Skamieliny sprzed milionów lat pozwolą zrozumieć obecne zmiany klimatu

Pokrywające około 70% powierzchni naszego globu oceany są postrzegane jako ważny wskaźnik zmian klimatycznych. Rosnąca temperatura wody oraz poziom jej kwasowości wzbudzają coraz większy niepokój.

W ciągu ostatnich 500 milionów lat życie na Ziemi było co najmniej pięć razy bliskie wyginięcia. Tajemnice wielu z tych wydarzeń skrywają się pod morskimi falami. Czemu oceany, kolebka życia, stawały się często śmiertelnym środowiskiem? Dlaczego niektóre gatunki przetrwały, podczas gdy inne wyginęły?

Próbując zatrzymać rozpędzającą się spiralę zmian klimatycznych, być może część odpowiedzi na nurtujące nas pytania uda się znaleźć poznając lepiej przeszłość naszej planety? Czy skamieliny sprzed ponad 500 milionów lat pozwolą nam lepiej zrozumieć i przewidzieć zmiany zachodzące obecnie w środowisku naturalnym?

Na te pytania postanowiło odpowiedzieć 15 młodych badaczy, w tym 8 kobiet i 7 mężczyzn, wraz z zespołem doświadczonych naukowców, interesariuszy i firm z 8 europejskich krajów - Austrii, Polski, Francji, Słowacji, Włoch, Danii, Niemiec i Czech, a także Izraela, Kanady i Australii. W ich podróży w przeszłość, w celu znalezienia odpowiedzi na obecne i przyszłe zagadki, pomogło im finansowanie ze środków Unii Europejskiej.

Projekt BASE-LiNE rozpoczął się w roku 2015 i ma trwać do roku 2018. Jest koordynowany z Centrum Badań Oceanicznych GEOMAR Helmholtz w niemieckim mieście Kiel. Środki na jego finansowanie zostały przyznane w ramach Działań Marii Sklodowskiej-Curie, będących częścią programu ramowego na rzecz badań naukowych i innowacji Horyzont 2020.

„Gdy historycy szukają informacji na temat wydarzeń sprzed stu czy dwustu lat, szukają ich w bibliotekach, w źródłach spisanych w tamtym okresie”, tłumaczy koordynator projektu, profesor Anton Eisenhauer z GEOMAR. „My również posiłkujemy się archiwami. Jednak wyglądają one trochę inaczej. Historia chemicznych zmian zachodzących w oceanicznej wodzie zapisana jest bowiem w kalcytowych muszlach i skamieniałych ramienionogach”.

Wewnątrz skamielin zachowały się bowiem ślady zmian zachodzących w morzach i oceanach, z których naukowcy mogą rozszyfrować informacje sięgające milionów lat wstecz. „Dowiemy się z nich na przykład, czy oceany w przeszłości były kwaśne czy zasadowe”, tłumaczy Hana Jurikowa, jedna z uczestniczek projektu, na co dzień kształcąca się w GEOMAR. „Możemy poznać temperaturę wody, stopień zakwaszenia, z której strony płynęły prądy morskie oraz na jakiej głębokości żyło dane zwierzę”, dodaje Marco Romanin, należący do grupy 15 młodych naukowców biorących udział w projekcie, który swoje badania przeprowadzał w Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Projekt pozwolił piętnastce naukowców podjąć pracę w najbardziej zaawansowanych placówkach naukowych w Europie. Mogli też korzystać z kontaktów z firmami technologicznymi z ośmiu europejskich krajów biorących udział w projekcie. Tym samym otrzymali do dyspozycji nowoczesne narzędzia analityczne i techniki badawcze, które zapewnią im przewagę w tej dyscyplinie naukowej.

Jednym z celów projektu jest także bliższe przyjrzenie się samym muszlom ramienionogów - niezwykłym tworom łączącym cząsteczki organiczne i substancje mineralne, które zapewniały jednocześnie elastyczność i wytrzymałość. To zapewne ten fakt pozwolił ramienionogom przetrwać okresy masowego wymierania. Zrozumienie budowy ich muszli może mieć praktyczne przełożenie na współczesne dziedziny, takie jak lotnictwo czy budownictwo.

Jednak projekt nie opiera się wyłącznie na rozszyfrowywaniu przeszłości. Pozyskane dane są wykorzystywane w modelach badawczych, pozwalających na porównanie przeszłych zmian klimatycznych z obecnymi oraz znalezienia ich cech wspólnych.

Już teraz wiemy na przykład, że podczas największego okresu masowego wymierania, który miał miejsce 251 milionów lat temu, ilość tlenu w oceanie spadła do zera. Na dużych obszarach wzrósł także stopień zakwaszenia wody. „Podobne scenariusze przewidujemy w nadchodzącej przyszłości”, ostrzega profesor Eisenhauer.

Informacje o Działaniach Marii Skłodowskiej-Curie

Od 1996 roku w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie przyznano granty badaczom na wszystkich szczeblach kariery akademickiej – od studentów starających się o doktorat, aż po doświadczonych naukowców – zachęcając przy tym do interdyscyplinarnej, międzysektorowej i międzynarodowej współpracy. Fundusze mogą otrzymać specjaliści każdej specjalizacji: od archeologii, przez ratującą życie medycynę, aż po pionierskie dziedziny nauki. Program swą nazwę zawdzięcza polskiej podwójnej noblistce, Marii Skłodowskiej-Curie. W ten sposób upamiętnia i promuje uniwersalne wartości, które jej przyświecały. Do dziś w ramach programu wsparto ponad 110 tysięcy naukowców, na których pracy skorzystało jeszcze więcej osób – w tym dziewięć noblistów i zdobywca Oscara.

W tym roku ogłoszono, że w projekcie wzięła udział stutysięczna osoba. By to uczcić, Komisja Europejska zdecydowała się pokazać 30 wybranych badaczy (wśród nich 18 kobiet) oraz ich projekty, które zostały wsparte Działaniami Marii Skłodowskiej-Curie, podkreślając tym samym koncentrację na wysokim poziomie merytorycznym i globalnej mobilności w nauce.

Europejska Noc Naukowców (NIGHT) to coroczne ogólnoeuropejskie wydarzenie, które odbywa się w ostatni piątek września. Finansowane przez Unię Europejską za pośrednictwem Działań Marii Skłodowskiej-Curie (MSCA), ma sprawić, że badania naukowe UE będą bardziej przystępne dla obywateli. Rozpoczęte w 2005 roku wydarzenie pozwala ponad milionie uczestników każdego roku na udział w wielu atrakcyjnych aktywnościach, w tym praktycznych eksperymentach, prezentacjach, pokazy, quizach, wizytach w laboratoriach i spotkaniach z naukowcami. Znajdź najbliższe wydarzenie pod tym linkiem: NIGHT.

W latach 2014-2020 budżet projektu wynosi 6,2 miliarda euro. Działania Marii Skłodowskiej-Curie w tym czasie wesprą kolejne 65 tysięcy naukowców, w tym 25 tysięcy doktorantów.