Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, 1 maja 2004 roku, Agencja Rynku Rolnego, jako agencja płatnicza stała się odpowiedzialna m.in. za administrowanie obrotem z zagranicą towarami rolno – spożywczymi, zgodnie z zasadami prawodawstwa Unii Europejskiej.
Rozporządzenia UE ściśle regulują wymianę handlową towarami rolno-spożywczymi z krajami trzecimi, tzn. krajami niebędącymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej (np. Rosją, czy Stanami Zjednoczonymi).
Horyzontalne zasady administrowania handlem zagranicznym w ramach Wspólnej Polityki Rolnej określone są w następujących aktach prawnych:
Zasady przywozu i wywozu towarów rolnych zostały szczegółowo określone w rozporządzeniach dotyczących handlu zagranicznego na poszczególnych rynkach rolnych.
Handel zagraniczny towarami rolno – spożywczymi objęty jest wymogiem posiadania pozwolenia na przywóz/wywóz. Oznacza to, że po 1 maja 2004 roku, każdy przedsiębiorca, który zamierza przywozić, bądź wywozić towary rolno - spożywcze jest zobowiązany do uzyskania zezwolenia w postaci pozwolenia na przywóz/wywóz, wydawanego przez właściwe instytucje państw członkowskich. W Polsce instytucją tą jest Agencja Rynku Rolnego. Zadania związane z obsługą mechanizmów handlowych będą realizowane wyłącznie w Centrali Agencji Rynku Rolnego, w Biurze Administrowania Obrotem Towarowym z Zagranicą.
Pozwolenie na przywóz/wywóz jest dokumentem uprawniającym i zobowiązującym przedsiębiorcę do przywozu/wywozu towarów rolno-spożywczych w określonych granicach ilościowych oraz w terminie ważności pozwolenia. Uzyskanie przez przedsiębiorcę pozwolenia na wywóz upoważnia go do ubiegania się o przyznanie refundacji do wywozu. Kody CN towarów objętych refundacjami określane są każdego roku przez Komisję Europejską.
Pozwolenia są ważne na obszarze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.
Obrót towarów rolnych wewnątrz Unii Europejskiej, np. wywóz z Polski do Niemiec czy Hiszpanii traktowany jest jako wymiana wewnętrzna i nie wymaga posiadania pozwolenia, dokumentu SAD, itp.
Zasady ubiegania się o pozwolenie na przywóz/wywóz
Składanie wniosków
O pozwolenia ubiegać się mogą przedsiębiorcy, osoby fizyczne i prawne z obszaru Unii Europejskiej. Szczegółowe wymogi, które powinien spełnić wnioskujący o pozwolenie przedsiębiorca, określają rozporządzenia rynkowe, np. udowodnienie prowadzenia działalności w zakresie handlu danym towarem w określonym terminie, przywóz/wywóz towarów o określonych kodach CN, płatnik VAT, itp.
W celu uzyskania pozwolenia uprawniającego do przywozu/wywozu towarów rolno – spożywczych przedsiębiorca zobowiązany jest złożyć w Agencji Rynku Rolnego wniosek o wydanie pozwolenia na przywóz/wywóz w terminie określonym przez Komisję Europejską do godziny 13.00. Wnioski złożone po godzinie 13.00 uznane zostają za złożone następnego dnia roboczego.
Wnioski o wydanie pozwolenia składane w ARR w formie pisemnej mogą być dostarczane do Centrali ARR:
Wzory formularzy wniosków o wydanie pozwolenia na przywóz i wywóz oraz numery faksów będą dostępne na stronie internetowej Agencji Rynku Rolnego www.arr.gov.pl.
Przedsiębiorca ma prawo do anulowania złożonego wniosku o wydanie pozwolenia pod warunkiem, że wniosek o anulowanie zostanie złożony w ARR do godziny 13.00 w dniu złożenia wniosku o wydanie pozwolenia.
Składanie zabezpieczenia
Przedsiębiorca zobowiązany jest złożyć w ARR zabezpieczenie, które jest gwarancją spełnienia zobowiązań wynikających z wydanego pozwolenia na wywóz/przywóz.
Dopuszczalne są następujące formy składania zabezpieczeń:
Wysokość stawki zabezpieczenia w euro określają rozporządzenia obowiązujące na poszczególnych rynkach rolnych. Do przeliczenia stawki zabezpieczenia na złotówki stosowany jest kurs wymiany walut Europejskiego Banku Centralnego obowiązujący w dniu złożenia wniosku o wydanie pozwolenia. W przypadku, gdy należne zabezpieczenie odpowiada kwocie do 100 euro zabezpieczenie nie jest wymagane.
Wymagana kwota zabezpieczenia musi być dostępna dla ARR w dniu złożenia wniosku do godziny 13.00.
Wystawianie pozwoleń na przywóz/wywóz
Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej Agencja Rynku Rolnego wystawia pozwolenia na przywóz/wywóz w terminach określonych w rozporządzeniach rynkowych.
Komisja Europejska może:
Okres ważności pozwolenia zróżnicowany jest w zależności od przywożonego lub wywożonego towaru i liczony jest od dnia złożenia wniosku bądź od dnia wystawienia pozwolenia.
Przywóz towarów rolno-spożywczych
Agencja Rynku Rolnego jest odpowiedzialna za administrowanie przywozem w zakresie automatycznej rejestracji obrotu oraz w ramach kontyngentów i preferencyjnych stawek celnych.
Automatyczna rejestracja obrotu służy monitorowaniu przywozu towarów rolno – spożywczych na obszar państw członkowskich UE.
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej kontyngenty oraz przywóz produktów rolno – spożywczych po preferencyjnych stawkach celnych są administrowane przez:
Zasady przywozu w ramach kontyngentów zawarte są w poszczególnych rozporządzeniach rynkowych, które określają kody CN przywożonych towarów, kierunki przywozu, terminy składania wniosku, wymogi dla przedsiębiorców, wysokość wymaganego zabezpieczenia czy sposób wykorzystania sprowadzonego towaru.
W Unii Europejskiej każdemu kontyngentowi przyporządkowany jest numer identyfikacyjny, który ułatwia przedsiębiorcom ustalenie, która z instytucji odpowiedzialna jest za jego zarządzanie.
Szczegółowe zestawienie kontyngentów administrowanych przez Agencję Rynku Rolnego zostanie zamieszczone na stronie internetowej ARR arr.gov.pl.
Kontyngenty administrowane przez służby celne można znaleźć na stronie internetowej http://www.europa.eu.int
W przypadku przywozu towarów objętych pozwoleniem na przywóz przedsiębiorca
zobowiązany jest przedstawić Służbom Celnym ważne pozwolenie na przywóz, na
którym Służby Celne dokonują potwierdzenia ilości sprowadzonych towarów.
Wywóz towarów rolno – spożywczych
Po uzyskaniu pozwolenia na wywóz przedsiębiorca zobowiązany jest dokonać wywozu towarów wyszczególnionych w pozwoleniu w okresie jego ważności. Razem z dokumentami celnymi przedsiębiorca musi przedstawić Służbom Celnym ważne pozwolenie na wywóz oraz inne wymagane dokumenty celne. Służby Celne dokonują na odwrocie pozwolenia poświadczenia stopnia wykorzystania pozwolenia, tj. ilości wywożonego towarów.
Przy wywozie towarów do krajów trzecich przez terytorium innych państw członkowskich, np. z Polski przez Niemcy, Holandię - Rotterdam do USA wymagany jest egzemplarz kontrolny T5, który jest dokumentem tranzytowym i towarzyszy transportowi towaru od momenty zgłoszenia celnego. Formularz ten zatrzymywany jest przez Służby Celne na ostatniej granicy Unii Europejskiej. Egzemplarz kontrolny T5 przesyłany jest przez Służby Celne do wskazanej przez przedsiębiorcę instytucji wystawiającej pozwolenia (w Polsce - ARR). Egzemplarz kontrolny T5, w rozumieniu przepisów UE, uznawany jest za dowód wywozu, gdyż widnieje na nim data opuszczenia przez towar obszaru UE.
Posiadanie przez przedsiębiorcę pozwolenia na wywóz wystawionego dla określonych towarów i potwierdzonego przez Służby Celne upoważnia go do ubiegania się o refundację wywozową.
Rozliczenie pozwoleń na przywóz/wywóz
Przedsiębiorca zobowiązany jest zwrócić potwierdzone przez Służby Celne pozwolenie do ARR w terminie 2 miesięcy od wygaśnięcia okresu jego ważności. W przypadku zwrotu pozwolenia po upływie tego terminu następuje przepadek zabezpieczenia.
Zwrot zabezpieczenia następuje w przypadku terminowego zwrotu pozwolenia, przy czym:
Refundacje
wywozowe
Refundacja wywozowa jest formą dopłaty, która pokrywa, częściowo lub całkowicie, różnicę między wysokością cen produktów na rynkach światowych a na rynku wewnętrznym UE. Stawka refundacji dla danego kodu CN towaru ustalana jest przez Komisję Europejską. Jej poziom może być stały przez dłuższy okres (np. kwartał), bądź częściej zmieniany (np. co tydzień) w zależności od kształtującej się sytuacji na rynku unijnym i światowym. Stawki refundacji mogą być również ustalane w drodze przetargu. Wysokość obowiązujących stawek refundacji publikowana jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Refundacje wywozowe stosowane są do towarów rolnych odpowiadających określonym normom jakościowym. Stosuje się je również w odniesieniu do towarów przetworzonych z grupy non - aneks I (czekolady, ciastek, lodów, itp.). Towary non – aneks I są to towary przetworzone o kodach CN nie objętych Załącznikiem I do Traktatu Amsterdamskiego, tzn. nie są one objęte Wspólną Polityką Rolną. Dla towarów NON - ANNEX I obowiązują w Unii Europejskiej odrębne regulacje handlowe. Podstawową różnicą, występującą przy wywozie towarów NON – ANNEX I jest wnioskowanie przez przedsiębiorców o świadectwo refundacji, których format odpowiada pozwoleniom na wywóz. Składając wniosek o świadectwo refundacji, przedsiębiorca jest zobowiązany określić wartość refundacji wywozowych, o które będzie się ubiegał, a nie (jak w przypadku towarów objętych WPR), ilość wywożonego towarów. Dla tych towarów refundacje wypłacane są do podstawowych produktów rolnych (np. odtłuszczonego mleka w proszku, masła, kukurydzy), które wykorzystane zostały do produkcji wywożonego towaru przetworzonego.
Refundacje wywozowe mogą być wypłacane także w przypadku dostaw do „uprawnionych miejsc przeznaczenia” w obrębie Unii Europejskiej, tj.:
Dostawy do takich miejsc traktowane są jako wywóz, ale nie wymagają posiadania przez przedsiębiorcę pozwolenia na wywóz.
Zróżnicowanie stawek refundacji
Ustalony poziom refundacji wywozowych obowiązuje eksporterów we wszystkich państwach członkowskich. Wysokość refundacji może być jednak zróżnicowana w zależności od kierunku wywozu. Można wyróżnić następujące rodzaje refundacji do wywozu:
Wysokość refundacji dla tego samego kodu CN uzależniona może być również od daty jej ustalenia. Stawka może być ustalona w dniu złożenia wniosku o wydanie pozwolenia na wywóz lub w dniu zgłoszenia towaru do odprawy celnej.
Wnioskowanie o refundację wywozową
W celu uzyskania refundacji wywozowej przedsiębiorca, zgłaszając towar do odprawy celnej razem z wymaganymi dokumentami celnymi i ważnym pozwoleniem na wywóz, zobowiązany jest przedstawić Służbom Celnym wniosek o refundację wywozową Wzór formularza wniosku o refundację dostępny będzie na stronie internetowej Agencji Rynku Rolnego www.arr.gov.pl.
Służby Celne dokonują kontroli wywożonego towaru potwierdzając jego zgodność z towarem zadeklarowanym przez przedsiębiorcę. Służby Celne odpowiedzialne są za przekazanie do ARR potwierdzonego wniosku o refundację wywozową i egzemplarza kontrolnego T5. Przedsiębiorca zobowiązany jest dostarczyć do ARR potwierdzone przez Służby Celne pozwolenie na wywóz w terminie 2 miesięcy licząc od daty końca okresu jego ważności.
W celu ograniczenia wszelkich nieprawidłowości Urzędy Celne Unii Europejskiej upoważnione zostały do kontroli fizycznej towarów, w tym pobierania reprezentatywnych próbek wywożonego towaru do badań laboratoryjnych. Wypłata refundacji zależy od uzyskania przez Agencję pozytywnych wyników kontroli, potwierdzających zgodność towaru wywożonego z zadeklarowanym przez przedsiębiorcę.
Wypłata refundacji
Refundacja wywozowa wypłacana jest przez ARR wyłącznie do ilości towaru faktycznie wywiezionego, która nie może przewyższać ilości objętej pozwoleniem na wywóz.
Kwota wypłaconej refundacji uzależniona jest od przestrzegania przez przedsiębiorcę terminu 60 dni licząc od daty zgłoszenia celnego, wyznaczonego na opuszczenie przez towar obszaru celnego Unii Europejskiej. Przedsiębiorca jest zobowiązany dostarczyć do ARR dowód wywiezienia towarów. Przekroczenie 60-dniowego terminu powoduje 15% redukcję kwoty refundacji oraz dodatkowo 5% redukcję (z 85% kwoty należnej refundacji) za każdy dzień powyżej 60 dni.
Ponadto, w przypadku wywozu towaru ze stawką refundacji zróżnicowaną w zależności od kierunku wywozu, przedsiębiorca zobowiązany jest w terminie 12 miesięcy od daty zgłoszenia celnego dostarczyć:
Kary
administracyjne
W celu ograniczenia nieprawidłowości występujących w składanych przez przedsiębiorców wnioskach o refundacje, a także w celu zapobiegania oszustwom w Unii Europejskiej, wprowadzone zostały kary administracyjne.
W przypadku wykrycia nieprawidłowości związanych z wywozem towarów objętych refundacją na przedsiębiorcę nakładane są kary w wysokości uzależnionej od wagi wykroczenia.
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej Agencja Rynku Rolnego będzie odpowiedzialna za administrowanie handlem zagranicznym towarami na następujących rynkach:
1. Mleka i przetworów mlecznych,
2. Zbóż,
3. Cukru,
4. Wołowiny i
cielęciny,
5. Wieprzowiny,
6. Drobiu i jaj,
7. Olejów i
tłuszczów,
8. Ryżu,
9. Świeżych owoców i warzyw,
10. Bananów,
11.
Przetworzonych owoców i warzyw,
12. Wina,
13. Baraniny i koziny,
14.
Lnu i konopi,
15. Alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego,
16.
Nasion,
17. Towarów przetworzonych