Kontrakty wojewódzkie 2002

Rada Ministrów zaakceptowała sprawozdanie z realizacji kontraktów wojewódzkich w roku 2002.

Rok 2002 był drugim rokiem realizowania kontraktów wojewódzkich podpisanych 19 czerwca 2001 roku. Umowy te określiły zakres, tryb i warunki realizacji zadań, wynikających z programów wojewódzkich, które uzyskały wsparcie rządu oraz zadań realizowanych w regionach na podstawie porozumień z organami administracji rządowej, współfinansowanych przez jednostki samorządu terytorialnego i inne uprawnione podmioty.

Program wsparcia miał trwać 2 lata (2001-2002) i zakładał wydatkowanie z budżetu państwa 2,2 mld zł w 2002 roku. Ze względu jednak na trudności finansów publicznych renegocjowano kontrakty wojewódzkie, program wsparcia został znowelizowany rozporządzeniem RM z 28 maja 2002 roku, przedłużony do końca 2003 roku, a ogólny limit dofinansowania z budżetu państwa zadań kontraktów wojewódzkich określono na 2,1 mld zł, przy czym w 2002 roku miało być wydatkowane 1,1 mld zł, a w 2003 roku – 1 mld zł.

Z dotacji przewidzianej na 2002 rok 570 mln zł miało być przeznaczone na inwestycje wieloletnie jednostek samorządu terytorialnego oraz 155 mln zł na warszawskie metro. Na inwestycje i zakupy inwestycyjne zaplanowano 375 mln zł. Ponadto przewidywano możliwość wykorzystania unijnych środków pomocowych w wysokości 842 mln zł. Kontrakty wojewódzkie przewidywały również wkład jednostek samorządu terytorialnego, głównie wojewódzkiego, w kwocie 903 730 379 zł, a także innych podmiotów uczestniczących w realizacji zadań kontraktowych (ok. 247 mln zł).

W 2002 roku wykonano w ramach kontraktów 2 395 zadań. Prawie 30 proc. z nich było inwestycjami kontynuowanymi. Zakres poszczególnych zadań był mocno zróżnicowany: od budowy dużych szpitali lub szkół przez znaczące odcinki dróg czy wodociągów po drobne inwestycje lokalne, jak boiska sportowe czy urządzanie miejskich skwerów. Zadania te dofinansowano kwotą 1 046 036 000 zł, co stanowiło ok. 95 proc. zaplanowanych w budżecie państwa. Do budżetu zwrócono ok. 4,9 mln zł niewykorzystanych z różnych przyczyn (niezakończenie procedury przetargowej, brak możliwości współfinansowania itp.). Najwyższy stopień realizacji umów osiągnęły województwa: lubelskie (100 proc.), lubuskie (99,9 proc.) oraz mazowieckie, opolskie i podkarpackie (powyżej 99 proc.). Najbardziej opornie realizowano zadania niewielkiego kontraktu w woj. podlaskim (tylko 68,09 proc.).

Samorządy terytorialne sfinansowały zadania w 89,07 proc. zapowiadanej kwoty. W pięciu województwach rzeczywiste finansowanie było wyższe od zakładanego, ale w poszczególnych województwach wkład samorządów mieścił się w granicach 17,9 proc. (zachodniopomorskie) 182 proc. (podkarpackie). Przyczyną tego stanu rzeczy było najczęściej niedoszacowanie lub przeszacowanie dochodów samorządów oraz rozziew między deklaracjami a przekazywaniem środków przez inne podmioty, w tym prywatne. Wkład finansowy samorządów został przedstawiony w postaci uporządkowanych danych liczbowych, natomiast dopiero całościowa analiza realizowanych zadań ujawni ewentualne przypadki naruszenia współfinansowania i zadecyduje o wszczęciu procedur przewidzianych przez ustawę o finansach publicznych.

W ustawie budżetowej na 2002 rok wymieniono 50 inwestycji kontynuowanych w ramach kontraktów wojewódzkich. Większość z nich rozpoczęto jeszcze w latach 80-tych. Na wniosek samorządów 8 województw dokonano ograniczenia finansowania niektórych inwestycji wieloletnich, a wygospodarowane środki przesunięto na inne zadania własne objęte kontraktem. Zrezygnowano z budowy szpitala ginekologicznego w Białymstoku (za 7,25 mln zł) i wodociągu w Dziećkowicach w woj. śląskim – zaoszczędzone 420 tys. zł przeznaczono na modernizację Opery w Bytomiu. Województwo podlaskie przejęło fundusze planowane na budowę szpitala na zadania własne samorządu.

Po zmianach kontraktów, wydatki przewidziane na 48 inwestycji wieloletnich miały wynieść 613 828 tys. zł, jednak rzeczywiste wykonanie stanowiło 96,4 proc. tej kwoty. Niewykorzystane 22 085 tys. zł składają się w znacznej części z tzw. środków niewygasających z upływem roku kalendarzowego. W 2002 roku najwięcej zadań wykonywano w ochronie zdrowia; były to głównie szpitale (34 zadania). W gospodarce komunalnej i ochronie środowiska realizowano 7 zadań; w kulturze i ochronie dziedzictwa kulturowego – 3 zadania; w lokalnym transporcie zbiorowym – 2 zadania; w rolnictwie oraz kulturze fizycznej i sporcie - po 1 zadaniu.

Dotacje na zadania własne jednostek samorządu terytorialnego z pierwotnie planowanych 375 mln zł zostały zwiększone do 486 171 300 zł w wyniku przesunięć z finansowania inwestycji wieloletnich. Samorządy wykorzystały je w 89,9 proc. Środki przewidziane w roku 2002 na realizację programów PHARE SSG 2001 i 2002 będą uruchomione dopiero w 2003 roku, tj. po rozpoczęciu ich realizacji.

W realizacji zadań o charakterze nieinwestycyjnym sprawdził się przepis wprowadzony nowelizacją rozporządzenia RM z 28 maja 2002 roku zezwalający przeznaczenie do 5 proc. dotacji na sfinansowanie zadań nie będących inwestycjami lub zakupami inwestycyjnymi. Samorządy chętnie skorzystały z tej możliwości, wykorzystując te środki np. na szkolenia.

Kontynuacja inwestycji wieloletnich pochłonęła większą część dotacji celowych. Samorządy korzystały przy tym z możliwości przesunięcia środków z inwestycji wieloletnich na zadania własne, pod warunkiem rozliczenia tych pierwszych. Efektywne kończenie lub rozliczanie etapów budowy doprowadziło do zmniejszenia liczby inwestycji wieloletnich.

Znaczna liczba zadań wpisanych do kontraktów prowadziła do rozproszenia środków w pierwszym roku ich realizacji. W 2002 roku też nie nastąpił przełom. Szczupłość funduszy, jakimi dysponowały samorządy, w zderzeniu z potrzebami regionów decydowała o wyborze zadań pod presją społeczną lub celów wyborczych partii rządzących, a nie ich racjonalnością.

Ze względu na kontynuowanie inwestycji wieloletnich nie można jeszcze odpowiedzialnie ocenić wpływu kontraktów na sytuację gospodarczą w województwach. Można jednak stwierdzić, że wpływają one korzystnie na decentralizację finansów publicznych. Realizacja wielu zadań z programów rozwoju gospodarczego i społeczno-ekonomicznego regionów była możliwa jedynie dzięki wsparciu środkami budżetowymi.