O paszportach, wizach i granicach

100 dni dzieli nas od Unii Europejskiej. 1 maja 2004 roku staniemy się jej pełnoprawnym członkiem. Co się zmieni w naszym codziennym życiu? W firmach, w których pracujemy? W naszym kraju? Od dziś do 1 maja - daty naszego oficjalnego wejścia do UE spróbujemy opisać i przybliżyć wszystkim zmiany, jakie nas czekają.

• Czy od 1 maja będzie można przekroczyć granicę Polski z krajami Unii Europejskiej bez kontroli?
• Nie. Kontrole osób zostaną utrzymane przynajmniej do 2007 roku. Z dniem przystąpienia Polski do Unii znikną natomiast kontrole towarów, a wraz z nimi długie kolejki tirów stojące dziś przed głównymi przejściami granicznymi. Komisja Europejska zapowiada, że nie zamierza skorzystać z tzw. klauzuli ochronnej, która umożliwiłaby jej utrzymanie kontroli przewozów na wypadek łamania przez Polskę na wielką skalę np. europejskich norm sanitarnych.
• Czy do przekroczenia granicy z UE potrzebny będzie paszport?
• Nie. Jeśli pobyt w państwach Unii nie będzie trwał dłużej niż trzy miesiące, wystarczy dowód osobisty. W przeciwieństwie do paszportów, dowody nie będą stemplowane, dzięki czemu czas oczekiwania na granicy skróci się. Polski rząd w najbliższym czasie podejmie decyzje, czy do przekroczenia granicy będą uprawnione tylko osoby mające nowy dowód osobisty, czy także te, które posiadają stary. Ten ostatni jest łatwiejszy do podrobienia, ale na razie większa część Polaków ma właśnie taki.
• Jakiego dokumentu będą potrzebowały dzieci i nieletni przy przekraczaniu granicy z krajami Unii?
• Jeśli jadą z matką, ojcem lub dorosłym opiekunem, który ma stary dowód osobisty (a rząd zdecyduje, że osoby ze starymi dowodami będą mogły przekroczyć granicę posługując sie tylko tym dokumentem) bądź paszport z wpisanymi danymi dziecka, nie potrzebują żadnego dodatkowego dokumentu. W innym przypadku muszą mieć oddzielny paszport, gdyż nieletni nie mają prawa do posiadania dowodów osobistych.
• Czy znikną kolejki na drogowych przejściach granicznych?
• Tak, przynajmniej dla Polaków i obywateli krajów UE. Zostaną dla nich wydzielone osobne bramki/pasy ruchu, gdzie kontrola dowodów osobistych powinna przebiegać sprawnie.
• Czy na lotniskach będziemy przechodzić przez bramki dziś zarezerwowane dla obywateli krajów UE?
• Tak. Takie bramki już zostały wydzielone na krajowych lotniskach, np. warszawskim Okęciu. Także na lotniskach w państwach Unii będziemy przechodzić przez bramki zarezerwowane dla obywateli krajów Wspólnoty.
• Co się zmieni w wyjazdach Polaków do innych krajów poza Unią Europejską. Gdzie zostaną zniesione wizy, a dokąd wprowadzone?
• Jeśli zamierzamy wyjechać do krajów UE na mniej niż trzy miesiące, nie będziemy potrzebowali wiz. Taka możliwość pojawi się także wobec wielu krajów spoza Wspólnoty. W Unii obowiązuje wspólna polityka wizowa, do której Polska musiała się dostosować. Bruksela ustaliła listę państw spoza Unii, z którymi obowiązuje ruch bezwizowy. To m.in. Szwajcaria, Norwegia, Argentyna, Wenezuela, Gwatemala, Izrael. Jadąc do tych krajów Polacy także nie będą potrzebowali wiz. Niemal na pewno będą natomiast one nadal potrzebne na wjazd do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii i Nowej Zelandii. Choć Polska nie będzie stosowała wobec tych krajów obowiązku wizowego, na razie nie zgadzają się one na wzajemność.
• Czy po 1 maja zostaną zniesione ograniczenia w przewozie towarów przez osoby fizyczne?
• Pewne ograniczenia zostaną utrzymane, w szczególności na wwóz alkoholi i papierosów. Jednak restrykcje będą bardzo poluzowane. Od 1 maja bez płacenia akcyzy i jakichkolwiek innych opłat będziemy mogli przywieźć do Polski jednorazowo 800 sztuk papierosów, 10 litrów wyrobów spirytusowych, 20 litrów likierów, koniaków i innych tzw. alkoholi pośrednich, 90 litrów wina, w tym 60 litrów szampana oraz 110 litrów piwa. Aby uniknąć masowego przewozu tańszych papierosów z Polski, m.in. do Niemiec, Bruksela żądała od Polski dostosowania do unijnego poziomu minimalnej akcyzy na wyroby tytoniowe.
• Czy przynależność do Unii da Polakom więcej praw podczas pobytu poza Wspólnotą?
• Tak. Polacy będą objęci ochroną konsularną w tych krajach lub regionach, gdzie nie ma polskiej placówki dyplomatycznej.
• Czy nadal będzie można kupować w tzw. sklepach bezcłowych na promach i lotniskach zwolniony z podatków i akcyzy alkohol, papierosy i towary luksusowe?
• Tylko w bardzo ograniczonych przypadkach. Od 1 maja Polska stanie się częścią tzw. Jednolitego Rynku. Na linach lotniczych czy morskich wewnątrz tego obszaru zakupy "bezcłowe" nie będą możliwe. Zostaną one natomiast utrzymane dla pasażerów podróżujących na trasach z Polski (czy innego kraju UE) do państw spoza Wspólnoty (z wyłączeniem Norwegii, Islandii, Szwajcarii i Liechtensteinu). Jednak wiele dawnych sklepów "bezcłowych" w Unii stara się utrzymać atrakcyjne stawki i proponuje różne zniżki (np. program "Travel Value"). Tak samo będzie zapewne i w Polsce.
• Dlaczego trzeba będzie czekać kilka lat na zniesienie kontroli ruchu osobowego na granicy?
• Kontrole osobowe na granicach zostaną zniesione nie z dniem wejścia do Unii, ale kiedy Polska przystąpi do porozumienia z Schengen. Najwcześniej stanie się to w 2007 roku, bo dopiero wówczas zacznie funkcjonować nowy system komputerowy SIS-2 zawierający dane o osobach przekraczających granice wszystkich państw "25". Obecny system SIS, znajdujący się w Strasburgu, nie ma wystarczającej pamięci. Bruksela domaga się także zakończenia prac nad uszczelnieniem granicy wschodniej, co zagwarantuje, że nielegalni emigranci z krajów byłego ZSRR szerokim strumieniem nie przedostaną się do państw Unii.
• Kto podejmie decyzję o zniesieniu kontroli na polsko-unijnych granicach?
• Po dokonaniu inspekcji stanu kontroli granic wschodnich Komisja Europejska przygotuje w tej sprawie specjalny raport. Na jego podstawie ministrowie spraw wewnętrznych "25" jednogłośnie podejmą decyzję o zniesieniu kontroli na granicach wewnętrznych. Kluczowe znacznie będzie tu miało stanowisko Niemiec, bo to one będą w największym stopniu narażone na wzrost nielegalnej emigracji z Polski.