Oscypek to drugi polski produkt, którego nazwa została zarejestrowana przez Komisję Europejską jako chroniona nazwa pochodzenia. Od momentu rejestracji, tj. od 13 lutego 2008 r. tylko producenci, którzy wytwarzają ten produkt zgodnie ze specyfikacją zatwierdzoną przez KE, mogą go sprzedawać pod nazwą „oscypek”.
Zanim oscypek zostanie wprowadzony do obrotu, producenci muszą poddać się kontroli potwierdzającej czy rzeczywiście jest on produkowany zgodnie z metodami produkcji opisanymi w specyfikacji przygotowanej przez grupę producencką oscypka. Kontrola ta przeprowadzana jest na wniosek i koszt producenta.
Pozytywny wynik kontroli jest potwierdzeniem wysokiej jakości produktu, co w konsekwencji odgrywa ogromną rolę przy budowaniu zaufania konsumentów i powoduje wzrost popytu na dany produkt.
Oscypek, zgodnie ze specyfikacją, może być produkowany wyłącznie na obszarze wybranych gmin i powiatów województwa małopolskiego i śląskiego. Dlatego, kontrola zgodności procesu produkcji oscypka ze specyfikacją przeprowadzana może być przez Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej lub Śląskiego Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, bądź przez prywatną jednostkę certyfikującą. Wyboru podmiotu kontrolującego dokonuje producent.
Kontrola ta przeprowadzana jest wyłącznie na wniosek producenta. Wniosek o przeprowadzenie kontroli zgodności procesu produkcji produktu regionalnego lub tradycyjnego ze specyfikacją znajduje się na następujących stronach internetowych:
www.wijharskrakow.pl - wojewódzki inspektorat JHARS w Krakowie (tel. 012 623 30 50),
www.bip.swijhars.pl - wojewódzki inspektorat JHARS w Katowicach (tel. 032 351 11 61),
www.ijhars.gov.pl - Główny Inspektorat JHARS (tel. 022 623 29 00).
Zasady kontroli
Celem kontroli zgodności ze specyfikacją jest wyłącznie potwierdzenie zgodności procesu produkcji oscypka z wymaganiami specyfikacji. Kontrola ta polega na sprawdzeniu poszczególnych etapów produkcji, co wykonywane jest w bacówce podczas trwania procesu produkcji oscypka. Ponadto, inspektor weryfikuje dokumentację, w której producent rejestruje poszczególne etapy produkcji oraz przeprowadza wywiad w celu uzupełnienia informacji niezbędnych do podjęcia decyzji o wydaniu świadectwa jakości.
W przypadku, gdy kontrola wykaże zgodność procesu produkcji ze specyfikacją, wojewódzki inspektor JHARS wydaje świadectwo jakości, czyli dokument, dzięki któremu produkt o nazwie „oscypek” może zostać wprowadzony do obrotu.
Termin ważności świadectwa jakości określa wojewódzki inspektor JHARS na podstawie specyfikacji produktu uwzględniając między innymi sezonowość produkcji i wyniki poprzednich kontroli.
W przypadku stwierdzenia niezgodności procesu produkcji oscypka ze specyfikacją producent powinien usunąć uchybienia w wyznaczonym terminie. Jeżeli producent nie usunie uchybień, wojewódzki inspektor IJHARS wydaje decyzję administracyjną, w wyniku czego producent nie może wprowadzać do obrotu produktów o nazwie „oscypek” oraz wykorzystywać symbolu chronionej nazwy pochodzenia.
Koszty kontroli zgodności procesu produkcji oscypka ze specyfikacją
Koszty kontroli ponosi producent. Koszty liczone są zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 lutego 2009 r. w sprawie stawek opłat za dojazd do miejsca oceny, czynności związane z dokonaniem oceny, badania laboratoryjne i wydawanie świadectw jakości handlowej oraz sposobu i terminu wnoszenia tych opłat (Dz. U. z 2009 r. Nr 36, poz. 282).
Zgodnie z ww. rozporządzeniem opłaty pobierane są od producentów za poszczególne czynności niezbędne do wykonania kontroli:
• kontrola zgodności procesu produkcji ze specyfikacją - 34 zł za każdą rozpoczętą godzinę pracy,
• koszty dojazdu do miejsca kontroli – w zależności od odległości (od 8,40 zł do 167,00 zł),
• wydanie świadectwa jakości - 7,00 zł,
• badania laboratoryjne.
Zakres badań laboratoryjnych wynika z wymagań specyfikacji. Zarówno ocenie organoleptycznej, jak i analizie fizykochemicznej podlegają wyłącznie te parametry, które wymienione są w specyfikacji oscypka.
Tab. 1. Cennik badań laboratoryjnych oscypka
Rodzaj badania Koszt (zł)
Ocena organoleptyczna 24
Sucha masa 39
Zawartość tłuszczu w s.m. 94
Razem 157
Przykładowa kalkulacja kosztów kontroli zgodności procesu produkcji oscypka ze specyfikacją
Koszt kontroli zgodności procesu produkcji oscypka ze specyfikacją uzależniony jest od odległości bacówki od siedziby wojewódzkiego inspektoratu JHARS oraz od czasu, jaki został poświęcony na przeprowadzenie kontroli.
Poniżej przedstawiona została przykładowa kalkulacja kontroli oscypka.
• Dojazd do miejsca kontroli (odległość 50-100 km) – 63,00 zł
• Pobranie próbek do badań laboratoryjnych – 27,00 zł
• Czynności kontrolne – 5h x 34 zł za każdą rozpoczętą godzinę pracy = 170,00 zł
• Badania laboratoryjne – 157,00 zł
• koszty przesyłki próbek do laboratorium – ok. 25 zł
• Wydanie świadectwa jakości – 7,00 zł
Razem 470,00 zł
Producenci oscypka, którzy poddali się kontroli zgodności ze specyfikacją i uzyskali świadectwo jakości mogą uzyskać dofinansowanie, które całkowicie pokrywa koszty związane z kontrolą przeprowadzaną przez IJHARS. Wsparcie finansowe przewidziane w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 przyznawane jest przez 5 lat.
Ponadto, PROW 2007-2013 przewiduje wsparcie przeznaczone na działania informacyjne i promocyjne, które mają na celu zwiększenie popytu na produkty wysokiej jakości oraz pogłębienie wiedzy konsumentów o zaletach produktów posiadających chronioną nazwę pochodzenia. W ramach tego działania producenci oscypka mogą uzyskać 70% zwrotu kosztów poniesionych na podjęte przez nich inicjatywy promujące oscypka.
Prawna ochrona produktów oraz związana z nią systematyczna kontrola procesu produkcyjnego, stanowi wartość dodaną produktu, gdyż jest to informacja dla konsumenta, że produkt ten jest identyfikowalny i wytworzony zgodnie z zatwierdzoną specyfikacją. System ochrony produktów jest narzędziem, który ma zabezpieczyć interesy producentów przed nieuczciwą konkurencją oraz zwiększyć wiarygodność tych produktów w oczach konsumentów.