Jaja

Popyt

Wzrost średniego poziomu cen jaj

Wydatne podwyżki cen jaj w czterech ostatnich miesiącach 1999 roku oraz w styczniu 2000 roku sprawiły, że średni ich poziom w okresie styczeń-sierpień 2000 roku był o 21,7% wyższy niż w analogicznym okresie przed rokiem.
Przy inflacji wynoszącej 10,4% oznacza to wzrost realnych cen jaj w porównywanych okresach o 10,2%. Zjawisko to stanowiło odwrócenie tendencji obserwowanej w pierwszych ośmiu miesiącach 1999 roku, kiedy to nominalne ceny jaj obniżyły się, w stosunku do cen sprzed roku, średnio o 19%, a realne - o 24%. W okresie styczeń - lipiec 2000 roku jaja podrożały względem całej żywności oraz wszystkich pozostałych produktów spożywczych będących źródłem białka zwierzęcego, tj. mięsa i jego przetworów, artykułów mleczarskich oraz ryb i przetworów rybnych.

Rys. 13

Tabela 25

Dynamika cen detalicznych jaj

Zróżnicowanie miesięczne zmiany cen jaj

Ceny jaj charakteryzują się dużą sezonową zmiennością. Zazwyczaj na przełomie lutego i marca rozpoczyna się, trwający mniej więcej do końca drugiego kwartału, okres sezonowej ich obniżki, po czym od połowy roku ceny jaj rosną systematycznie z miesiąca na miesiąc, osiągając w grudniu i styczniu najwyższy na przestrzeni całego roku poziom. Spadek podaży jaj w II półroczu 1999 roku, wynikający z pogorszenia warunków opłacalności ich produkcji w okresach wcześniejszych spowodował istotny wzrost cen jaj, stymulowany dodatkowo podwyżką cen artykułów mięsnych. Od września do grudnia 1999 roku ceny detaliczne jaj podniosły się o 35,7%, a w styczniu 2000 roku o dalszych 7,6% osiągając poziom o 46% wyższy niż w sierpniu 1999 roku, wobec 2,5% wzrostu w analogicznym okresie przed rokiem. Zmiany cen jaj w kolejnych miesiącach 2000 roku miały typowy przebieg, jednakże sezonowe ich obniżki były znacznie mniejsze niż w roku poprzednim. W efekcie w okresie grudzień 1999 roku - sierpień 2000 roku ceny jaj podniosły się o 3,6%, podczas gdy rok wcześniej uległy 23%-owej redukcji.

Tabela 26

Relacje cen detalicznych jaj do cen wybranych produktów

Możliwy wzrost cen jaj w 2001 roku

Znaczące podwyżki cen artykułów mięsnych w II kwartale 2000 roku spowodowały wcześniejszy niż zwykle sezonowy wzrost cen jaj. Można przypuszczać, iż spodziewany wzrost cen mięsa wpłynie na przyspieszenie dynamiki wzrostu cen jaj w sezonie jesienno-zimowym 2000/2001. Ocenia się, że w IV kwartale 2000 roku ceny jaj mogą się zwiększyć o 10-15% osiągając w końcu tego okresu poziom o około 11-16% wyższy niż w grudniu 1999 roku. Wzrostowa tendencja cen jaj utrzyma się prawdopodobnie także i w 2001 roku. Skala tego wzrostu będzie jednakże mniejsza niż w 2000 roku z uwagi na nasilającą się barierę
popytu.

Wzrost spożyta jaj w 1999 roku

Spadek cen detalicznych jaj w 1999 roku spowodował zwiększenie się ich spożycia. Według danych bilansowych GUS w 1999 roku konsumpcja jaj w przeliczeniu na l mieszkańca wyniosła 184 sztuki i w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 7 sztuk, tj. o 4%. Spożycie jaj świeżych w gospodarstwach domowych ukształtowało się na poziomie 181 sztuk (w przeliczeniu na l osobę) i w stosunku do 1998 roku zwiększyło się o 1%. Wzrost ten był znacznie mniejszy niżby to mogło wynikać ze zmian cen detalicznych jaj. Można przypuszczać, iż głównym czynnikiem ograniczającym popyt gospodarstw domowych na jaja był wzrost podaży i tanienie artykułów mięsnych, szczególnie preferowanych przez polskich konsumentów. Zwiększenie się konsumpcji jaj w 1999 roku dotyczyło wszystkich gospodarstw domowych z wyjątkiem rolników. W gospodarstwach pracowniczych, utrzymujących się z pracy na rachunek własny oraz niezarobkowych źródeł sięgało ono 3%. W gospodarstwach pracowniczo-chłopskich i emeryckich spożycie jaj ukształtowało się na takim samym, jak rok wcześniej, poziomie, natomiast w gospodarstwach rolników uległo około 2%-owej redukcji. Spadek konsumpcji jaj w rodzinach rolników został zrekompensowany poprzez wzrost spożycia mięsa.

Tabela 27

Spożycie jaj w gospodarstwach domowych w sztukach na 1 osobę (według badań budżetów rodzinnych GUS)

Możliwy spadek konsumpcji jaj w 2000 roku i jaj stagnacja w 2001 roku

Brak danych statystycznych o wielkości spożycia jaj w gospodarstwach domowych w I półroczu 2000 roku nie pozwala na precyzyjne określenie skali jego zmian. Na podstawie szacunków produkcji oraz informacji o rozwoju cen detalicznych jaj można przypuszczać, iż w pierwszej połowie bieżącego roku konsumpcja tych produktów ulega kilkuprocentowej redukcji.

Dotychczasowe analizy rynku wskazują, że drożenie mięsa oraz artykułów mleczarskich powoduje zwiększenie wydatków gospodarstw domowych na zakup tych produktów, kosztem ograniczenia wydatków na inne grupy żywności, w tym także jaja. Z taką właśnie sytuacją mieliśmy prawdopodobnie do czynienia w III kwartale 2000 roku. Przewidywany w IV kwartale istotny wzrost średniego poziomu cen jaj, przy dalszych podwyżkach cen artykułów mięsnych i spowolnieniu dynamiki wzrostu dochodów ludności będzie istotnym czynnikiem ograniczającym popyt na jaja w tym okresie. Wszystko wskazuje więc na to, że obserwowana w I półroczu 2000 spadkowa tendencja spożycia jaj utrzyma się również w drugiej połowie roku. Ocenia się, że w całym 2000 roku konsumpcja jaj zmaleje, w porównaniu z rokiem poprzednim, o około 2%, tj. do poziomu 180 sztuk w przeliczeniu na 1 mieszkańca.

W 2001 roku, przy założeniu niewielkich zmian wielkości produkcji jaj, relatywnym ich potanieniu względem mięsa i nabiału oraz poprawie sytuacji dochodowej ludności możliwa jest stagnacja konsumpcji tych produktów na poziomie 2000 roku.

Spis treści