Instrumenty towarzyszące Wspólnej Polityki Rolnej

Wcześniejsze emerytury

Wcześniejsza emerytura ma zapewnić wystarczające źródło utrzymania rolnikowi, a także stanowić zachętę do zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej w wieku przedemerytalnym oraz przekazania posiadanego gospodarstwa rolnego młodszym rolnikom.

Program wcześniejszych emerytur skierowany jest do rolników, będących w wieku przedemerytalnym, posiadających gospodarstwa rolne o powierzchni, co najmniej 3 ha UR (hektary fizyczne), którzy zdecydują się na przekazanie gospodarstwa:

• na powiększenie innego gospodarstwa rolnego;
• do wykorzystania dla celów naukowych lub doświadczalnych;
• do zalesienia przez Lasy Państwowe;
• w celach innych niż rolnicze, na rzecz jednostek samorządu terytorialnego;
• do zagospodarowania przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Proponowana obecnie podstawowa (minimalna) wysokość wcześniejszej emerytury/osobę - wyniesie 210 % kwoty najniższej emerytury (od 01.06.2002 r. najniższa emerytura wynosi 532,91 zł). Wcześniejsza emerytura będzie wypłacana, co miesiąc, w terminie określonym w decyzji, ale nie dłużej niż przez okres 10 lat. Wyplata tej emerytury ulega zawieszeniu w całości, jeżeli uprawniony podejmie zatrudnienie.

Beneficjentem programu będzie rolnik, który ukończył 55 lat i nie jest jeszcze w wieku emerytalnym; prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym, od co najmniej 10 lat i działalność ta była w tym czasie jego jedynym, lub głównym źródłem utrzymania oraz podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną.

Rolnik - beneficjent programu wcześniejszych emerytur może zatrzymać działkę o powierzchni do l ha (wraz z siedliskiem).

Ponadto wymagane jest, aby w wyniku przekazania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego powiększone zostało jedno lub kilka gospodarstw rolnych już istniejących do powierzchni UR przekraczającej obszar UR średniego gospodarstwa w danym województwie, ale nie mniejszej niż 75 % obszaru UR średniego gospodarstwa rolnego w kraju oraz aby przejmujący posiadał odpowiednie doświadczenie lub umiejętności zawodowe.

Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (LFA)

Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych, położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (LFA)

W ramach obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania wyróżniono:

• na których produkcja rolnicza jest utrudniona, ze względu na niekorzystne warunki naturalne, rekompensują wyższe koszty lub gorsze wyniki produkcji tych gospodarstw, w stosunku do gospodarstw położonych poza strefami LFA.
• obszary górskie, do których zalicza się miejscowości, w których ponad połowa użytków rolnych znajduje się na wysokości:
  - 350 - 500 m n.p.m. (strefa górska I);
  - powyżej 500 m n.p.m. (strefa górska II).
• obszary nizinne - gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz niskie zaludnienie, przy jednoczesnym dużym udziale ludności utrzymującej się z rolnictwa.

Wsparcie będzie udzielane w postaci corocznych dotacji wyrównawczych, przyznawanych do hektara gruntów położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozostających w użytkowaniu rolniczym. Dopłatą objęte mogą być: grunty orne, sady, łąki trwałe oraz pastwiska trwałe.

Dopłata wyrównawcza może być przyznana rolnikowi (właścicielowi albo dzierżawcy) gospodarstwa rolnego, jeśli:

• gospodarstwo w całości lub częściowo jest zlokalizowane w granicach LFA;
• powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa, wynosi co najmniej 2 ha.;
• wnioskodawca przestrzega zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej;
• wnioskodawca zobowiąże się do prowadzenia produkcji rolnej na swoich gruntach przez okres co najmniej 5 lat od otrzymania pierwszej premii z tytułu gospodarowania na terenie LFA;
• wnioskodawca przestrzega zakazów odnośnie stosowania substancji o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta - ago-nistycznym w żywieniu zwierząt.

Zaproponowany przez Polskę zasięg geograficzny obszarów uprawnionych do otrzymywania dopłaty wyrównawczych z tytułu LFA, został wyznaczony zgodnie z ww. zasadami. Obszar ten obejmuje obecnie ok. 54 % powierzchni Użytków Rolnych. Należy tu zaznaczyć, że powierzchnia ta, jak i wysokość dopłaty LFA, będą przedmiotem negocjacji z Komisją Europejską.

Programy rolnośrodowiskowe

Programy rolno-środowiskowe to przedsięwzięcia, dobrowolnie realizowane przez rolnika, związane z gospodarowaniem rolniczym, służące ochronie środowiska oraz zachowaniu krajobrazu i dziedzictwa przyrodniczego wsi.

Obszar całego gospodarstwa rolnego będzie objęty planem działalności rolno-środowiskowej, w którym zostaną określone pakiety rolno-środowiskowe i działki rolne, na których będą realizowane określone w planie zadania. Plany takie musza być realizowane przez 5 lat. Systemem pomocy finansowej będą objęte grunty użytkowane rolniczo i tereny nierolne, na których prowadzone będą specjalne zabiegi. Wykluczone z pomocy będą grunty rolne zabudowane, grunty pod wodami powierzchniowymi, płynącymi i stojącymi, grunty leśne (powyżej 0,1 ha) oraz grunty odłogo-wane.

Krajowy Program Rolno-Środowiskowy (KPR), składa się z czterech schematów (podprogramów):

Schemat I: Ochrona różnorodności biologicznej obszarów rolnych - będzie wdrażany na terenie geograficznie wydzielonych stref, tzw. Obszarów Przyrodniczo Wrażliwych (OPW), które obejmują obszary rolnicze o wybitnych walorach przyrodniczych. Wstępnie wydzielono na terenie kraju 4 OPW, tj. Biebrzańsko-Narwiański, Ujście Warty, Doliny Baryczy i Wschodnio-Karpacki, pełniące kluczową rolę w tworzonym systemie sieci NATURA 2000. Celem Schematu jest ochrona pół-naturalnych siedlisk łąk i pastwisk, zagrożonych degradacją w wyniku zaniechania użytkowania, bądź ich intensyfikacji. Dla każdego OPW będzie dokonany wybór pakietów działań, odpowiednio do jego specyfiki przyrodniczej i potrzeb działań ochronnych.

Schemat II - Ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu - o zasięgu horyzontalnym, ze wskazaniem obszarów priorytetowych w każdym województwie. Został on ukierunkowany na promocję rolnictwa zrównoważonego oraz rozwiązywanie problemów środowiskowych o zasięgu regionalnym, jak np.: przeciwdziałanie erozji i zanieczyszczeniu wód azotanami, ochronę i kształtowanie struktury krajobrazu w celu zachowania walorów przyrodniczych, np. poprzez wprowadzanie zadrzewień i stref buforowych, itd.

Schemat III - Rolnictwo ekologiczne - schemat ogólnokrajowy, którego celem będzie promocja rolnictwa ekologicznego. Schemat będzie wdrażany bez ograniczeń przestrzennych.

Schemat IV - Ochrona zasobów genetycznych w rolnictwie - schemat ogólnokrajowy, którego celem jest ochrona zasobów genetycznych zgromadzonych w tradycyjnych odmianach roślin uprawnych i sadowniczych oraz rasach zwierząt gospodarskich.

Dopłaty za poszczególne pakiety zostały ustalone, przy uwzględnieniu następujących elementów:

• utracony dochód rolnika z tytułu ekstensyfikacji bądź zaniechania intensyfikacji;
• dodatkowy koszt wynikający z realizacji danego pakietu;
• potrzeba motywacji finansowej dla producenta rolnego, nie wyższej niż 20% sumy utraconych dochodów i poniesionych kosztów.

Pomoc finansowa będzie wypłacana corocznie jako suma dopłaty za pakiety działań wdrażanych w gospodarstwie. Średnia stawka pomocy finansowej w programie wyniesie około 500 PLN (125 EU-R0)/ha/rok.

Beneficjentem programu rolno-środowiskowego może zostać rolnik, który prowadzi działalność rolniczą na powierzchni, co najmniej 2 hektarów użytków rolnych, a w przypadku ekologicznego gospodarstwa rolnego - na powierzchni l ha. Przewidziane jest również uwzględnianie wniosków grupowych. Rolnik (grupa rolników) musi przygotować i złożyć 5-letni plan działalności rolno-środowiskowej.

Zalesianie gruntów rolnych

Potrzeby zalesieniowe kraju zostały oszacowane w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości. Biorąc pod uwagę planowany wzrost lesistości kraju, celem tego instrumentu jest wsparcie procesu zalesiania gruntów rolnych, nie należących do Skarbu Państwa, a następnie zapewnienie właściwej pielęgnacji nowych nasadzeń we wczesnych etapach jej rozwoju. Rolnik może także otrzymać pomoc finansową przez 20 lat od założenia uprawy, za utracony dochód z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy.

Działanie to obejmuje następujące dopłaty:

• dotacja na zalesienie, która pokrywa koszty założenia uprawy oraz, jeśli jest to uzasadnione - ochrony przed zwierzyną;
• premię pielęgnacyjną za utrzymanie nowej uprawy leśnej przez pierwszych 5 lat po nasadzeniu;
• premię zalesieniową, stanowiącą ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych, wypłacaną przez 20 lat.

Warunkiem uzyskania wsparcia będzie spełnienie następujących wymogów:

• zalesienia mogą być wykonywane na gruntach ornych, trwałych użytkach zielonych, sadach i plantacjach owocowych;
• do zalesienia powinny być przeznaczane grunty, które są w stałym użytkowaniu rolniczym, zaliczane są głównie do V - VI klasy bonitacyjnej oraz stanowią grunty niekorzystnie położone na skłonach o spadku powyżej 9°. Udział gruntów wyższych klas bonitacyjnych (I-IV) nie może przekraczać 15% powierzchni zalesianej;
• minimalna łączna powierzchnia zalesienia wynosi 0,5 ha, przy minimalnej szerokości zalesionej działki - 20 m;
• do nowych zalesień wykorzystywane będą jedynie rodzime gatunki drzew i krzewów, z uwzględnieniem rolniczej klasyfikacji gruntów rolnych oraz regionalizacji przyrodniczo-leśnej;
• materiał sadzeniowy musi spełniać wymagania jakościowe zgodne z Polską Normą i pochodzić z uznanej bazy nasiennej;
• plantacje choinek świątecznych oraz drzew szybko rosnących nie będą objęte systemem dotacji.

Beneficjentem tego instrumentu może być:

• pełnoletni rolnik (osoba fizyczna) prowadzący działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym, który posiada (samoistnie lub zależnie) gospodarstwo rolne241 i uzyskuje co najmniej 20% dochodów z tytułu prowadzenia tego gospodarstwa;
• grupa rolników, tj. co najmniej 3 rolników spełniających warunki beneficjenta, którzy chcą wspólnie zalesić co najmniej 5 ha gruntów rolnych, przylegających do siebie.