Wszystko o pomocy dla rodzin poszkodowanych przez suszę

Rada Ministrów w dniu 29 sierpnia 2006 r przyjęła rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy (Dz. U. Nr 155, poz. 1109).

Na podstawie tego rozporządzenia gospodarstwa rolne poszkodowane wskutek suszy, w których komisje powołane przez wojewodów ma podstawie § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. Nr 16, poz. 82 z późn. zm.) oszacowały straty mogą ubiegać się o:
1. zasiłki dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwo rolne, w których straty oszacowane przez komisję wyniosą średnio w uprawach rolnych w wysokości powyżej 30 % (pomoc będzie udzielana bez wywiadu środowiskowego) w wysokości:
- dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne o powierzchni do 5 ha użytków rolnych – 500 zł,
- dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 5 ha użytków rolnych – 1000 zł

2. dodatkową pomoc w wysokości 392 zł dla poszkodowanych przez suszę gospodarstw rolnych prowadzących produkcję zwierzęcą, jeżeli straty w użytkach zielonych przekroczą 30 %.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy (Dz.U.Nr 155, poz. 1109):
1. Czy pomoc przysługuje małżonkom posiadającym gospodarstwo rolne zatrudnionym poza rolnictwem, za których opłacane są składki do Zakładu Ubezpieczenia Społecznego ?
Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy pomocy udziela się rodzinom rolniczym, których gospodarstwa rolne zostały dotknięte suszą w 2006 r., jeżeli co najmniej jedna osoba w rodzinie rolniczej jest rolnikiem w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników i podlega temu ubezpieczeniu z mocy ustawy. Ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy zgodnie z art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( Dz. U. z 2002 r. Nr 73, poz.764 z późn. zm.), nie podlegają rolnicy lub domownicy podlegający innemu ubezpieczeniu społecznemu lub posiadający ustalone prawo do emerytury lub renty albo posiadający ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Zatem pomoc z tytułu złagodzenia skutków suszy nie przysługuje osobom odprowadzającym składki do ZUS.

2. Czy pomoc przysługuje rencistom i emerytom, jeśli żaden z domowników nie ma opłacanych składek w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ?
Pomoc taka również nie przysługuje emerytom i rencistom, jako że, skoro posiadają ustalone prawo do emerytury lub renty, nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, a więc nie spełniają warunków przewidzianych w przedmiotowym rozporządzeniu.

3. Czy pomoc przysługuje dzierżawcom gospodarstwa rolnego ?
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jednolity Dz.U. z 1993r. Nr 94, poz. 431 z późn. zmian.) za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu m.in. osoby fizycznej.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) w art. 336 stanowi, że posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). A zatem posiadaczem jest także dzierżawca prowadzący produkcję rolniczą na dzierżawionych użytkach rolnych na podstawie umowy cywilno-prawnej. Dzierżawca zatem może ubiegać się o pomoc z tytułu złagodzenia skutków susz, o ile spełnia warunki do otrzymania tej pomocy, określone w przedmiotowym rozporządzeniu, tj. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy jako rolnik.

4. Czy pomoc przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na wniosek ?
Jednym z warunków otrzymania pomocy na mocy przedmiotowego rozporządzenia jest podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Zatem pomoc nie przysługuje, gdy osoba podlega temu ubezpieczeniu na wniosek.

5. Czy pomoc przysługuje osobom prowadzącym gospodarstwa w przypadku nieuregulowanej sytuacji majątkowej ?
W przypadku „nieuregulowanej sytuacji majątkowej gospodarstwa rolnego”, gdy osoby prowadzące w takim gospodarstwie działalność rolniczą są rolnikami w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a zatem prowadzą osobiście i na własny rachunek działalność w pozostającym w ich posiadaniu gospodarstwie, mogą ubiegać się o pomoc z tytułu złagodzenia skutków suszy. Ustawa bowiem nie zawęża pojęcia „rolnik” tylko do właścicieli gospodarstwa, ale obejmuje nim również posiadaczy w rozumieniu kodeksu cywilnego. Jeżeli więc ww. posiadacz podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy jako rolnik może ubiegać się o przedmiotową pomoc.

6. Czy pomoc przysługuje rodzinie rolniczej, z której rodzice ubezpieczeni są w Zakładzie Ubezpieczenia Społecznego, natomiast dzieci w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jako domownicy ?
Co do sytuacji przedstawionej w tym pytaniu, należy stwierdzić, że skoro dzieci, pomimo ubezpieczenia w KRUS, nie są rolnikami w rozumieniu art. 6 pkt 1 ww. ustawy, a jedynie domownikami, pomoc nie przysługuje. Jeżeli zaś co najmniej jedna osoba w rodzinie jest rolnikiem w rozumieniu ww. ustawy i podlega ubezpieczeniu z mocy ustawy, można wnioskować o przedmiotową pomoc.

7. Czy gmina miejsca zamieszkania rolnika powinna wypłacić zasiłek biorąc pod uwagę sumę powierzchni gospodarstw w różnych gminach? Jaki powinien być tryb postępowania w zakresie przekazywania protokołów oszacowania strat w sytuacji, gdy gospodarstwa leżą na terenie różnych województw. W jaki sposób należy określić średnią wysokość szkód, jeżeli rolnik prowadzi gospodarstwo na terenie dwóch różnych gmin. Z protokołu szacowania strat wynika, że przykład w gospodarstwie rolnym położonym na terenie jednej gminy straty wyniosły 20% natomiast na terenie drugiej gminy 80%.
Pomoc jest jednorazowa i przysługuje w wysokości:
1) 500 zł – w przypadku rodziny rolniczej prowadzącej gospodarstwo rolne o powierzchni do 5 ha użytków rolnych;
2) 1.000 zł – w przypadku rodziny rolniczej prowadzącej gospodarstwo rolne o powierzchni powyżej 5 ha użytków rolnych.
Rolnik spełniający wymogi do ubiegania się o pomoc społeczną składa jeden wniosek w gminie właściwej ze względu na miejsce jego zamieszkania. Po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia pomocy kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej ustala średnią wysokość szkód w danym gospodarstwie rolnym na podstawie protokółu oszacowania szkód sporządzonego przez komisję powołaną przez wojewodę na podstawie § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. Nr 16, poz. 82 z późn. zm.) i przekazanego przez wojewodę za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Warunkiem ubiegania się o pomoc społeczną jest poniesienie szkód w uprawach rolnych w gospodarstwie rolnym średnio w wysokości powyżej 30%. Przy wyliczaniu tego wskaźnika dla danego gospodarstwa należy uwzględnić:
- łączną powierzchnię upraw rolnych w danym gospodarstwie,
- powierzchnię upraw na której wystąpiły szkody oraz poziom szkód w tych uprawach.
Zatem, w przypadku posiadania jednego gospodarstwa rolnego, bez znaczenia pozostaje fakt położenia go na terenie kilku gmin, bowiem straty wynoszące średnio 30% muszą dotyczyć całego gospodarstwa.
Co do trybu przekazywania protokołów w przypadku położenia gospodarstwa na terenie kilku gmin lub województw, to należy stwierdzić, że kierownik ośrodka pomocy społecznej, do którego wpłynął wniosek o przyznanie pomocy powinien wystąpić w trybie art. 52 KPA do właściwych wójtów, burmistrzów, prezydentów miast o przekazanie niezbędnych protokołów dotyczących tych części gospodarstwa, które położone są poza obszarem gminy zamieszkania wnioskodawcy. Zgodnie bowiem z ww. przepisem w toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub do organu samorządu terytorialnego, o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Dopiero bowiem zebranie całości informacji o skutkach suszy umożliwia oszacowanie rzeczywistej wielkości poniesionych szkód w danym gospodarstwie.

8. Czy ośrodek pomocy społecznej powinien żądać dokumentów potwierdzających: ubezpieczenie społeczne rolników, powierzchnię gospodarstwa, posiadanie zwierząt czy też wydawać decyzję tylko na podstawie wniosku i zawartego w nim oświadczenia? Jeśli tak, jakie powinny to być dokumenty.
Z przepisów ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. nie wynika obowiązek dołączania przez producenta rolnego do wniosku jakichkolwiek innych dokumentów. Zażądanie przez organ, na podstawie ogólnych przepisów kpa, przedłożenia odrębnego oświadczenia np. o dzierżawionych użytkach lub umowy dzierżawy lub potwierdzających: ubezpieczenie społeczne rolników, powierzchnię gospodarstwa czy też posiadanie zwierząt może mieć miejsce tylko w sytuacjach budzących wątpliwości organu, kiedy te dodatkowe dokumenty mogłyby posłużyć do dokładanego wyjaśnienia stanu faktycznego i ostatecznie – właściwego załatwienia sprawy.

9. Czy posiadanie jednej sztuki bydła, kozy, owcy, konia uprawnia do podwyższonej pomocy?
Pomoc zwiększa się o 392 zł w przypadku rodziny rolniczej prowadzącej gospodarstwo rolne, w którym utrzymuje się bydło, owce, kozy lub konie, jeżeli szkody w użytkach zielonych tego gospodarstwa spowodowane suszą wynoszą powyżej 30%.
Biorąc pod uwagę cel, dla którego ww. rozporządzenie zostało ustanowione, którym ma być udzielenie pomocy rodzinom poszkodowanym w wyniku klęski suszy posiadanie jednego zwierzęcia nie jest podstawą odmowy przyznania przedmiotowego dodatku.
Zgodnie z załącznikiem do uchwały Rady Ministrów Nr 129/2006 z dnia 1 sierpnia 2006 r. wypłata pomocy będzie następować łącznie z zasiłkami poprzez odpowiednie zwiększanie wypłacanej kwoty dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne, w których prowadzona jest produkcja zwierzęca.
Zatem, nawet w przypadku posiadania jednego zwierzęcia, należy uznać, że w gospodarstwie prowadzona jest produkcja zwierzęca, a zatem dodatek powinien zostać przyznany, o ile spełnione zostały pozostałe warunki otrzymania pomocy.

10. Czy zwiększona pomoc przysługuje rolnikom, którzy posiadają zwierzęta, o których mowa w rozporządzeniu, lecz szkody powstały nie w użytkach zielonych, a na gruntach rolnych obsianych trawą, lucerną, koniczyną, saradelą?
Użytki zielone stanowią część użytków rolnych, użytkowanych jako łąki lub pastwiska, także jako łąki i pastwiska przemienne, zakładane na gruntach rolnych na przeciąg kilku lat. Zgodnie z § 68 pkt 3 i 4 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454) w ramach użytków rolnych wyróżnia się m.in.:
- łąki trwałe, oznaczone symbolem – Ł,
- pastwiska trwałe, oznaczone symbolem – PS.
Jeżeli zatem grunty obsiane trawą, lucerna itd. nie są użytkami zielonymi, pomocy nie zwiększa się o kwotę określoną w § 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy.

11. Co zrobić z tymi rolnikami, którzy nie posiadają protokołów oszacowania strat sporządzonych przez Komisję powołana przez wojewodę, a chcą skorzystać z pomocy społecznej dla rodzin dotkniętych suszą?
Stosownie do § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. pomocy udziela się, jeśli wysokość szkód w danym gospodarstwie rolnym została oszacowana przez komisję powołaną przez wojewodę na podstawie § 20 rozporządzenia w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji i komisja sporządziła protokół z oszacowania tych strat. Zatem oszacowanie strat i sporządzenie protokołu przez komisję jest niezbędnym warunkiem otrzymania pomocy.
Jednakże należy zauważyć, że rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy nie uzależnia przyznania zasiłku celowego od uzyskania lub wnioskowania innej formy pomocy, w tym kredytów preferencyjnych. W przypadkach np. gdy rolnicy są ubezpieczeni w KRUS na wniosek rolnika lub komisje nie oszacowały strat w niektórych gospodarstwach, chociaż były do tego zobowiązane na mocy przedmiotowego rozporządzenia, skutkiem czego rolnicy, nie ze swojej winy, nie mogą ubiegać się o pomoc na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r., rolnicy ci mogą ubiegać się o przyznanie im zasiłków celowych na ogólnych zasadach wynikających z art.40 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.). Zgodnie bowiem z ww. przepisem, zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.

12. Protokoły oszacowania szkód sporządzone przez komisję powołaną przez wojewodę nie zawierają informacji o wielkości gospodarstwa rolnego, zaś jedynie o wielkości gruntów, na których wystąpiły straty. Ponadto w wielu przypadkach jedna rodzina może występować w wykazie kilkakrotnie, w zależności od miejsca położenia gospodarstwa rolnego na terenie gminy.
Jednym z warunków ubiegania się o pomoc społeczną jest poniesienie szkód w uprawach rolnych w gospodarstwie rolnym średnio w wysokości powyżej 30%. Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. nie przewidują odstępstw w tym zakresie.
Należy ponadto stwierdzić, że zgodnie z § 4 ust. 2 ww. rozporządzenia, średnią wysokość szkód ustala kierownik ośrodka pomocy społecznej, na postawie protokołu oszacowania. Zatem ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje kierownik.
Należy również zauważyć, że zgodnie z § 4 ust.1 przedmiotowego rozporządzenia, rolnik składa tylko jeden wniosek w ośrodku pomocy społecznej gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania rolnika. Oznacza to, że nawet w przypadku, gdy grunty rolne położone są na terenie kilku gmin, to prawodawca nakazuje traktować je jako jedno gospodarstwo. W takim gospodarstwie dokonuje się oszacowania strat, które muszą wynosić średnio powyżej 30 % w skali całego gospodarstwa, by została przyznana stosowna pomoc. Nie jest zatem prawidłowa sytuacja, gdy „jedna rodzina może występować w wykazie kilkakrotnie”, gdyż zasadą jest, że jedna rodzina posiada jedno gospodarstwo i z tego tytułu może raz wnioskować o przyznanie pomocy na złagodzenie skutków suszy, o ile zostały spełnione wszystkie przesłanki przewidziane przez prawo.

13. Jak należy obliczać 30% strat w użytkach zielonych ?
Przy obliczaniu strat w użytkach zielonych dla celów ubiegania się o dodatkową pomoc społeczną w wysokości 392 zł, wysokość strat ustala się w wysokości powyżej 30% w stosunku do łącznej powierzchni użytków zielonych w gospodarstwie rolnym, np. straty wynoszą 50% na powierzchni 5 ha użytków zielonych, natomiast w gospodarstwie rolnym powierzchni użytków zielonych wynosi 8 ha. Średni poziom strat w użytkach zielonych wynosi: (5ha x50%):8 ha = 31,25%.

14. W jaki sposób (metodą) wyliczać 30% strat w uprawach rolnych w gospodarstwie rolnym?
W tym przypadku mogą być przyjęte różne metody liczenia, bardzo prostą metodą jest np. przyjmując obszar upraw rolnych na których wystąpiły straty: zboża – 40% na 2 ha, ziemniaki – 60% na 5 ha, łączna powierzchnia upraw w gospodarstwie rolnym – 10ha. Średnie straty w gospodarstwie rolnym w uprawach rolnych wynoszą: (2 hax40%) + (5hax60%) : 10 ha = 38%.