Rozwijaj się na koszt Brukseli

Co mają ze sobą wspólnego właściciel małej piekarni w berlińskim Charlottenburgu, słoweńscy językoznawcy, inżynierowie z Politechniki Krakowskiej i zarząd stacji kolejowej Oriente w Lizbonie? Wszyscy oni otrzymali unijne dotacje.

Zdecydowanie największa część rocznego budżetu Unii Europejskiej przeznaczana jest na wspomaganie prywatnej działalności i polepszanie warunków życia społeczeństw w krajach Dwudziestki Piątki. Przykładem może być chociażby taka działalność, jak finansowanie badań nad metodami leczenia nowotworów, czy troska o czystą wodę i powietrze.

Po pierwsze: rolnictwo

Polityka rolna Unii pochłania największą część budżetu organizacji. Przewiduje się, że w 2005 roku będzie to 45 proc. wszystkich wydatków, z czego 13 proc. przeznaczone zostanie na rozwój obszarów wiejskich. W porównaniu z sytuacją sprzed ponad 40 lat, kiedy to wydatki na rolnictwo stanowiły 3/4 całego unijnego budżetu, kwota ta znacznie się zmniejszyła. Nie oznacza to jednak reorganizacji priorytetów, ale świadczy o zwiększeniu efektywności polityki finansowej Unii. Przeprowadzone pod tym kątem reformy wyeliminowały problemy nadmiernych wydatków i nagromadzania się niechodliwej nadwyżki produkcyjnej.

Wspomaganie rozwoju ekonomicznego poprzez fundusze strukturalne (np. fundusze regionalne i socjalne) stanowi drugi pod względem stopnia zaangażowania obszar wydatków UE, oscylujący w granicach 1/3 ogólnego nakładu. Pieniądze te wspierają rozwój gospodarczy najbiedniejszych regionów Unii. Są także wykorzystywane jako źródło bezpośrednich dotacji do projektów infrastrukturalnych zakrojonych na szeroką skalę, takich jak budowa dróg, autostrad, mostów czy lotnisk. Jednak niemniej ważna jest tutaj działalność indywidualna, zwłaszcza mała przedsiębiorczość. Fundusze strukturalne wspomagają również tak zróżnicowane projekty, jak konserwacja zniszczonych obszarów miejskich, budowa elektrowni wiatrowych czy pomoc osobom niepełnosprawnym, rozumiana przede wszystkim jako umożliwianie im funkcjonowania w społeczeństwie na zasadzie pełnoprawnych jego członków.

Kolejnym ważnym obszarem wydatkowania Unii są prace badawczo-rozwojowe. W roku 2005 przewidywana suma na tego typu wydatki ma wynieść 5 mld euro. Wspierane będą w ten sposób międzynarodowe projekty naukowców z różnych krajów Wspólnoty, dotyczące przede wszystkim ochrony środowiska, transportu i zdrowia publicznego. Ostatnio UE koncentruje się na tych projektach, w których obniżenie kosztów poprzez zwiększenie produkcji jest wysoce pożądane. Przykładem może być europejski program kosmiczny.

Podobnie jak w latach ubiegłych, znaczne sumy przeznaczone zostaną na programy edukacyjne typu Erasmus, których istota polega na wymianie studentów i kadry naukowej między europejskimi uczelniami.

Sztuka dotowania

Założenia, którymi unijni decydenci kierować się będą przy przyznawaniu dotacji do poszczególnych projektów badawczych, to przede wszystkim spójność Unii Europejskiej jako struktury. Stąd też priorytetową sprawą staje się transport i zarządzanie komunikacją. Wspomaganie indywidualnej przedsiębiorczości ma natomiast służyć temu, aby Wspólnota była jednolita ekonomicznie, tak aby żaden jej region nie wyróżniał się ujemnie, na tle coraz dynamiczniej rozwijającej się unijnej gospodarki.

Najszybszy rozwój obserwuje się obecnie w działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa w krajach Dwudziestki Piątki, współpracy pomiędzy systemami sądowniczymi państw członkowskich (głównie w sprawach z powództwa cywilnego i karnego), a także ogólnego podniesienia poziomu warunków życia obywateli Unii. Ta ostatnia kategoria obejmuje w takim samym stopniu ochronę praw konsumenckich, opiekę zdrowotną, jak i działania prewencyjne zapobiegające próbom wyłudzania pieniędzy z unijnych funduszy czy wykorzystywaniu ich w celach sprzecznych z deklarowanymi.