Nowa WPR

Jakie wyzwania dla polskiego rolnictwa niesie ze sobą nowa wspólna polityka rolna (WPR) Unii Europejskiej? Czy jej reforma sprosta oczekiwaniom społeczeństwa, w tym producentów rolnych? A jakie korzyści WPR przyniesie polskim rolnikom? To tylko niektóre z zagadnień poruszonych w raporcie pod tytułem „Pożądana struktura wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej po 2020 roku oraz cele polityki krajowej w świetle globalnych wyzwań modernizacyjnych wobec polskiego rolnictwa”. Jednym ze szczegółowo omawianych w publikacji zagadnień są cele WPR i kierunek, w jakim ona zmierza. Autorzy raportu stawiają szereg ważnych pytań, na które propozycje Komisji Europejskiej w sprawie kształtu WPR nadal zdają się nie odpowiadać.

Raport opublikowany przez Fundację Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej we współpracy z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, autorstwa dr Mirosława Drygasa i dr Iwony Nurzyńskiej, opisuje założenia i strategiczne kierunki zmian WPR. Wskazuje przy tym kluczowe wyzwania i bariery dalszego wzrostu konkurencyjności i efektywności polskiego rolnictwa oraz konkretne propozycje rozwiązań. Pierwszą część raportu autorzy poświęcają celom WPR i jej kształtowi.

Jakie są cele WPR?

Wspólna polityka rolna (WPR) jest umową społeczną pomiędzy sektorem rolnym i społeczeństwem, między Unią Europejską (UE) i rolnikami. Zgodnie z przyjętym prawodawstwem UE ustanowiono następujące trzy cele główne:

1. Poprawa odporności sektora rolnego na różnego rodzaju kryzysy oraz podnoszenia konkurencyjności i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego dla obywateli UE (rolnictwo).
2. Zwiększenie wkładu rolnictwa na rzecz środowiska, dobrostanu zwierząt i mitygowania zmian klimatu w wyniku realizacji działań rolno-środowiskowo-klimatycznych (środowisko i klimat).
3. Podtrzymywanie żywotności i witalności obszarów wiejskich poprzez tworzenie poza rolniczych miejsc pracy oraz polepszanie dostępu do szerokiej palety usług publicznych (obszary wiejskie).

Wymienione cele główne mają być osiągnięte poprzez wspieranie działań umożliwiających realizację dziewięciu poniżej wymienionych celów szczegółowych WPR:

• Zapewnienie stabilnych dochodów w rolnictwie
• Poprawa konkurencyjności rolnictwa
• Wzmocnienie siły przetargowej rolników w łańcuchu żywnościowym
• Działania mitygujące zmiany klimatyczne
• Zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi
• Ochrona krajobrazu i bioróżnorodności
• Wspieranie wymiany pokoleń w rolnictwie
• Podtrzymywanie żywotności obszarów wiejskich
• Wspieranie produkcji żywności „zdrowotnej” i zdrowego odżywiania

Realizacji tak zdefiniowanych celów głównych i szczegółowych ma także służyć realizacja celów przekrojowych WPR, które KE zdefiniowała następująco:

• Zintensyfikowanie transferu wiedzy i innowacyjności do praktyki rolniczej;
• Wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju;
• Unowocześnienie i uproszczenie we wszystkich możliwych wymiarach.

W odpowiedzi na tak przyjęte cele WPR, Polska przygotowała (podobnie jak inne kraje unijne) Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR), przyjęty 14 grudnia 2021 r. przez Radę Ministrów, który koncentruje się na trzech głównych obszarach, zgodnych z trzema celami głównymi WPR.

Nowy kierunek WPR – przeciwdziałanie zmianom klimatu

Analizując założenia i treść polskiego PS WPR, Raport wskazuje, że w warunkach polskich następuje silniejsza koncentracja wsparcia w ramach WPR na rolnictwie kosztem rozwoju wsi. Innym ważnym aspektem, zgodnie z kierunkami zmian, jest znacznie silniejsze skupienie się na rozbudowanych celach środowiskowo-klimatycznych, które stają się w zasadzie celami przekrojowymi, obejmującymi w praktyce prawie wszystkie planowane do wsparcia operacje. Jednocześnie KE wskazuje na konieczność uwzględnienia w przygotowywanych przez kraje członkowskie Planach Strategicznych WPR także celów, właściwych dla pozostałych polityk unijnych dotyczących środowiska i klimatu, szeroko opisanych w Europejskim Zielonym Ładzie, który wyznacza strategię rozwoju Unii Europejskiej.

Przyjęte już po opublikowaniu raportu ostateczne decyzje co do kształtu wspólnej polityki rolnej potwierdziły strategiczną reorientację WPR w kierunku rolno‑środowiskowo‑klimatycznym oraz społecznym. Raport bardzo silnie akcentuje, że niezależnie od zmian WPR, na pierwszym miejscu zawsze musi pozostawać bezpieczeństwo żywnościowe UE, w tym Polski.

Mały budżet i brak zachęt

Jednym z najważniejszych elementów propozycji KE odnośnie do przyszłej WPR, z punktu widzenia silniejszego zorientowania tej polityki na problematykę rolno‑środowiskowo‑klimatyczną, jest tzw. nowa zielona architektura. Składają się na nią w praktyce cztery bloki zagadnień: 1. środowisko i klimat, 2. zdrowie ludności, zwierząt i upraw, 3. dobrostan zwierząt, 4. usługi doradztwa rolniczego. Nowe wymogi, zastępujące dotychczasowe zazielenienie oraz zasadę wzajemnej zgodności, mają zapewniać osiąganie zakładanych wyższych celów rolno-środowiskowo‑klimatycznych.

Zdecydowane pogłębienie propozycji reformy w kierunku celów środowiskowo-klimatycznych i rosnące wymagania napotykają na coraz silniejszą krytykę krajów członkowskich, co wynika przede wszystkim z obaw rolników, również polskich. Podstawowym elementem wyrażanej krytyki jest zbyt niski planowany budżet oraz brak wystarczających zachęt w relacji do wyzwań i celów w perspektywie do 2030 roku.

Raport można pobrać ze strony https://www.efrwp.pl.