Rozmawialiśmy ze Stanisławem Kamińskim, prezesem Agencji Rynku Rolnego

Kolejny rok polskie rolnictwo funkcjonuje w strukturach Unii Europejskiej. Jak Pan Prezes ocenia miniony rok działalności Agencji Rynku Rolnego?

Stanisław Kamiński: - Działalność Agencji Rynku Rolnego od momentu jej powstania ma duży wpływ na kształtowanie podstawowych parametrów rynku rolno-żywnościowego w naszym kraju. Podejmowane działania wpływają stymulująco na poziom produkcji i konsumpcji niektórych artykułów rolno-spożywczych. Od chwili akcesji ARR rozdysponowała na realizację zadań w ramach WPR kwotę ponad 4 miliardów zł, z czego blisko 80% pochodziło ze środków unijnych.
Dla pracowników ARR rok 2007 był okresem ciężkiej i owocnej pracy. Obok dotychczasowych, Agencja podejmuje bowiem nowe zadania. Ich zakres ulega zmianie pod wpływem ewolucji Wspólnej Polityki Rolnej. Przykładem takich działań były wprowadzone przez ARR w 2007 roku regulacje na rynkach biopaliw i nasion oraz udzielenie nadzwyczajnego wsparcia na rynku drobiu i jaj w związku z wystąpieniem w 2006 roku ognisk ptasiej grypy w fermach hodowlanych.
W roku 2007 zarysowała się w sposób istotny zmiana struktury wydatków ARR, co było związane głównie z sytuacją rynkową na podstawowych rynkach rolnych. Działania prowadzone przez Agencję przyniosły wymierne efekty w postaci wypłat udzielonych producentom rolnym, handlowcom, przetwórcom i innym uczestnikom rynku rolnego.

Jak wyglądała działalność interwencyjna Agencji Rynku Rolnego w 2007 roku?

Stanisław Kamiński: - Zmiana sytuacji podażowo-popytowej w ubiegłym roku (dynamiczny wzrost cen na rynku zbóż i masła znacznie powyżej ceny interwencyjnej) oraz stabilizacja na rynku cukru spowodowały, że nie otrzymaliśmy ofert sprzedaży tych produktów na zapasy interwencyjne.
Agencja wydatkowała 29,2 mln zł, na przechowywanie i transport towarów przyjętych na zapasy interwencyjne w poprzednich sezonach gospodarczych, z czego 27,8 mln zł (95,2%) stanowiły wydatki związane z transportem i przechowywaniem zbóż. Wypłaty związane z przechowywaniem cukru wyniosły natomiast 0,9 mln zł, zaś masła - 0,5 mln zł.
Ogółem w 2007 roku ARR sprzedała z zapasów interwencyjnych 5,9 tys. ton cukru, 11,7 tys. ton jęczmienia i 0,4 tys. ton masła.
Ponadto Agencja, w ramach programu pomocy żywnościowej dla najuboższej ludności UE, przekazała z zapasów interwencyjnych 6 tys. ton cukru, 118,1 tys. ton zbóż (w tym 117,6 tys. ton pszenicy) oraz 2,3 tys. ton masła.

Oprócz działań interwencyjnych ARR administruje obrotem towarowym z zagranicą. Zechce Pan Prezes przedstawić skalę tych obrotów.

Stanisław Kamiński: - W ramach regulacji handlu zagranicznego Agencja, zgodnie z zasadami prawodawstwa wspólnotowego, wydawała pozwolenia na przywóz i wywóz produktów rolno-spożywczych oraz wypłacała refundacje wywozowe, które przy eksporcie do krajów trzecich wyrównywały różnice w poziomach cen unijnych i światowych oraz poprawiały konkurencyjność produktów. Umożliwiały one także eksporterom pozyskiwanie nowych rynków zbytu lub odzyskiwanie tych, na których byli obecni wcześniej. W 2007 roku wypłaty refundacji wywozowych dokonane przez ARR (mimo spadku ich dynamiki na skutek sukcesywnego ograniczania przez KE skali stosowania i obniżania stawek refundacji) stanowiły 33,3% ogółu wypłaconych środków oraz 68,2% wypłat zrealizowanych w ramach Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG).
Wypłaty refundacji w ramach wsparcia wywozu produktów rolno-żywnościowych do krajów trzecich wyniosły w ubiegłym roku ogółem 308,2 mln zł i dotyczyły głównie wywozu cukru (65,8% ogółu wypłaconych refundacji), produktów mleczarskich (15,2%), produktów przetworzonych non-aneks I (8,4%), mięsa wołowego i cielęcego oraz przetworów wieprzowych (6,7%), Agencja wypłacała również refundacje wywozowe beneficjentom funkcjonującym na rynkach: świeżych warzyw i owoców, drobiu i jaj oraz skrobi ziemniaczanej.
W ramach wsparcia finansowego udzielonego eksporterom produktów rolno-żywnościowych w 2007 roku ARR wypłaciła:
- 202,7 mln zł do 149 tys. ton cukru białego i syropów. Cukier biały stanowił najwyższy udział w strukturze tych refundacji,
- 46,8 mln zł do 20,7 tys. ton masła, mleka w proszku, serów oraz innych produktów mleczarskich,
- 26 mln zł do produktów przetworzonych non-aneks I (m.in. jogurtów, ciastek, czekolady, lodów, pieczywa cukierniczego); Agencja dotowała wywóz produktów wytworzonych na bazie cukru, mleka w proszku i masła, zbóż oraz jaj,
- 20,7 mln zł do ćwierćtusz wołowych, świeżej i mrożonej wołowiny bez kości oraz przetworów z mięsa wieprzowego (z tego 14,4 mln zł do 6,8 tys. ton wołowiny i cielęciny oraz 6,3 mln zł do 6,2 tys. ton przetworów wieprzowych),
- 6,9 mln zł do 71,9 tys. ton świeżych owoców i warzyw, przy czym 99% wypłat skierowano do eksporterów jabłek, 2,9 mln zł do drobiu i jaj (do 33,4 mln sztuk drobiu żywego, 1,2 tys. ton mięsa drobiowego i 15 mln sztuk jaj wylęgowych),
- 2,2 mln zł do 19,6 tys. ton zbóż i produktów zbożowych (w tym 2,1 mln zł do 15,6 tys. ton skrobi ziemniaczanej).
Administrując obrotem z zagranicą towarami rolno-spożywczymi, Agencja wydała 6,7 tys. pozwoleń na wywóz i przywóz towarów, w tym 3,4 tys. pozwoleń w ramach wywozu z refundacją. Wypłaty środków finansowych były realizowane w oparciu o 17,6 tys. wniosków o refundacje wywozowe.

Agencja kontynuuje jeden z prospołecznych programów - „Dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych” popularnie zwany „szklanką mleka”.

Stanisław Kamiński: - Podstawowe założenie tego mechanizmu obowiązuje nadal. Jest nim promowanie wśród dzieci i młodzieży szkolnej zasad zdrowego odżywiania. Program dopłat jest skierowany do uczniów uczęszczających regularnie w ciągu roku szkolnego do placówek oświatowych – przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych (z wyłączeniem szkół wyższych). Każde dziecko może otrzymać codziennie 0,25 litra mleka lub przetworu mlecznego w cenie niższej niż rynkowa. Ceny tych produktów nie mogą przekraczać cen maksymalnych określonych (w zależności od rodzajów dopłaty) w rozporządzeniach Rady Ministrów i KE na dany rok szkolny. Dopłatami objęte są: mleko, mleko smakowe, jogurt naturalny o zawartości tłuszczu min. 1%, a także serki topione, twarogi i twarożki naturalne oraz sery.
Stawki dopłat do mleka i przetworów mlecznych dostarczanych do placówek oświatowych, obowiązujące w roku szkolnym 2007/2008, wahały się w różnych kategoriach (9 rodzajów) od 13,01 do 18,15 euro za 100 kg w zależności od rodzaju mleka i jogurtu oraz od 54,45 do 138,85 euro za 100 kg w zależności od rodzaju serów. Od 1 stycznia 2008 roku obowiązuje jednolita stawka pomocy, obejmująca wszystkie kategorie mleka – 18,15 euro/100 kg.
Unijna dopłata do spożycia mleka i przetworów mlecznych jest także dofinansowywana ze środków Funduszu Promocji Mleczarstwa (FPM), którym administruje ARR. Celem tego dofinansowania jest obniżenie ceny płaconej przez uczniów za mleko i jego przetwory. Stawka dofinansowania z FPM wynosi obecnie 0,84 zł/litr. Dofinansowanie z tego Funduszu przysługuje wyłącznie podmiotom, które przy sprzedaży mleka i jego przetworów do placówek oświatowych zastosują cenę niższą (przynajmniej o wysokość dofinansowania z Funduszu) od ceny maksymalnej stosowanej w mechanizmie WPR.
Od roku szkolnego 2007/2008 w Agencji stworzono krajowy program wspierający mechanizm unijny i uruchomiono dodatkowe środki finansowe na dopłatę krajową do spożycia mleka i przetworów mlecznych w szkołach podstawowych, która umożliwia każdemu dziecku codzienne, bezpłatne spożycie 0,25 litra mleka bez dodatków smakowych. Pierwsze wypłaty z tego tytułu rozpoczęto w październiku 2007 roku i do końca grudnia wypłacono z budżetu krajowego ponad 8,5 mln zł do 4,3 tys. ton mleka.
W związku z rosnącymi cenami mleka, od 1 listopada 2007 roku zwiększono stawki dopłat dla beneficjentów dostarczających mleko w mechanizmie krajowym. Wahają się one obecnie od 1,20 do 2,40 zł/litr (poprzednio – 0,84 i 2,00 zł/litr), w zależności od opakowania, w jakim dostarczane jest mleko.
W ubiegłym roku na dopłatę unijną i krajową z tytułu spożycia mleka w placówkach oświatowych Agencja wydatkowała łącznie 19,3 mln zł (w tym 56% pochodziło z funduszu EFRG, a 44% sfinansowano w ramach dopłaty krajowej).

Czy polscy uczniowie chętnie piją mleko?

Stanisław Kamiński: - Program systematycznie zyskuje na popularności. Tylko w roku szkolnym 2006/2007 w programie uczestniczyło ponad 6 tys. placówek oświatowych. Od 1 maja 2004 do 31 grudnia 2007 roku dzieci spożyły w ramach tego programu blisko 42 tys. ton mleka i przetworów mlecznych, tj. ok. 163 mln „szklanek mleka”. Dofinansowanie do nich wyniosło 27,8 mln zł, w tym w 2007 roku, do 17,7 tys. ton mleka i jego przetworów wypłacono ponad 10,8 mln zł (o ponad 20% więcej niż w roku 2006).

Jakie inne dopłaty docierają do krajowych producentów i przetwórców rolnych za pośrednictwem Agencji Rynku Rolnego?

Stanisław Kamiński: - Autoryzowani przez ARR producenci skrobi, którzy przyjmują ziemniaki w ramach umów kontraktacji zawartych z plantatorami, płacą za nie co najmniej cenę minimalną (178,31 euro/tonę) oraz wyprodukują z nich skrobię ziemniaczaną, mogą ubiegać się o dopłaty w ramach kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej (tzw. premie produkcyjne). W 2007 roku Agencja wypłaciła dziesięciu autoryzowanym producentom 5,5 mln zł premii produkcyjnych do 63,8 tys. ton skrobi wyprodukowanej w roku gospodarczym 2006/2007. Od listopada ub. r. realizowane są wypłaty premii produkcyjnych z roku gospodarczego 2007/2008, w ramach których ARR wydatkowała blisko 3 mln zł (do 34,6 tys. ton skrobi). Wsparcie finansowe dla producentów w 2007 roku wyniosło łącznie 8,5 mln zł (do 98,4 tys. ton skrobi).
Dopłaty do przetwórstwa słomy lnianej i konopnej na włókno są udzielane w ramach krajowych ilości gwarantowanych, przyznanych Polsce w wysokości 924 ton dla długiego włókna lnianego oraz 462 ton dla krótkiego włókna lnianego i włókna konopnego. Dopłata jest wypłacana przed 15 października roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym zakończył się dany rok gospodarczy. W 2007 roku ARR udzieliła beneficjentom z tego tytułu 0,7 mln zł dopłat.
Agencja Rynku Rolnego wspiera produkcję suszu paszowego poprzez realizację dopłat w ramach przyznanego Polsce gwarantowanego limitu produkcji wynoszącego 13 538 ton. Przedsiębiorstwa przetwórcze zatwierdzone przez ARR otrzymały w 2007 roku 0,7 mln zł dopłat do 5,9 tys. ton suszu paszowego.
ARR zrealizowała ponadto dopłaty do zakupu masła przez instytucje i organizacje niedochodowe na kwotę 0,3 mln zł. Dopłaty do przetwórstwa masła, masła skoncentrowanego i śmietanki wyniosły 42 tys. zł, dopłaty do długoterminowego prywatnego przechowywania serów dojrzewających –14 tys. zł, dopłaty do prywatnego przechowywania masła – 0,6 tys. zł, natomiast dopłaty do skrobi wykorzystywanej na cele niespożywcze – 11 tys. zł.
W 2007 roku na dopłaty do spożycia, produkcji, przetwórstwa i prywatnego przechowywania Agencja wydatkowała łącznie 29,5 mln zł.

Agencja wspiera także działania promocyjne i informacyjne na rynkach wybranych produktów rolnych.

Stanisław Kamiński: - Kampanie promocyjne lub informacyjne mają na celu prezentację zalet oraz charakterystycznych cech produktów pochodzących z Unii Europejskiej. Realizacja zadań może być przeprowadzona poprzez: udział w pokazach, targach i wystawach, organizowanie szkoleń i konferencji, promocję w punktach sprzedaży, organizowanie specjalnych akcji wraz z konkursami; prowadzenie serwisu internetowego, jak również ogłoszenia w prasie specjalistycznej. Głównym celem prowadzenia polityki promocyjnej i informacyjnej w odniesieniu do produktów rolno-spożywczych pochodzących ze Wspólnoty jest poszerzanie wiedzy konsumentów na temat ich wartości odżywczych, jakości, bezpieczeństwa środków spożywczych czy metod produkcji, a w konsekwencji wywołanie zmian zachowań i postaw określonej grupy ludzi oraz wzrostu zaufania do prezentowanych artykułów. Realizacja zadań nie może jednocześnie obejmować promocji konkretnych marek, znaków towarowych czy firm. Listę produktów i tematów objętych wsparciem (na rynku wewnętrznym i poza Unią) określa co dwa lata KE w drodze rozporządzenia. Programy mogą być realizowane w okresie minimum jednego roku, dwóch lub maksymalnie trzech lat, oddzielnie na wewnętrznym rynku unijnym oraz na rynkach krajów nienależących do UE. Uczestnictwo w mechanizmie umożliwia organizacjom uzyskanie zwrotu maksymalnie do 80% kwoty netto kosztów faktycznie poniesionych na realizację działań promocyjno-informacyjnych, z tego maksymalnie do 50% środków pochodzi z budżetu UE, a 30% z budżetu krajowego. Pozostałe 20% stanowi udział własny organizacji proponującej program promocyjno-informacyjny. Programy dotyczące wspólnotowego systemu oznaczeń produktów regionalnych i tradycyjnych mogą być współfinansowane w 50% z budżetu krajowego. W ramach wsparcia działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych mogą być realizowane tylko programy zatwierdzone przez Komisję Europejską.
W 2007 roku, w wyniku realizacji programów: „Ekologia” (dotyczącego produktów rolnictwa ekologicznego), „Mrożonki pełne natury” (promującego mrożone owoce i warzywa), „Oryginalność pod ochroną” (dotyczącego wspólnotowego systemu oznaczeń produktów regionalnych i tradycyjnych) oraz „Marchewka” (promującego soki marchwiowe na rynkach Bułgarii i Rumunii), Agencja udzieliła wsparcia finansowego na poziomie 7,3 mln zł.
Program „Ekologia” może być realizowany jeszcze w roku 2008 (program trzyletni). W latach 2008-2010 realizowane będą programy: „Miód i produkty pszczelarskie” oraz „Mleko i przetwory mleczne”. Komisja Europejska wyraziła również zgodę i przyznała środki finansowe w wysokości 1,16 mln euro na promocję polskiego mięsa poza Unią Europejską. Na akceptację KE oczekują dwa następne projekty złożone w ARR przez organizacje reprezentujące określone branże rolne – „5 razy dziennie owoce i warzywa” oraz „Sery i produkty z mleka koziego – bogactwo smaku”.
Od 2008 roku planowane jest uruchomienie mechanizmu „Działania informacyjne i promocyjne w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013”, przeznaczonego dla grup producentów skupionych wokół określonego artykułu spożywczego. ARR będzie odpowiedzialna za przyjmowanie i rozpatrywanie projektów oraz zawieranie umów i rozliczanie pojedynczych działań, takich jak tworzenie broszur lub materiałów reklamowych. Realizacja tych działań nie może trwać dłużej niż 2 lata. Powyższe zadania Agencja będzie wykonywała, pełniąc rolę jednostki wdrażającej.

Jakie są warunki uzyskania dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany w ramach pomocy de minimis w rolnictwie?

Stanisław Kamiński: - Nowym mechanizmem krajowym, wprowadzonym po raz pierwszy w 2007 roku do zadań realizowanych przez Agencję Rynku Rolnego, są dopłaty do materiału siewnego następujących gatunków roślin uprawnych: pszenicy zwyczajnej, żyta (populacyjnego, syntetycznego, mieszańcowego), jęczmienia, pszenżyta, owsa, łubinu (żółtego, wąskolistnego, białego), grochu siewnego, bobiku, wyki siewnej i ziemniaków. Celem tego mechanizmu jest wsparcie finansowe producentów rolnych zużywających materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany wymienionych wyżej roślin.
Prowadzone przez Agencję działania mają zapewnić zwiększenie ilości stosowanego przez rolników wysokojakościowego materiału siewnego, a tym samym podniesienie jakości uzyskiwanej produkcji roślinnej. Powinno to wpływać na zwiększenie skali wypłat dla producentów rolnych z tytułu zakupu materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany.
Rolnicy, którzy złożyli wnioski o przyznanie dopłaty po 1 grudnia 2007 r., otrzymują płatności wg nowych stawek, które uległy zwiększeniu w przypadku zbóż i mieszanek zbożowych – z 50 do 100 zł/ha, w przypadku roślin strączkowych – z 60 do 160 zł/ha, natomiast ziemniaków – z 300 do 500 zł/ha.
Ponadto, w celu większego zainteresowania zużyciem wysokiej jakości materiału siewnego, zmieniono terminy składania wniosków przez rolników. Obecnie są one dłuższe niż poprzednio oraz zróżnicowane w przypadku zużycia materiału siewnego zbóż ozimych i jarych. Z tytułu zastosowania materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany zbóż ozimych, zużytego do produkcji w okresie od 1 lipca do 30 listopada, rolnicy mogą składać w Agencji wnioski o dopłaty od 1 grudnia do 15 lutego oraz od 15 kwietnia do 15 czerwca następnego roku kalendarzowego. W przypadku wysokojakościowego materiału siewnego (zbóż jarych, roślin strączkowych oraz sadzeniaków ziemniaka) zakupionego w okresie od 1 września do 31 maja lub wydanego z magazynu w okresie od 1 stycznia do 31 maja rolnicy mogą składać wnioski o dopłaty w terminie od 15 kwietnia do 15 czerwca tego samego roku, w którym materiał siewny lub sadzeniakowy był zastosowany. Dopłaty do materiału siewnego są w całości realizowane ze środków krajowych. W 2007 roku Agencja wypłaciła beneficjentom 19,4 mln zł, z tego dla rolników, których gospodarstwa zostały w 2006 roku dotknięte suszą – 11 mln zł (56,7% wypłat), a w ramach pomocy de minimis – 8,4 mln zł (43,3%).
Łącznie Agencja realizując ten mechanizm wydała 14 tys. decyzji o przyznaniu dopłat. Powierzchnia gruntów ornych wynikająca z tych decyzji wyniosła 295 tys. hektarów, natomiast ilość zużytego materiału siewnego – 96,4 tys. ton.

Sytuacja na rynku wieprzowiny budzi ogromne zainteresowanie zarówno producentów jak i konsumentów. Jakie nowe zadania ARR realizuje w tym zakresie?

Stanisław Kamiński: - Wobec znacznego pogorszenia się w krajach Wspólnoty w roku gospodarczym 2007/2008 sytuacji na rynku wieprzowiny, Komisja Europejska (na wniosek strony polskiej, przy poparciu innych państw członkowskich) zdecydowała o wprowadzeniu od 29 października 2007 roku dopłat do prywatnego przechowywania wieprzowiny. Do ARR wpłynęły (od 16 przedsiębiorców spełniających określone wymagania) 62 wnioski na przechowywanie ponad 6,1 tys. ton wieprzowiny (na wartość dopłat 2,3 mln euro). Wypłaty będą realizowane w roku bieżącym. Z początkiem grudnia ub. r. Komisja Europejska podjęła jednak decyzję o zawieszeniu tego mechanizmu.
Biorąc jednocześnie pod uwagę aktualną sytuację na tym rynku, KE wprowadziła refundacje wywozowe do wieprzowiny. Stawki tych refundacji (w zależności od kodu CN) wahają się od 15,20 do 54,20 euro/100 kg wieprzowiny. Możliwość eksportu półtusz wieprzowych do krajów trzecich pozwoli polskim przedsiębiorcom usunąć z rynku krajowego część nadwyżki wieprzowiny.