Komentarz do ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi

Jedną ze zmian jakie wprowadza nowelizacja ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa jest możliwość otrzymania od 6 lutego bieżącego roku przez bezrobotnych, byłych pracowników PGR, 2 ha ziemi pod zalesienie.

Ustawa z 20 grudnia 2002 roku jest rezultatem dwóch projektów: rządowego i poselskiego. Z chwilą jej wejścia w życie osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku, które przez co najmniej pięć lat były pracownikami PGR, mogą otrzymywać bezpłatnie od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa nieruchomości rolne o powierzchni do 2 hektarów na zalesianie.

Zgodnie z ustawą z 2001 roku o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesiania, właściciel gruntu ma prawo do 150 złotych miesięcznego ekwiwalentu za 1 ha przy zalesieniu od 0,4 do 10 ha. Może go otrzymywać aż do uzyskania renty czy emerytury, maksymalnie przez 20 lat. Ekwiwalent podwyższa się o 50% jeśli właściciel zalesionego gruntu nie ma ziemi rolnej ani działki siedliskowej większej niż 0,8 ha. Kwoty te, waloryzowane według wskaźników GUS, wypłaca ARiMR.

Zgodnie z nowelizacją ustawy, nieruchomości wchodzące w skład zasobu własności rolnej skarbu państwa, agencja może przekazać nieodpłatnie na własność: jednostkom samorządu terytorialnego (na inwestycje infrastrukturalne), Polskiej Akademii Nauk, izbom rolniczym, Krajowej Radzie Izb Rolniczych, państwowym szkołom wyższym lub jednostkom badawczo-rozwojowym.

Nowy przepis – art. 20e – zobowiązuje też agencję do przekazania określonych kwot z przychodów zasobu Funduszowi Pracy na tworzenie miejsc pracy i aktywizację zawodową bezrobotnych, w szczególności absolwentów zamieszkałych na terenach wiejskich oraz w małych miastach.

Nowe przepisy porządkują relacje między skarbem państwa a AWRSP precyzując tę swoistą instytucje powiernictwa, oddzielają majątek własny agencji od powierzonego jej mienia skarbu państwa, utożsamianego do tej pory z mieniem samej AWRSP. Teraz mają to być dwa odrębne, osobno rozliczane majątki.

AWRSP nie może działać już na rynku kapitałowym, wykorzystując do tego majątek skarbu państwa. Sprzyjało to zjawiskom patologicznym, polegającym na na faktycznym przejmowaniu przez agencję powierzonego jej mienia lub tworzeniu przez nią spółek prawa handlowego. Obecnie musi ona w ciągu miesiąca przekazać posiadane akcje i udziały w spółkach, ministrowi skarbu państwa. Wyjątek uczyniono dla spółek hodowli roślin uprawnych oraz hodowli zwierząt gospodarskich o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Agencja może natomiast zaciągać kredyty i emitować, za zgodą ministra finansów, własne obligacje. Może też udzielać poręczeń i gwarancji kredytowych.

Pierwszeństwo do nabycia nieruchomości AWRSP mają: byli właściciele zbywanej nieruchomości lub ich spadkobiercy, jeśli została ona przejęta na rzecz skarbu państwa przed 1 stycznia 1992 roku, spółdzielnie produkcji rolnej, które nią faktycznie władają, dzierżawcy, jeśli dzierżawa trwała faktycznie przez co najmniej trzy lata.

Jeśli nabywca chciałby taką nieruchomość odsprzedać w okresie pięciu lat agencji przysługuje prawo do pierwokupu. Agencja może tez sprzedawać domy najemcom, lokale mieszkalne i budynki gospodarcze wraz z niezbędnymi gruntami wchodzące w skład zasobu. Może je również przekazać nieodpłatnie gminie lub spółdzielni utworzonej przez nabywców lokali.

Zasób własności rolnej skarbu państwa tworzą przejmowane przez AWRSP nieruchomości rolne oraz mienie z nimi związane. Utworzona w 1991 roku agencja przejęła około 4,7 mln ha gruntów państwowych, z czego 3,8 mln ha z PGR. Do tej pory rozdysponowano około 1,5 mln ha, sprzedając około 1,2 mln ha. W zasobie znajduje się obecnie około 3,2 mln ha, z czego prawie 2,5 mln ha w dzierżawie i 74,5 tys. ha w użytkowaniu wieczystym. Pozostało do zagospodarowania jeszcze około 584 tys. ha, z czego znaczna część ma być przekazana do zalesienia.