Biopaliwa – jak to robią Francuzi?

Na polski rynek wkracza największy w świecie producent biodiesla, którego centrum dowodzenia znajduje się we Francji. Przygodę z Polską Francuzi rozpoczęli od nawiązania współpracy z Krajowym Zrzeszeniem Producentów Rzepaku. Dzięki tym kontaktom wielu polskich rolników miało okazję wyjechać nad Sekwanę i zwiedzać fabryki diestru. Dziś Francuzi są jednym z inwestorów fabryki na południu polski wraz z producentami rolnymi zrzeszonymi w KZPR. 

W 2001 roku na francuski rynek można było wprowadzać 317,5 ton estrów rzepakowych o obniżonej stawce akcyzy. W tym roku limit ten zostanie powiększony o dodatkowe 70 tys. ton, ale w ten sposób apetyt francuskich biopaliwowców nie zostanie zaspokojony. To właśnie ograniczenia w rozwoju branży były powodem rozpoczętej właśnie ekspansji do kolejnych krajów. 

Stworzenie branży biopaliwowej we Francji było odpowiedzią na reformę Wspólnej Polityki Rolnej, która dopuściła uprawę na gruntach wyłączonych z produkcji i (obecnie 10%) roślin wykorzystywanych w celach technicznych. Powszechnie mówi się, że jest to system produkcji podwójnie dotowanej, ponieważ rolnik obok zapłaty za płody rolne pobiera jeszcze premię z tytułu odłogowania. 

Francuzi nazwali biopaliwo wyprodukowane z rzepaku i słonecznika diestrem. Nazwa powstała z połączenia wyrazów diesel i ester i jest ona własnością firmy Sofiproteol, która kontroluje obecnie 2/3 rynku przemysłu tłuszczowego we Francji. Do spraw technicznego wykorzystania olejów roślinnych została wyłoniona z niej spółka Diester Industrie, obecnie największy producent biopaliwa i surowej gliceryny w Europie. Należy podkreślić, że właścicielami tych firm są rolnicy zrzeszeni w organizacjach branżowych roślin oleistych i białkowych. Wybudowanie fabryk było możliwe dzięki ustawowo obowiązkowym składkom na te organizacje. 

Pierwsza fabryka stanęła w 1992 roku w ramach zakładów tłuszczowych, tuż obok miasteczka Compiegne i była na owe czasy największą tego typu fabryką na świecie. Dziś, mimo iż produkuje się tam ponad 60 tys. ton biopaliwa rocznie, ustępuje miejsca fabryce, która znajduje się w okolicach Rouen i dostarcza ponad 200 tys. ton diestru rocznie. To właśnie w tym zakładzie skoncentrowana jest francuska produkcja rzepakowych i słonecznikowych estrów. Pozostałe dwa zakłady odgrywają znacznie mniejszą rolę i związane są z zakładami chemicznymi. 

We Francji na produkty petrochemiczne nałożony jest podatek TIPP (Taxe Interieure sur les Produitis Petroliers), który oscyluje wokół 2,5 franka francuskiego na litr oleju napędowego. Diester jest zwolniony z tego podatku akcyzowego w wysokości 2,3 franka fr. na 1 litr estru. Jest to wielkość stała i jak do tej pory niezależna od wysokości TIPP na olej napędowy. Zwolnienie to było uzasadnione wcześniej wsparciem dla rozwoju jednostek pilotażowych produkujących estry oleju rzepakowego wykorzystywane jako substytut oleju opalowego i napędowego. Obecnie zwolennicy biodiesla argumentują konieczność produkcji diestru względami ekologicznymi. Paliwo z olejów roślinnych jest przyjazne dla środowiska, ogranicza emisję gazów cieplarnianych, zapewnia jednocześnie częściową niezależność energetyczną Francji.

Francuzi (w odróżnieniu od Niemców, gdzie na rynek trafia stuprocentowy ester) stosują 2 stopnie inkorporacji:

• maksymalnie 5% domieszka estru do oleju napędowego, powszechnie stosowana przez rafinerie od 1993 roku, poprawiająca właściwości smarne ON o pomniejszonej zawartości siarki,
• 30% domieszka – dopuszczalna dla komunikacji miejskiej, przyczynia się do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska, zwłaszcza w dużych miastach.

Około 50% oleju napędowego na rynku francuskim zawiera kilkuprocentowe domieszki diestru. Jednocześnie nie ma różnicy w cenie takiego paliwa, gdyż beneficjentami tego systemu są producenci biopaliw, a nie rafinerie. Diester traktowany jest jako jeden z dodatków i nie wymaga się by specjalnie oznakowywać paliwo z jego zawartością, co znacznie obniża koszty wprowadzenia go na rynek.

Zakłady produkujące diester (aktualnie cztery jednostki produkcyjne) uzyskują zezwolenie na konkretne ilości podlegające zwolnieniu z akcyzy, wydane przez Ministerstwo Finansów, po zasięgnięciu opinii Ministerstwa Rolnictwa i Ministerstwa Przemysłu, na drodze przetargu publicznego, który powinien odbywać się co trzy lata. Ponadto firma, która otrzymała zezwolenie na produkcję diestru musi dostarczyć na rynek francuski dokładnie taką ilość biopaliwa jaka została określona w zezwoleniu oraz uiścić każdego roku w banku lub instytucji finansowej kaucje wynoszącą 20% całkowitej kwoty zwolnienia z TIPP.

Obok estrów metylowych drugim wiodącym biopaliwem jest etanol, produkowany we Francji w 70% z buraków cukrowych i w 30% ze zbóż. Etanol nie jest bezpośrednio inkorporowany do benzyny, ale w postaci eteru etylo tert-butylowego (ETBE). Francja posiada obecnie trzy jednostki produkujące ETBE, które znajdują się przy rafineriach grupy TotalFinaElf. W jednostki w Dunkierce i Hawrze zainwestowali producenci etanolu, producenci buraków cukrowych i zbóż oraz koncern TotalFinaElf. 

Zużycie ogranicza się maksymalnie do 219 tys. ton ETBE rocznie, ponieważ taka ilość jest objęta częściową obniżką akcyzy. Jak się okazuje zwolnienie biopaliwa z akcyzy nie oznacza jednocześnie straty dla budżetu. Dla przykładu w 2000 roku rząd francuski teoretycznie uszczuplił swój budżet o około 800 mln franków z tytułu zwolnienia diestru z akcyzy, ale praktycznie około 75% tej sumy wróciło w postaci tzw. podatków pośrednich. Stworzenie branży biopaliwa pociąga bowiem za sobą wiele pozytywnych efektów dla gospodarki, jak chociażby poprawienie bilansu handlowego, bezpieczeństwa energetycznego, czy generowanie nowych miejsc pracy.

W czasie gdy nasi zachodni sąsiedzi powiększają moce produkcyjne fabryk, budują nowe zakłady i produkują kolejne tony biobaryłek, my tracimy kolejny rok. Póki co, to unijni farmerzy w ubiegłym roku sprzedali swój rzepak, zboża i buraki do nowych fabryk biopaliwa w Niemczech i we Francji. Polscy rolnicy wciąż czekają na ustawę o regulacji rynku biopaliw.