Bażant w chowie zamkniętym

Chów bażantów może dać korzyści wymierne dające się określić na podstawie wyników ekonomicznych zależnych od jakości i ilości produktów oraz usług związanych z polowaniami, oraz korzyści, których wymierzyć się nie da. Do tych drugich należą korzyści wynikające z tego, że bażant jest częścią środowiska, w którym żyjemy. Ptaki te ożywiają łowisko i są sprzymierzeńcami przepiórki i kuropatwy. Upiększają teren – miłośnicy przyrody mogą podziwiać zachowanie tego ptaka i odpoczywać w jego bliskości. Bażant jest sojusznikiem rolnika w walce z chwastami i owadami. Daje wreszcie możliwość sprawdzenia wytrzymałości i refleksu na polowaniach. 

Żywienie bażantów
Użytkowanie reprodukcyjne i rzeźne bażantów
Bażanty zimą, choroby i profilaktyka, ekonomia chowu  

Pochodzenie i charakterystyka odmian bażanta

Nazwa Phasianus Colchicus pochodzi od rzeki Phasis w Kolchidzie, dzisiaj Rion w Gruzji. Bażant występował na rozległym terenie Europy i Azji od Morza Czarnego po Japonię. Na inne kontynenty docierał przeważnie z Chin i Indii. Do Ameryki przywieziono bażanty w 1881 roku. We Francji chów bażantów rozwinął się w czasach Ludwika XIV. W Czechach i Słowacji w XI w n.e. W Polsce chów i hodowla bażantów była znana od wielu wieków. Pierwsze wiadomości o tych ptakach dziko żyjących pochodzą ze Śląska z 1567 roku. W połowie XIX wieku ukazały się wiadomości o chowie tych ptaków na Pomorzu. Zagłada hodowli tego ptaka nastąpiła w czasie drugiej wojny światowej, ale już w latach pięćdziesiątych rozpoczęto jej odbudowę z najlepszymi efektami w województwach bydgoskim, krakowskim, poznańskim i warszawskim.

W latach 77-78 i 82-83 Polska zajmowała 4 miejsce w ilości bażantów w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Hodowla bażantów była prowadzona w PGR-ach. Ich likwidacja wpłynęła na zmniejszenie się stanu bażantów w kraju i ich pozyskiwania. W latach 1976/86 najwięcej bażantów, do 35szt/100ha było na terenach go, słupskiego, olsztyńskiego i suwalskiego. Najpopularniejszymi bażantami w Polsce są bażanty: województw: tarnowskiego, krakowskiego i płockiego; najmniej 0,1· 4szt/100ha na terenie województw koszalińskie

• kaukaski, 
• obrożny, 
• mongolski. 

Są one zbliżone wyglądem upierzenia, w którym dominuje u samców kolor rudawordzawy na tułowiu, ciemnozielony na głowie, a na szyi fioletowo-niebieski. Pióra na karku i grzbiecie posiadają czarne obrzeża. Upierzenie kur popielatorudawe jest mniej kolorowe niż samców i pełni ochronną funkcję. Bażant obrożny ma wąski pas białych piór na szyi i ciemniejsze ubarwienie niż kaukaski. Bażanty mongolskie mają białą obrożę, która jest przerwana z przodu brunatnymi piórami.

 Łatwe w chowie o bardzo atrakcyjnym upierzeniu są bażanty srebrzyste i złociste. Powinny one znaleźć się w hodowlach pół zamkniętych i parkowych. Oprócz upierzenia odmiany bażantów różnią się masą ciała, długością skoku, skrzydeł i ogona, czy obwodem klatki piersiowej. Bażant kogut kaukaski waży 1,2 kg-1,5 kg ,bażant obrożny jest nieco lżejszy 1,2 kg-1,4 kg, a najcięższy bażant mongolski 1,5 kg-1,8 kg osiągający czasami masę 2,0 kg. Selekcję na masę ciała i długość skoku przeprowadza się u bażantów w 3 i 17 tygodniu życia.                                                                                     

Dziko żyjące bażanty wybierają tereny pól uprawnych, zadrzewionych dzikimi gruszami, jabłoniami, tarniną, głogiem i krzewami malin, morwy, porzeczek. Przebywają w zaroślach nadrzecznych, stawów i jezior. Nie lubią lasów zwartych. Ptak ten szybko biega, rzadko fruwa. Wzbija się do lotu w razie niebezpieczeństwa pionowo w górę i powoli opada na ziemię. Żeruje rano i przed zachodem słońca. Okres godowy rozpoczynają bażanty w marcu, a kończą w czerwcu. W okresie godowym kura znosi 8·14 jaj w gnieździe na ziemi. Jeśli jej gniazdo zostanie zniszczone, zakłada drugie i wysiaduje bez samca. Po 24·25 dniach wylęgają się pisklęta z żółtobrązowym puchem i ciemną pręgą na grzbiecie, które wychowuje i wodzi kura bez koguta.

Położenie bażanciarni i sposób utrzymania ptaków

Bażanciarnia powinna być usytuowana na glebie przepuszczalnej, ogrodzona płotem z siatki wkopanej na głębokość 0,5 m, z dala od dróg i traktów kolejowych. Powierzchnia terenu przeznaczona do wolierowego utrzymania bażantów nie może być mniejsza niż 10·15 ha. Drogi i dróżki na fermie obsadza się krzewami tworzącymi żywopłoty.

Utrzymanie bażantów rosnących

Można je przeprowadzić dwoma sposobami:

• systemem półintensywnym w wychowalni z wolierami lub z budkami wychowawczymi, 
• systemem intensywnym w pomieszczeniach zamkniętych zwanych wychowalnią lub w bateriach.

Pierwszy system utrzymania polega na wstawieniu piskląt do wychowalni z możliwością wypuszczania ich na wybiegi (woliery) i przeniesieniu do budek po 8 ·10, a nawet 3 tygodniach życia, w zależności od pogody i temperatury na dworze. Budki wychowalnie to skrzynki wykonane z drewna lub płyt pilśniowych, pokryte dachem. Tereny z budkami winny być ogrodzone i osiatkowane, obsiane pszenicą, prosem, lucerną. Tak utrzymane 12-tygodniowe bażanty są samodzielne i przystosowane do naturalnych warunków. 

Według drugiego systemu, wychów bażantów do 12 tygodni może być prowadzony tylko w wychowalni na posadzce lub w bateriach. Bażanty odchowywane w wychowalni z wybiegami (wolierami) były cięższe niż odchowywane bez wybiegów. Obsada ptaków w wychowalni w 8 tygodniu i następnych nie powinna być większa niż 3-4 sztuki na 1m kwadratowy. Przedziały wysypuje się piaskiem lub torfem ogrodniczym. Używanie innej ściółki jest nie wskazane, gdyż bażanty ją zjadają i uszkadzają układ pokarmowy. Mikroklimat w wychowalni musi być dostosowany do wieku ptaków. W pierwszym dniu odchowu hodowcy stosują temperaturę pod sztuczną kwoką 36·38 stopni ciepła, a w każdym następnym dniu obniżają ją o 1·2 stopni Celsjusza. Trzytygodniowe bażanty mogą przebywać w pomieszczeniu o temperaturze 18 stopni Celsjusza.

W pomieszczeniach gdzie przebywają ptaki i na wybiegach, posadzka musi być sucha. Mokre bażanty padają i podrażają koszty wychowu. Sprzęt do ogrzewania, karmienia i pojenia może być taki sam jak dla kurcząt. Nie używa się jednak w czasie odchowu bażantów poideł kropelkowych. Należy dbać o sprawność techniczną sprzętu, gdyż bardzo płochliwe bażanty mogą go uszkadzać, rozchlapywać wodę i rozpylać paszę.
Odchowane ptaki wypuszcza się na tereny łowisk lub przenosi na teren przeznaczony dla dorosłych ptaków.

 Utrzymanie bażantów dorosłych

Odchowane bażanty można przechowywać w wolierach zimowych, a w okresie reprodukcji w wolierach rodzinowych. Woliery zimowe zwane czasem cyrkami, to powierzchnia ogrodzona siatką ze wszystkich stron.

Siatki tworzące sufit wolier muszą być z materiału, który nie będzie uszkadzał głów ptaków w czasie wzbijania się do lotu. Używa się do tego celu siatek rybackich. Teren wolier musi być tak duży, aby na 1m kwadratowy powierzchni nie przypadało więcej niż 4 ptaki. W wolierach można ustawić daszki, pod które wstawia się koryta z paszą i wodą. W cyrkach wykorzystuje się do tego celu konary drzew i krzewy, jesienią można ustawić także daszki. Wysokie drzewa nie są wskazane na tych terenach. Wszystkie woliery obsadza się krzewami, topinamburem i obsiewa roślinami pastewnymi i krzyżowymi, które stwarzają naturalne warunki, bezpieczeństwo ptakom i pozwalają nocować na gałęziach

 Z wolier (cyrków) przenosi się ptaki w połowie lutego do wolier rodzinowych o powierzchni około 18·20 m kwadratowych. W nich może przebywać 1 kogut z 8·10 kurami (kojarzenie haremowe). Woliery rodzinowe muszą być wyposażone w sprzęt do karmienia, pojenia i nocowania ptaków. Obsadzenie wolier rodzinowych krzewami jest bardzo wskazane. Jeśli ich nie ma, bażanty mogą nocować także na wstawionych gałęziach.  

Utrzymywanie ptaków w okresie reprodukcji w wolierach mieszczących więcej kogutów i kur (kojarzenie masowe) może pogorszyć wyniki reprodukcji. Torgowski utrzymywał w okresie nieśności stada liczące 12 kogutów i 96 kur w jednej wolierze i otrzymał tylko 29,6 jaja od niosek trzymanych w wolierach rodzinowych. W stadach masowo kojarzonych zapłodnienie jaj było znacznie gorsze · 80,4% niż w haremowym kojarzeniu · 88,7%. Znacznie większe były także upadki kur · 11,25% w porównaniu do 8,5% w chowie haremowym.

Na podstawie artykułu
dr hab. Emilii Mróz 
Katedra Drobiarstwa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskeigo w Olsztynie
udostępniony przez redakcje miesięcznika fauna&flora