Rewolucja w prawie pracy?

Nad projektem od trzech lat pracuje Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy. Jak powiedział jej wiceprzewodniczący prof. Ludwik Florek, projekt jest już wstępnie ukończony. O jego założeniach poinformował w czwartek posłów z sejmowej Komisji Pracy. Resort chce, by rząd zajął się projektem we wrześniu.

Zgodnie z tym projektem urlop miałby być obliczany nie w dniach roboczych, a kalendarzowych. Oznacza to, że podstawowy wymiar urlopu "na papierze" będzie wynosił nie 20, jak dotychczas, a 28 dni, a po 10 latach pracy nie 26, a 36 dni. Autorzy pomysłu podkreślają, że wymiar urlopu, z punktu widzenia pracowników - nie ulegnie zmianie.

Nikt na tym nie zyska, ani nie straci –  podkreślił prof. Florek. Wyjaśnił, że zmiana ta ma uprościć sposób liczenia urlopu, które teraz jest "szalenie skomplikowane", bo trzeba uwzględniać różne systemy czasu pracy. Obecne przepisy pozwalają na różnego rodzaju manewry, a wtedy kiedy będą udzielane w dniach kalendarzowych tych manewrów nie będzie - ocenił i zaznaczył jednocześnie, że nie będzie można tych 28 dni urlopu brać tylko w dniach roboczych. Zapewnił, że święta nadal nie będą wliczały się do urlopu.

Do stażu urlopowego wliczane miałyby być tylko studia wyższe (dotychczas każde wykształcenie ponadpodstawowe), ale nie jak dotychczas jako 8, ale jako 5 lat. To jest kompromis pomiędzy żądaniem pracodawców, żeby w ogóle nie wliczać wykształcenia do wymiaru urlopu i żądaniem związków zawodowych, żeby liczyć tak jak dotychczas –  zaznaczył prof. Florek.

Komisja chce ponadto, by urlop przedawniał się po pięciu, a nie jak dotychczas po trzech latach.

Najprawdopodobniej zniknie też urlop na żądanie (Obecnie pracownik może wziąć 4 dni takiego urlopu w roku kalendarzowym. O potrzebie tego urlopu pracownik może poinformować pracodawcę tego dnia, kiedy nie chce przyjść do pracy, dlatego o takim urlopie mówi się potocznie "kacowe"). Florek zaznacza, że i bez takiego urlopu na żądanie jest możliwość uzyskania zwolnienia od pracy na załatwienie ważnych spraw osobistych czy rodzinnych.

Tworzymy prawo pracy wysokiego bezrobocia, dlatego należy poszukiwać sposobów jego zmniejszenia –  powiedział prof. Florek. Stąd, jak wyjaśnił, potrzeba uregulowania zawierania tzw. umów atypowych.

Nowością są np. uregulowania dotyczące telepracy. Pracownik na takiej formie zatrudnienia nie może tracić –  mówi Florek. Dlatego komisja chce oprócz zapisów o wynagrodzeniu, by pracodawca odpowiadał również za stanowisko pracy telepracownika, a także by - mogąc go kontrolować - robił to z poszanowaniem jego prywatności (telepracownicy najczęściej pracują w domu). Pracownik będzie musiał mieć zapewniony dostęp do zakładu pracy (korzystania z urządzeń socjalnych zakładu, kontaktowania się z kolegami z pracy i związkami zawodowymi).

Komisja wprowadza też rozwiązania dotyczące tzw. pracowników domowych. Chcemy zachęcać pracodawców do ujawniania zatrudniania pomocy domowych, gospoś, nianiek. Jeżeli weźmiemy Kodeks pracy i przyłożymy go do gospoś, to będzie niepoważne, bo czas pracy pomocy domowej regulowany jest rytmem jej zajęć i rytmem życia rodziny. Dlatego normy ich pracy będą bardzo elastyczne - mówił prof. Florek. Ale dla osoby zatrudniającej nianię czy gosposię oznaczałoby to zawieranie umów, płacenia za nią składek itp.

Projekt reguluje też zatrudnianie członków rodziny, także pracowników tymczasowych (teraz regulowane w ustawie o promocji zatrudnienia), pracowników chałupniczych (w rozporządzeniu) oraz zatrudnienie pozapracownicze tzw. samozatrudnienie (czyli pracę na umowy cywilno-prawne).

Nowością jest także zapisana w projekcie możliwość umowy przedwstępnej, zawieranej przez kandydata na pracownika i przyszłego pracodawcę. W ocenie Florka zwiększy to skuteczność umówienia się co do tego, że dana osoba uzyska pracę. Gdy ktoś odchodzi od jednego pracodawcy, ale jeszcze nie może zatrudnić się u innego, będzie mógł zawrzeć umowę przedwstępną – mówił. Będzie to miało znaczenie np. przy skończonych kontraktach, które zakazują przez określony czas pracy u konkurencji.

Komisja chce ponadto wprowadzenia do Kodeksu pracy "instytucji wykupienia", tj. możliwości wypłacenia odszkodowania (w wysokości 9 pensji) zamiast przywrócenia do pracy. To w wielu wypadkach będzie korzystniejsze dla pracownika. Praktyka pokazuje bowiem, że pracownicy przywróceni do pracy na podstawie orzeczenia sądowego są bardzo często z niej zwalniani po niedługim czasie - przekonywał prof. Florek.

Komisja opowiada się także za tym, żeby umowa na czas określony mogła być zawierana nawet na 3 lata.

Prof. Florek wskazał także, że projekt reguluje też zatrudnianie osób niepełnosprawnych (dotychczas było to regulowane w ustawie o rehabilitacji społecznej i zawodowej niepełnoprawnych); proponuje też, by pracodawca płacił za 7 lub 14 dni chorobowego, a nie jak dotychczas za 33 dni.

Partnerzy społeczni chcieliby rozpoczęcia konsultacji już na tym etapie prac komisji kodyfikacyjnej. Minister pracy Krzysztof Michałkiewicz odpowiada, że nie on jest gospodarzem projektu, zaś prof. Florek, że projekt nie jest ostateczny i wciąż ulega modyfikacjom. Przekonuje też, że projekt o indywidualnych stosunkach pracy powinien być rozpatrywany łącznie z projektem regulującym zbiorowe stosunki pracy. Projekt tzw. zbiorowego Kodeksu pracy m.in. "skonsumuje" trzy osobne ustawy ze zmianami: o związkach zawodowych, o układach zbiorowych oraz o sporach zbiorowych.