Wspólnoty europejskie powstały w latach ’50 w celu zacieśnienia współpracy między sześcioma państwami Europy Zachodniej, aż do ostatniego rozszerzenia w maju 2004r., od kiedy Wspólnoty funcjonują w składzie 25 państw. Ambicje polityków europejskich są bardzo duże. Podczas spotkania na „szczycie” państw i rządów w Lizbonie w marcu 2000 r. szeroko dyskutowano o konieczności zacieśnienia współpracy w Europie w dziedzinie gospodarki i finansów. W opracowanym przez „Piętnastkę” dokumencie ze spotkania, określonym mianem „Strategii Lizbońskiej” podkreślono, iż celem Unii jest przekształcenie się do 2010 r. w najbardziej prężną , nowoczesną i konkurencyjną gospodarkę świata. Realizacja tego dalekosiężnego celu wymaga zintegrowanych działań w ramach całej Wspólnoty. Celem Unii Europejskiej jest stworzenie sprawnego mechanizmu funkcjonowania jednolitego rynku, który oznacza swobodny przepływ towarów oraz czynników produkcji. W świetle teorii stosunków międzynarodowych wspólny rynek oznacza stworzenie lepszych warunków do niezakłóconego funckjonowania mechanizmów wolnej konkurencji. Umożliwia on także optymalne przemieszczanie się siły roboczej, rozwój produkcji na wielką skalę oraz szybsze wprowadzenie postępu technicznego. Utworzenie wspólnego rynku wymaga ujednolicania polityki cenowej w obrębie grupy państw, które zaangażowane są w proces integracji.
Czym jest jednolity rynek Unii Europejskiej?
Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej do momentu wejścia w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE) funkcjonował pod nazwą „wspólny rynek”. Po roku 1987 pojawiło się określenie rynek wewnętrzny, które potem przejęte zostało przez Traktat z Maastricht. Obecnie pojęcia te używane są zamiennie. Podstawy funkcjonowania „rynku wewnętrznego” zostały zdefiniowane w art. 14 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (wg jednolitego tekstu z 2002r.). Przepis ten precyzuje, iż „Rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, na którym zgodnie z postanowieniami Traktatu zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału”.
Geneza wspólnego rynku. Warunki konieczne do jego utworzenia i funkcjonowania
Cele wspólnego rynku zawarte zostały już w Traktacie Rzymskim o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (25 marca 1957 r.) – art. 2 Traktatu mówi o harmonijnym rozwoju działalności gospodarczej na terenie całej Wspólnoty, stałym i równomiernym wzroście państw członkowskich, umacnianiu stabilności, podnoszeniu poziomu życia i zacieśnianiu stosunków między państwami należącymi do Wspólnoty.
Artykuł 3 tegoż Traktatu określa również warunki konieczne do utworzenia wspólnego rynku i jego funkcjonowania, którymi są:
Wspólny rynek jako etap integracji gospodarczej
Zgodnie z postanowieniami Traktatu wspólny rynek miał być tworzony stopniowo w trzech etapach podczas dwunastoletniego okresu przejściowego, czyli do końca 1969 r. Cel ten nie został całkowicie osiągnięty. Tylko w zakresie wolnego przepływu towarów udało się stworzyć możliwość wolnego handlu wewnątrz Wspólnoty. Ograniczenia ilościowe w handlu zostały zniesione już w 1961 r. Proces znoszenia ceł w obrocie wewnętrznym został zakończony w lipcu 1968 r., co oznaczało stworzenie strefy wolnego handlu.
Kolejnym krokiem w integracji gospodarczej było utworzenie unii celnej. Unia celna zgodnie z Traktatem obejmuje całą wymianę towarową oraz zakaz nakładania między państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych, jak również wszelkich opłat wywierających podobny skutek, a także wprowadzenie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z krajami trzecimi. 1 lipca 1968 r. ustalono wspólną taryfę celną wobec krajów nie należących do Wspólnoty.
1 stycznia 1970 r., a więc po upływie okresu przejściowego, państwa członkowskie rozpoczęły realizację wspólnej polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych. Wspólna polityka handlowa obejmuje: ustalenie wspólnej taryfy celnej, zawieranie umów celnych i handlowych, ujednolicenie narzędzi polityki eksportowej i środków ochronnych. Wspólną politykę handlową z upoważnienia Rady UE realizuje Komisja Europejska.
Pomimo sukcesu w realizacji wolnego przepływu towarów oraz we współpracy walutowej nie udało się wprowadzić swobody przepływu usług, kapitału, osób oraz swobody osiedlania się. Bariery techniczne (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalne (różne systemy podatkowe) i fizyczne (kontrole graniczne) nadal istniały. Postanowienia traktatu o EWG były niewystarczające do stworzenia prawdziwego wspólnego rynku. Traktat ustalił harmonogram dochodzenia do unii celnej, natomiast o swobodzie przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej mówił bardzo ogólnie.
W 1985 r. przewodniczący Komisji Europejskiej Jacques Delors przedstawił program wprowadzenia europejskiego rynku wewnętrznego. Strategia dojścia do jednolitego rynku została określona przez Komisję w "Białej Księdze". Aby zwiększyć szanse na sukces w tworzeniu jednolitego rynku wewnętrznego dokonano zmiany w traktacie założycielskim EWG. 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu został podpisany Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Uzupełnił on Traktat o EWG o artykuł mówiący, że Wspólnota podejmie działania konieczne do utworzenia rynku wewnętrznego, do 31 grudnia 1992 r. Jednolity rynek wewnętrzny został zdefiniowany jako obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.
Pomyślną realizację strategii wspólnego rynku umożliwiła rezygnacja ze szczegółowego ujednolicania przepisów prawa i przyjęcie zasady wzajemnego uznania. Zgodnie z nowym podejściem Rada UE określa tylko podstawowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i konsumentów, natomiast ustalenie szczegółów ich praktycznego stosowania przekazywane jest europejskim instytucjom normującym. Regulacje narodowe, które nie dotyczą warunków podstawowych, nie są przedmiotem kontroli Wspólnoty, lecz podlegają zasadzie wzajemnego zaufania. Funkcjonowanie rynku wewnętrznego opiera się na mocnych podstawach traktatowych, które stanowią bazę dla każdej nowej dyrektywy. Zapisy te są także podstawą dochodzenia roszczeń wynikających z naruszenia zasad jednolitego ryknu przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości.
Jednolity rynek wewnętrzny opiera się na czterech podstawowych filarach- wolnościach europejskich, a są to:
Swobodny przepływ towarów
Utworzenie wspólnego rynku wymagało zniesienia ceł pomiędzy krajami członkowskimi oraz barier technicznych (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalnych (różne systemy podatkowe) i fizycznych (kontrole graniczne). Bariery celne zostały zniesione w połowie 1968 r. 1 lipca 1968 r. ustalono także wspólną taryfę celną wobec krajów trzecich. Aby umożliwić swobodny przepływ towarów, zniesiono wszelkie ograniczenia ilościowe (zakazy importu i eksportu, kontyngenty) oraz środki równoważne ograniczeniom ilościowym np. regulacje dotyczące norm technicznych, składu produktu, rodzaju opakowania itp. Wszystkie towary na rynku Unii podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami. Zasada wolnego przepływu towarów dotyczy zarówno wyrobów przemysłowych, jak i produktów rolnych oraz spożywczych. Wszystkie towary, które są produkowane i sprzedawane w jednym z krajów członkowskich zgodnie z tamtejszymi przepisami, mogą być oferowane także w innych krajach Wspólnoty. Ograniczenia przywozu, wywozu lub tranzytu mogą zostać wprowadzone jedynie pod warunkiem, że wymagają tego: względy moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrona zdrowia i życia ludzi, ochrona zwierząt i roślin, ochrona majątku narodowego posiadającego wartość artystyczną, historyczną lub archeologiczną oraz ochrona własności przemysłowej i handlowej. Wymienione zakazy i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka samowolnej dyskryminacji, ani utajonego ograniczania handlu między członkami Wspólnoty.
Swobodny przepływ osób
Mieszkańcy Wspólnoty mają zapewnione prawo do pracy, osiedlenia się, życia, korzystania ze świadczeń socjalnych oraz do minimum pomocy na rzecz integracji w wybranym przez siebie kraju bez względu na przynależność państwową. Swoboda poruszania się pracowników obejmuje prawo do:
Postanowienia te nie odnoszą się jednak do zatrudnienia w administracji publicznej. Prawo pobytu mają nie tylko osoby aktywne ekonomicznie (pracujący lub poszukujący pracy) i ich rodziny, ale także studenci, emeryci i pozostali obywatele państw członkowskich, pod warunkiem, że posiadają oni wystarczające środki na utrzymanie oraz ubezpieczenie zdrowotne. Obywatele z innego kraju członkowskiego mają prawo do takiego samego traktowania jak pracownicy krajowi, prawo do równego wynagrodzenia i do korzystania z instytucji kształcenia.
Unijne regulacje gwarantują także prawo do udziału we wszystkich świadczeniach socjalnych, także w dziedzinie edukacji i ochrony zdrowia (ulgi, zasiłki, stypendia itp.) oraz wzajemne uznawanie dyplomów. Oznacza to zniesienie wszelkiej dyskryminacji wobec pracowników państw członkowskich Wspólnoty, stosowanej ze względu na obywatelstwo w dziedzinie zatrudnienia, płac oraz innych warunków pracy.
Swobodny przepływ usług
Usługi to świadczenia wykonywane w ramach prowadzonej działalności handlowej, przemysłowej, rzemieślniczej oraz wolnych zawodów (np. lekarze, prawnicy). Wykonywanie usługi jest ograniczone czasowo i musi w jakiś sposób przekraczać którąś z granic wewnętrznych Wspólnoty. Swoboda przepływu usług obejmuje trzy przypadki:
Swobodny przepływu kapitałów i płatności
Zasada swobodnego przepływu płatności jest niezbędna dla swobodnego przepływu towarów, pracowników, usług. Bez niej niemożliwa byłaby zapłata za towary wysłane za granicę, przesłanie należności za usługę, a także wynagrodzenia za pracę osoby pracującej w innym kraju członkowskim. Zasada swobodnego przepływu kapitału obejmuje transakcje finansowe nie związane z przepływem towarów, usług i osób. Liberalizacja przepływu kapitałów napotykała wiele przeszkód i ograniczeń. Konieczne były liczne wytyczne i zalecenia umożliwiające dopasowanie przepisów prawnych i administracyjnych w celu regulacji rynku kapitałowego. Obejmowały one przede wszystkim działalność banków, kontrolę bankową, obrót papierami dewizowymi, warunki dopuszczania na giełdy, prawo podatkowe itp. Dopiero w 1988 r. podjęto decyzję o całkowitej liberalizacji przepływu kapitału. Zgodnie z ustalonym wielostopniowym programem przepływ kapitału został zliberalizowany 1 stycznia 1993 r. Swobodny przepływ kapitału daje obywatelom i przedsiębiorstwom prawo do założenia konta bankowego w każdym z krajów członkowskich oraz do nieograniczonego transferu środków pomiędzy krajami. Mogą oni lokować posiadany kapitał, a także uzyskiwać kredyty na całym obszarze Wspólnoty.
Program budowy jednolitego rynku wewnętrznego został w zasadniczej części zrealizowany i wpłynął na poprawę wyników gospodarczych państw członkowskich. Sprzyjało temu poparcie dla działań Wspólnoty ze strony kręgów gospodarczych oraz grup społecznych. Utworzenie wspólnego rynku umożliwiło lepszą alokację czynników produkcji, zwiększenie skali produkcji i osiąganie płynących z tego korzyści, zapewnienie swobodnej konkurencji, lepszą ochronę konsumenta i stwarzanie zachęt do inwestowania.
Bibliografia:
Conclusions de la Presidence, Conseil Europeen de Lisbonne, 23-24 mars 2000 (http://ue.eu.int)
Red. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Miedzynarodowe stosunki ekonomiczne, Warszawa 1998
K. Tomaszewski Rynek wewnętrzny UE- szansą i wyzwaniem dla obywateli w: Studia Europejskie Nr 2 (26) 2003
free.ngo.pl/parlament/unia
.png)
Zaloguj przez Facebook
