestniczą dostawcy surowca.

W lipcu 2004 r. Komisja Europejska przestawiła Radzie Europejskiej propozycję za-mian w systemie regulacji rynku cukru. Dotychczasowy system regulacji był krytykowany ze względu na niską konkurencyjność sektora, wysokie ceny cukru na rynku wewnętrznym oraz negatywny wpływ na rynek światowy, w szczególności w odniesieniu do krajów rozwijają-cych się. Głównym powodem tego był subwencjonowany eksport cukru kwoty B, która w sezonie 2004/05 w UE-25 wynosiła 2,7 mln t. Eksport ten przyczyniał się do wzrostu poda-ży na rynku światowym i utrzymywania się niskich cen cukru. Ponadto dotowany eksport cukru z UE był kwestionowany na forum Międzynarodowej Organizacji Handlu (WTO), któ-rej celem jest liberalizacja obrotów handlowych.
Uwzględniając powyższe uwarunkowania Komisja Europejska zaproponowała następu-jące zmiany w systemie regulacji rynku cukru, które przeprowadzone zostaną w okresie od 2005/06 do 2008/09.
• Zmniejszenie kwoty produkcji cukru i dostosowanie jej do poziomu spożycia w UE. W sezonie 2004/05 kwoty produkcyjne wynoszą łącznie 17,4 mln t, w tym A-14,7 mln t i B-2,7 mln t. Równocześnie UE zobowiązana jest do preferencyjnego importu 1,3 mln t cukru z krajów AKP i Indii1. Spożycie cukru w UE-25 jest stabilne i wynosi ok. 16,3 mln t. Oznacza to, że kwotowa produkcja wraz preferencyjnym importem przewyższają zuży-cie o ok. 2,4 mln t. W związku z tym Komisja Europejska zaproponowała zmniejszenie kwot produkcyjnych w latach 2005/06-2008/09 o 2,8 mln t, tj. o 16%. W pierwszym se-zonie redukcja kwoty wyniesie 1,3 mln t, a kolejnych trzech sezonach po 0,5 mln t.
• Uproszczenie systemu kwotowego polegać będzie na połączeniu kwot A i B w jedną kwo-tę. Regulacje dotyczące cukru wyprodukowanego ponad ustalone limity produkcyjne po-zostaną bez zmian2.
• Reforma zakłada możliwość przenoszenia kwot produkcyjnych między krajami człon-kowskimi.

Komisja Europejska proponuje również zwiększenie kwot produkcji izoglukozy, która jest substytutem cukru. Począwszy od sezonu 2005/06 kwota produkcyjna będzie wzrastała przez trzy lata po 100 tys. t rocznie. W rezultacie łączna kwota produkcji izoglukozy wzrośnie do ok. 608 tys. t.
• Cena interwencyjna cukru zostanie zastąpiona ceną referencyjną. Cena interwencyjna od 1993 r. utrzymywana jest na stałym poziomie 632 EUR/t i jest obecnie trzykrotnie wyż-sza od cen na rynku światowym. W związku z tym cena referencyjna ustalona została na docelowym poziomie 421 EUR /t, tj. o 33% niższym niż cena interwencyjna. Redukcja cen nastąpi w dwóch etapach: w sezonach 2005/06 i 2006/07 - 506 EUR/t i począwszy od sezonu 2007/08 - 421 EUR/t. Komisja przewiduje, że ceny rynkowe będą wyższe od cen referencyjnych; w ostatnim roku reformy wyniosą one ok. 475 EUR/t.
• Redukcji cen cukru towarzyszyć będzie spadek minimalnych cen buraków cukrowych z 43,6 EUR/t do 27,4 EUR/t, tj. o 37%. Minimalne ceny skupu buraków obniżane będą również w dwóch etapach: w sezonach 2005/06 i 2006/07 - 32,8 EUR /t i począwszy od 2007/08 - 27,4 EUR/t.
• Dla utrzymania dochodowości uprawy buraków cukrowych zostaną wprowadzone dopłaty bezpośrednie dla plantatorów, które dla UE-25 w sezonach 2005/06 i 2006/07 wyniosą po 895 mln EUR, w sezonie 2007/08 i następnych po 1340 mln EUR. Poziom dopłat bezpo-średnich dla polskich plantatorów przewidziany w odpowiednich sezonach jest na pozio-mie 99 mln EUR i 142 mln EUR.
• Przewiduje się również zmiany dodatkowych elementów systemu regulacji rynku:
- zniesienie mechanizmu deklasyfikacji cukru kwotowego na cukier C, który stoso-wano dotychczas niektórych sezonach w sytuacji wystąpienia przewagi podaży na rynku wewnętrznym;
- w przypadku gdy na rynku wewnętrznym wystąpi nadwyżka podaży nad popytem i ceny spadną poniżej poziomu ceny referencyjnej mechanizmem umożliwiającym przywrócenie równowagi rynkowej będą mechanizmy prywatnego magazynowania oraz przenoszenia nadwyżek na następny sezon, odliczając ilość przenoszoną od kwoty producenta;
- zniesienie dopłat do cukru zużywanego w przemyśle chemicznym, ponieważ branża ta mogła będzie nabywać cukier po niższych cenach.

Z analizy wpływu reformy systemu regulacji rynku cukru na produkcję cukru w UE wynika, że reforma ta w kształcie proponowanym przez Komisję Europejską stwarza Polsce nie tylko możliwość utrzymania obecnego poziomu produkcji cukru, lecz także daje szanse jej zwiększenia. Istotne jest także to, że reforma przewiduje możliwość przenoszenia kwot produkcji cukru między państwami, członkami UE. Stwarza to możliwość zwiększania kwot produkcyjnych dla naszego cukrownictwa. W tej sytuacji realne jest w najbliższych latach utrzymanie produkcji cukru na obecnym poziomie ok. 1,8-2 mln t rocznie, a później także jej zwiększenie (o 10-15%), przy czym zależeć to będzie głównie od tempa ograniczania tej pro-dukcji w takich krajach jak Belgia, Czechy, Dania, Holandia i Węgry. Potwierdzeniem takiej oceny jest duże zaangażowanie zachodnio-europejskich koncernów w nasze cukrownictwo, którzy w swoich decyzjach brali pod uwagę nie tylko potencjał polskiego cukrownictwa i niskie koszty pracy, lecz także musieli przewidywać obecnie proponowane zmiany systemu regulacji europejskiego rynku cukru.
Projektowana reforma systemu regulacji jest nie tylko szansą dla naszego sektora cu-krowniczego, lecz także stwarza dla niego zagrożenia, gdyż obniżka cen cukru wymaga przy-spieszenia procesów restrukturyzacji cukrownictwa. Procesy te są opóźnione, ale w ostatnich kilku latach nabrały tempa. Świadczą o tym następujące zjawiska:

liczba czynnych cukrowni zmniejszyła się z 76 w II połowie lat 90-tych do 43 w sezonie 2004/05,
• przeciętna produkcja jednej cukrowni zwiększyła się z 25 tys. ton do ok. 45 tys. ton obec-nie,
• przeciętna długość kampanii cukrowniczej wydłużyła się z 54 dni w sezonie 1999/2000 do 65 dni w ostatniej kampanii cukrowniczej,
• wydajność pracy zwiększyła się z ok. 70 t/1 zatrudnionego do 116 t w sezonie 2002/2003 i do 154 t w ostatniej kampanii,
• zużycie paliwa umownego w % przerobu buraków obniżyło się z 4,5% w latach 1996/97–2000/01 do 3,73% w sezonie 2002/03,
• straty cukru w przerobie buraków cukrowych obniżyły się z 15% w poprzedniej dekadzie do ok. 11% w ostatnich trzech kampaniach (w stosunku do cukru wprowadzonego).
Był to duży postęp, ale poziom wszystkich tych wskaźników techniczno-ekonomicznych wy-raźnie jeszcze odbiega od przeciętnego poziomu unijnego. W UE-15 kształtują się one nastę-pująco:
• produkcja 1 cukrowni – 129 tys. ton, tj. trzykrotnie większa niż w Polsce,
• wydajność pracy średnio 664 t/1 zatrudnionego, ponad czterokrotnie wyższa niż w na-szym kraju,
• straty cukru w przerobie buraków 7,5% cukru wprowadzonego, niższe o 1/4 niż w Polsce,
• zużycie paliwa umownego ok. 2,5-3,0% przerobionych buraków, tj. o 1/3 niższe od na-szego poziomu krajowego.
Skutki tego stanu wyrównywała kilkakrotnie niższa opłata pracy. Zapewniało to konkuren-cyjność naszego cukrownictwa wtedy, gdy niskie były ceny buraków. Po integracji wzrosły one o 2/3 i dlatego konieczne jest dalsze kontynuowanie procesów restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego, i to w tempie nawet szybszym niż w ostatnich latach. Potrzebne jest bowiem w szczególności:
• zmniejszenie liczby czynnych cukrowni do 20-25, przy równoczesnym wydłużeniu długo-ści kampanii średnio do 85-90 dni,
• zmniejszenie zatrudnienia przynajmniej o 1/3, tj. poniżej 8 tys. osób,
• obniżenie zużycia paliwa przynajmniej do poziomu 3% przerobionych buraków,
• zmniejszenie strat przerobowych do ok. 8% cukru wprowadzonego do przerobu.

liczba czynnych cukrowni zmniejszyła się z 76 w II połowie lat 90-tych do 43 w sezonie 2004/05,
• przeciętna produkcja jednej cukrowni zwiększyła się z 25 tys. ton do ok. 45 tys. ton obec-nie,
• przeciętna długość kampanii cukrowniczej wydłużyła się z 54 dni w sezonie 1999/2000 do 65 dni w ostatniej kampanii cukrowniczej,
• wydajność pracy zwiększyła się z ok. 70 t/1 zatrudnionego do 116 t w sezonie 2002/2003 i do 154 t w ostatniej kampanii,
• zużycie paliwa umownego w % przerobu buraków obniżyło się z 4,5% w latach 1996/97–2000/01 do 3,73% w sezonie 2002/03,
• straty cukru w przerobie buraków cukrowych obniżyły się z 15% w poprzedniej dekadzie do ok. 11% w ostatnich trzech kampaniach (w stosunku do cukru wprowadzonego).
Był to duży postęp, ale poziom wszystkich tych wskaźników techniczno-ekonomicznych wy-raźnie jeszcze odbiega od przeciętnego poziomu unijnego. W UE-15 kształtują się one nastę-pująco:
• produkcja 1 cukrowni – 129 tys. ton, tj. trzykrotnie większa niż w Polsce,
• wydajność pracy średnio 664 t/1 zatrudnionego, ponad czterokrotnie wyższa niż w na-szym kraju,
• straty cukru w przerobie buraków 7,5% cukru wprowadzonego, niższe o 1/4 niż w Polsce,
• zużycie paliwa umownego ok. 2,5-3,0% przerobionych buraków, tj. o 1/3 niższe od na-szego poziomu krajowego.
Skutki tego stanu wyrównywała kilkakrotnie niższa opłata pracy. Zapewniało to konkuren-cyjność naszego cukrownictwa wtedy, gdy niskie były ceny buraków. Po integracji wzrosły one o 2/3 i dlatego konieczne jest dalsze kontynuowanie procesów restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego, i to w tempie nawet szybszym niż w ostatnich latach. Potrzebne jest bowiem w szczególności:
• zmniejszenie liczby czynnych cukrowni do 20-25, przy równoczesnym wydłużeniu długo-ści kampanii średnio do 85-90 dni,
• zmniejszenie zatrudnienia przynajmniej o 1/3, tj. poniżej 8 tys. osób,
• obniżenie zużycia paliwa przynajmniej do poziomu 3% przerobionych buraków,
• zmniejszenie strat przerobowych do ok. 8% cukru wprowadzonego do przerobu.

W ostatnich kilku latach przemysł cukrowniczy osiągał bardzo niestabilne wyniki fi-nansowe (rys. 2); wahały się one w przedziale od –0,6 mld zł do + 0,5 mld zł. Było to skut-kiem nie tylko opóźnień restrukturyzacyjnych sektora, lecz także bardzo zmiennych marż przetwórczych, których poziom zależał głównie od dużych wahań cen zbytu cukru. W sezonie 2000/01 wynosiły one (łącznie z VAT) ok. 2,5 zł/kg, następnie przez dwa kolejne sezony ob-niżyły się do 2,15 i 1,95 zł. W pierwszych miesiącach poprzedniego sezonu (do marca 2004 r.) były one jeszcze niższe (1,75 zł) i dopiero po integracji z UE wzrosły do średniego pozio-mu ok. 3 zł/kg. W ostatnich miesiącach osiągały one poziom zbliżony do ceny interwencyjnej w UE (632 EUR).

Obecnie przemysł cukrowniczy realizuje wysoką marżę przetwórczą. Wynosi ona w Polsce, podobnie jak w innych krajach UE, ok. 400 EUR/t cukru i jest o ok. 60% wyższa niż przed integracją. Reforma systemu regulacji rynku cukru spowoduje obniżenie marży przetwórczych w dwóch pierwszych latach jej realizacji do ok. 375 EUR/t, a później do ok. 330 EUR/t. Wówczas będzie więc ona o 20% niższa od poziomu obecnego, ale aż o ok. 30% wyższa niż przed integracją. Reforma rynku pogorszy więc nieco warunki prowadzenia dzia-łalności producentów cukru, ale będą one znacznie korzystniejsze niż przed integracją z UE.

Oceniając wpływ cen cukru i reformy systemu regulacji rynku cukru na stan ekono-miczny wtórnego przetwórstwa żywności należy uwzględniać, że ten typ przetwórstwa żyw-ności charakteryzuje się niską surowcochłonnością, ale wysoką materiałochłonnością i dużym udziałem wartości dodanej w cenie produktów przetwórstwa. Równocześnie w działach pro-dukcji żywności i napojów zużywających cukier, produkt ten jest głównym składnikiem su-rowcowym.

Obecnie wartość cukru zużyta w przetwórstwie wtórnym (tab. 8) waha się w przedziale od 0,28 zł/l w produkcji napojów do 1,68 zł/kg w produkcji czekolady i cukierków. Udział wartości tego komponentu w cenie wyrobów wtórnego przetwórstwa cukru jest bardzo zróż-nicowany, i wynosi:
• ok. 30% słodzone napoje bezalkoholowe i dżemy,
• ok. 20% cukierki,
• ok. 15% soki i czekolada,
• ok. 8-10% pieczywo cukiernicze, lody, wina,
• ok. 7% jogurty, kompoty i owoce pasteryzowane,
• ok. 3% guma do żucia.
Na zmiany cen cukru są więc szczególnie wrażliwe trzy pierwsze grupy produktów. Dlatego też podwyżki cen zbytu cukru, które następowały w 2004 r. (o ok. 1 zł/kg) mogły być skom-pensowane przez zwyżki cen zbytu:
• dżemów i słodzonych napojów bezalkoholowych o ok. 10%,
• cukierków o ok. 7%,
• soków i czekolady o ok. 5%,
• pieczywa cukierniczego, lodów, jogurtów, kompotów i win o ok. 2,5-4%,
• gumy do żucia o ok. 1%.
Są to koszty, jakie dodatkowo ponieśli producenci wyrobów wtórnego przetwórstwa żywno-ści z tytułu integracji z UE i przyjęcia w Polsce unijnego systemu regulacji rynku cukru. Zwyżka tych kosztów w skali rocznej wynosiła ok. 770 mln zł (768 tys. ton a 1,00 zł/kg), co stanowi ok. 25% kosztów opłaty pracy wszystkich działów wtórnego przetwórstwa cukru i była o ponad 50% wyższa od kwoty zysku netto producentów cukru.
Reforma systemu regulacji rynku cukru obniży koszty producentów żywności i napo-jów, których składnikiem jest ten komponent, do poziomu tylko nieco wyższego od notowa-nego przed integracją z UE. Oszczędności z tego tytułu wyniosą ok. 700 mln zł (768 tys. ton a 0,9 zł) i prawie w całości skompensują skutki zwyżki cen cukru w okresie integrowania z UE. Obniżka kosztów wyrobów wtórnego przetwórstwa żywności największa będzie w sektorze napojów bezalkoholowych i w przemyśle cukierniczym (ok. 5-10%).

Reforma systemu regulacji rynku cukru w UE zmierza w kierunku częściowej liberali-zacji tego rynku. Jest to krok w dobrym kierunku, korzystny dla polskiej gospodarki, gdyż większa będzie rola rynku i czynników ekonomicznych w kształtowaniu pozycji naszego cukrownictwa na wspólnym rynku europejskim.

Polskie cukrownictwo jest jednym z największych beneficjentów integracji z UE. W 2004 roku nastąpił kilkakrotny wzrost dochodu rolniczego plantatorów buraków cu-krowych, a wyniki finansowe przemysłu cukrowniczego poprawiły się prawie o 1 mld zł. Tak duży wzrost dochodów cukrownictwa nastąpił kosztem użytkowników cukru, tj. konsumentów oraz producentów żywności i napojów, w których produkcji jednym ze składników surowcowych jest cukier lub inne środki słodzące. Ceny detaliczne cukru w minionym roku zwiększyły się o ponad 60%, a wydatki konsumentów w skali rocznej aż o 1,2 mld zł. Koszty produkcji we wtórnym przetwórstwie cukru, z powodu wzrostu cen tego komponentu surowcowego wzrosły o ok. 0,8 mld zł.

Reforma systemu regulacji rynku cukru poprawi pozycję polskiego cukrownictwa na wspólnym rynku europejskim, gdyż jej skutkiem będzie utrzymanie wysokiej produkcji buraków cukrowych i cukru w krajach o najlepszych warunkach klimatycznych i o naj-niższej opłacie pracy. Takim krajem jest niewątpliwie Polska, której atutem są i będą ni-skie koszty pracy, co rokuje szanse na zwiększenie naszych kwot produkcyjnych i pro-dukcji zarówno w sektorze cukrowniczym, jak i izoglukozy. Obniżenie cen buraków cukrowych i cukru, będące skutkiem reformy wpłynie na zmniejszenie dochodów sekto-ra cukrowniczego, ale równocześnie:
• spadek dochodów rolników ze sprzedaży buraków cukrowych będzie w dużym stopniu kompensowany dopłatami bezpośrednimi,
• dochód rolniczy plantatorów buraków cukrowych będzie ponad dwukrotnie wyższy niż przed integracją, a jego poziom zapewni tym rolnikom dużą przewagę dochodo-wą nad innymi głównymi kierunkami produkcji roślinnej,
• nastąpi stabilizacja zysków przemysłu cukrowniczego na relatywnie wysokim po-ziomie (ok. 8% obrotów), zapewniającym osiąganie wysokiej stopy zysku i wysokiej stopy zwrotu kapitału angażowanego w restrukturyzację tego sektora.

Plantatorzy i przemysł cukrowniczy mogą osiągać dodatkowe dochody z tytułu prze-mieszczania produkcji cukru do krajów UE o najlepszych warunkach klimatycznych i o niskiej opłacie pracy.

Spadek cen cukru wynikający z reformy systemu regulacji rynku tego produktu jest ko-rzystny dla tych działów produkcji żywności i napojów, w których cukier jest jednym z głównych komponentów surowcowych. W wyniku tej reformy nastąpi bowiem obni-żenie kosztów tego komponentu surowcowego prawie do poziomu sprzed integracji. Oszczędności z tego tytułu będą wyższe od utraconych dochodów plantatorów i produ-centów cukru. Reforma poprawi konkurencyjność cenową wtórnego przetwórstwa cu-kru, a to sprzyjać będzie utrzymaniu wysokiego tempa rozwoju krajowego rynku i eks-portu wyrobów zawierających cukier. Z tego tytułu dodatkowe dochody osiągać mogą nie tylko przetwórcy, lecz także plantatorzy i producenci cukru.

Reforma rynku cukru jest bardzo korzystna dla producentów i użytkowników izogluko-zy. Stwarza ona realne szanse na zwiększenie przyznanej Polsce kwoty produkcji i lep-sze wykorzystanie dużych zdolności wytwórczych izoglukozy. Łącznie z reformą rynku cukru wymusi to obniżkę cen tego środka słodzącego, a więc także kosztów jego stoso-wania we wtórnym przetwórstwie żywności.