Kiedy powstał Biebrzański Park Narodowy ?
Wojciech Dudziuk: - Położony w płn. - wsch. Polsce, na terenie województwa podlaskiego BPN powołany został w dniu 9 września 1993 r. BPN obejmuje dużą część Doliny Biebrzy i większość znajdujących się w niej torfowisk. W granicach Parku znajduje się obszar 59 223 ha. Jest to największy park narodowy w Polsce. Obszary leśne zajmują w granicach BPN 15 547 ha, grunty rolne - 18 181 ha, zaś nieużytki - 24 604 ha (w rzeczywistości najbardziej wartościowe ekosystemy – Bagna Biebrzańskie). W Dolinie Biebrzy wyróżnia się trzy odrębne części zwane basenami: Basen Północny zwany też basenem górnym Biebrzy, zajmuje 40 kilometrowy odcinek doliny o szerokości 1 – 3 km. Złoża torfu mają tu głębokość nawet do 6 m. Cechą charakterystyczną rzeźby terenu Górnego Basenu Biebrzy są wzgórza morenowe. Basen Środkowy ma kształt zbliżony do trapezu o wymiarach 20 na 40 km. Jest to kompleks torfowisk o miąższości torfu 1 – 3 m. Basen Środkowy wyróżniają rozległe piaszczyste pasma, miejscami przekształcone przez procesy eolityczne w wydmy częściowo zanurzone w torfie. Kanał Augustowski, Woźnawiejski i Rudzki (wybudowane w pierwszej połowie XIX w.) zmieniły układ hydrologiczny tej części doliny, powodując trwałe obniżenie poziomu wód gruntowych i przesuszenie torfowisk. Basen Południowy, zwany tez Basenem Dolnym Biebrzy, ma kształt rynny o długości o długości 30 km. i szerokości 12 – 15 km. Złoża torfu o miąższości około 2 m, podścielone są utworami żwirowo – piaskowymi, miejscowo pokrytymi iłami i osadami wodnymi. Małe wydmy rozrzucone wyspowo, zanurzone są w torfie zalegającym otaczające płaskie tereny zalewowe. Basen ten uznawany jest za najbardziej naturalny w dolinie Biebrzy.
Co jest głównym zadaniem BPN ?
Wojciech Dudziuk: - Głównym zadaniem Parku jest ochrona różnorodności gatunkowej flory i fauny, a także występującego zróżnicowania torfów i torfowisk, których istnienie jest uwarunkowane utrzymaniem właściwych warunków wodnych w dolinie. Wymaga to zastosowania zarówno ochrony biernej jak i czynnej.
Jaka roślinność dominuje na terenie Parku ?
Wojciech Dudziuk: - Szata roślinna parku odznacza się dużą różnorodnością, wysokim stopniem naturalności i obecnością wielu rzadkich gatunków. Sprzyjające warunki rozwoju znajdują tu rośliny pochodzenia północnego i relikty glacjalne, reprezentowane przez 17 gatunków roślin naczyniowych. Dotychczas w dolinie Biebrzy stwierdzono występowanie około 900 gatunków roślin naczyniowych, z których 67 jest objętych prawną ochroną gatunkową w Polsce, zaś 9 umieszczonych jest w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jako gatunki ginące, bądź zagrożone wyginięciem. Według dotychczasowych danych na siedliskach mokradłowych doliny Biebrzy występują zbiorowiska ponad 60 zespołów roślinnych, w tym niemal wszystkie zbiorowiska siedlisk wodnych, bagiennych i torfowych spotykane w Polsce.
Jakie zwierzęta można tutaj spotkać ?
Wojciech Dudziuk: - W dolinie Biebrzańskiej świat zwierząt jest równie bogaty jak roślin. Znajduje się tu największa w kraju ostoja łosia. Kilkanaście sztuk tego gatunku, którym udało się przetrwać na Czerwonym Bagnie okres II wojny światowej pozwoliło restytuować ten gatunek. Z kolei reintrodukowany i objęty ochroną bóbr jest obecnie wręcz pospolitym zwierzęciem dorzecza Biebrzy. Występują też wydry, kuny leśne, łasice, tchórze, gronostaje, borsuki oraz małe gryzonie. Są też jelenie, wilki i rysie. Licznie reprezentowane są gady i płazy: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna, ropucha szara, zielona i paskówka, traszka grzebieniasta i traszka zwyczajna. Wiele jest tutaj różnych owadów, a wśród nich chociażby kilka gatunków ważek. Różnorodnością charakteryzuje się grupa motyli. Wiele z nich, to gatunki objęte ochroną: paź królowej, niepylak mnemozyna, szlaczkoń torfowiec, mieniak tęczowiec i strużnik, pokłonnik osinowiec, przeplatka maturna i diamina, strzępotek hero, strzępotek soplaczek, czy modraszek alkon. Biebrzańskie Bagna to przede wszystkim królestwo ptaków. Liczba gatunków występujących na tym terenie jest imponująca: stwierdzono tu obecność ponad 270 gatunków ptaków, w tym 180 gatunków lęgowych. Żyją tu zarówno gatunki ptaków wodnych (kaczki, gęsi), błotnych jak i drapieżnych, a nawet gatunki borealne (np. droździk, łabędź krzykliwy, bekasik, świstun). Pod względem różnorodności gatunkowej oraz liczebności ptaków niewiele miejsc w Europie dorównuje Biebrzańskiemu Parkowi Narodowemu. O unikatowej wartości fauny Biebrzańskich Bagien świadczy fakt, że żyje tu aż 21 gatunków ptaków, wpisanych do Czerwonej Księgi zwierząt ginących. Są to: batalion, bekasik, biegus zmienny, bielik, dubelt, dzięcioł białogrzbiety, gadożer, gągoł, kulik wielki, łabędź niemy, mewa mała, orlik grubodzioby, orlik krzykliwy, orzełek włochaty, puchacz, rybitwa zwyczajna, sowa błotna, wodniczka i żuraw. Bogata jest także ichtiofauna Doliny Biebrzy. Stwierdzono tu występowanie 36 gatunków ryb należących do 11 rodzin, a także minoga ukraińskiego. W wodach Biebrzy i jej dopływach pływają m.in. węgorz, leszcz, szczupak, lin, miętus, płoć, okoń, jaź, krąp, koza, ukleja, wzdręga.
Co stanowi obecnie największe zagrożenie Doliny Biebrzy ?
Wojciech Dudziuk: - W dzisiejszym świecie Dolina Biebrzy jest ewenementem, enklawą praktycznie wolną od przemysłu, nadmiernej urbanizacji i negatywnych przejawów intensywnego rolnictwa. Głównym zagrożeniem dla walorów przyrodniczych Parku jest odwodnienie terenu i zaniechanie ekstensywnego użytkowania łąk bagiennych oraz wypasu bydła przez lokalną ludność. Skutkiem odwodnienia jest przesuszenie torfowisk i ich mineralizacja, co prowadzi do ustępowania roślinności typowo bagiennej i wkraczania gatunków charakterystycznych dla siedlisk bardziej suchych. Zaniechanie wykaszania zbiorowisk turzycowych i turzycowo-mszystych przez miejscowych rolników (właścicieli gruntów) jest przyczyną ekspansji zakrzaczeń i roślinności drzewiastej. W celu zahamowania sukcesji oraz utrzymania cennych, przejściowych jej stadiów, stosuje się w ograniczonym zakresie ochronę czynną. W związku z tym, iż w posiadaniu prywatnych właścicieli znajduje się ponad 40% powierzchni Parku, funkcjonowanie gospodarki rolnej zgodnej z ustalonymi celami ochrony jest szczególnie istotne dla Parku. Podejmowane w przeszłości próby osuszania nadbiebrzańskich terenów naruszyły gospodarkę wodną: poziom lustra wody w niektórych miejscach znacznie się obniżył zagrażając wyginięciem naturalnych zbiorowisk roślinności bagiennej i torfowisk. Pracownicy parku podejmują więc działania, mające na celu podniesienie wód gruntowych (system zastawek, jazów zmierzający do przywrócenia dawnych stosunków wodnych w rzekach Ełk, Jegrznia i wyeliminowania niekorzystnego wpływu dawnych „melioracji” zmierzających jedynie do osuszenia gruntów), aby nie dopuścić do przesuszenia torfów i ich degradacji. Środowisko przyrodnicze Bagien Biebrzańskich zostało ukształtowane w wyniku współdziałania procesów naturalnych oraz działania człowieka. Człowiek oddziaływał na środowisko zarówno poprzez przekształcenia sieci hydrograficznej, jak i różne sposoby użytkowania zasobów przyrody (rolnictwo, pasterstwo, leśnictwo, etc.). Do ekosystemów uznawanych za cenne zalicza się nie tylko naturalne obszary lasów i torfowisk, lecz także otwarte przestrzenie łąkowe. Zaniechanie jakiejkolwiek ingerencji na tych obszarach może doprowadzić do zaniku prezentowanych przez nie wartości florystycznych i faunistycznych. Inaczej mówiąc, na większości obszarów BPN wymagana jest ochrona czynna.
W jaki sposób zamierzacie chronić naturalne środowisko Doliny Biebrzy ?
Wojciech Dudziuk: - Jedną z metod ochrony jest aktywne wspieranie ekstensywnej gospodarki rolnej prowadzonej przez miejscowych rolników. Opłacalność takiej gospodarki ma być wspierana ze środków budżetowych i unijnych. Temu służą programy rolnośrodowiskowe, opracowywane indywidualnie dla poszczególnych gospodarstw indywidualnych. BPN jest zainteresowany popularyzacją tych programów na terenach parku i aktywnie pomaga przy ich tworzeniu poprzez swoje służby wyspecjalizowane i przeszkolone w tej dziedzinie. Jest to jedna z lepszych metod finansowania i realizacji czynnej ochrony obszarów Parku w sytuacji ubogiego budżetu. Równolegle do wspierania programów rolnośrodowiskowych, BPN prowadzi starania o zdobycie środków na wykup gruntów prywatnych, których właściciele nie są zainteresowani prowadzeniem działalności rolniczej. Na wykupionych gruntach BPN przejmuje prowadzenie wykaszania i odkrzaczania, na co również musi zdobywać środki. Olbrzymia powierzchnia zabiegów jest poważnym problemem. Corocznie zabiegi odkrzaczania i wykaszania w BPN powinny obejmować powierzchnie rzędu 8 tys. ha. Niestety, możliwości finansowe powodują, że wykonuje się około połowy tej powierzchni. Jedną z przyczyn jest też nierozwiązany problem zagospodarowania pozyskanej w trakcie wykaszania biomasy (trawy, turzyce, krzewy). To niebagatelna sprawa, według pobieżnych obliczeń chodzi o zagospodarowanie prawie 80 tys. ton suchej biomasy rocznie. BPN liczy na realizację projektów wykorzystania biomasy do celów energetycznych, bowiem zgodne z dyrektywami Unii Europejskiej do 2010 roku minimum 7,5 % a do 2020 roku 14 % produkowanej w kraju energii musi pochodzić ze źródeł odnawialnych. Jak dotychczas jednak, projekty wykorzystania biomasy z różnych powodów nie zostały wdrożone a BPN ma bardzo ograniczony wpływ na komercyjne przedsięwzięcia podmiotów gospodarczych spoza parku. Dopóki problem zagospodarowania biomasy nie zostanie rozwiązany, dopóty nie ma mowy o większym zakresie zabiegów w granicach BPN i zahamowaniu tempa zakrzaczenia nieużytkowanych już rolniczo turzycowisk.
Jakie prognozy na przyszłość ?
Wojciech Dudziuk: - - Spory niepokój w środowisku pracowników parków narodowych budzą projekty zmian organizacyjnych. Dotychczas, w sytuacji niedoboru środków budżetowych, znaczna część przychodów Gospodarstwa Pomocniczego przy BPN była przeznaczana na realizację zadań ochronnych. Co będzie po spodziewanej likwidacji tych gospodarstw, przewidzianej w projekcie nowej ustawy o finansach publicznych? Przecież główną przesłanką wprowadzania tych zmian są spodziewane oszczędności dla budżetu państwa. Parkom narodowym, które i tak borykają się z brakiem środków na realizację zadań statutowych, dobrze to nie wróży.
.png)
Zaloguj przez Facebook
