Dawcy genów pilnie poszukiwani!

W Pokrzydowie (kujawsko-pomorskie) działa jedyny w Polsce Lokalny Bank Genów. Umożliwia rolnikom, działkowiczom czy ogrodnikom dostęp do nasion dawnych odmian warzyw, kwiatów ozdobnych i drzew owocowych. Mieszkańcy wsi chcą, by ich miejscowość stała się lokalną Arką Noego, która przyczyni się do ochrony i wypromowania wiejskiej bioróżnorodności.

Dawne odmiany roślin użytkowych są dobrze przystosowane do lokalnych warunków środowiskowych w jakich zostały wytworzone. Charakteryzują się unikalnym genotypem oraz specyficznymi cechami użytkowymi – są odporne na choroby, zimno lub susze, mogą wcześnie wydawać owoce lub dobrze się przechowywać. Mają szczególne walory smakowe i wartości biologiczne. Dlatego przybywa rolników, którzy chcą przywrócić dawne odmiany roślin w swoich gospodarstwach.

-Mam u siebie dwie stare odmiany ziemniaków – Pierwiosnki i Giewonty. Przypomina mi się smak dzieciństwa, te ziemniaki zupełnie inaczej smakują! Ludzie coraz chętniej też je kupują. Wprowadziłbym jeszcze więcej starych odmian, ale trudno je zdobyć! – przyznaje Marek Klonecki, rolnik prowadzący gospodarstwo ekologiczne w Jeżewie.

Stąd pomysł na Lokalny Bank Genów. Powstał w powiecie brodnickim, kujawsko-pomorskim zagłębiu gospodarstw ekologicznych. Jest wyposażony i przygotowany do odpowiedniego przechowywania, selekcjonowania, suszenia, oznaczania, ewidencjonowania i pakowania nasion dawnych odmian roślin uprawnych i ozdobnych.

-Dajemy, ale korzystamy także z wiedzy i zasobów innych! Cały czas poszerzamy nasz asortyment. Każdy rolnik, który chce wprowadzić w swoim gospodarstwie dawne odmiany roślin, może się z nami skontaktować, wyślemy mu nasiona za darmo. Doradzamy gospodarzom, jesteśmy też cały czas otwarci na nowe wiadomości. Poszukujemy kolejnych nasion dawnych roślin uprawnych, wszelkich informacji o lokalnych nazwach roślin i zwierząt, a także dawnych przepisów kulinarnych i przetwórczych i wszystkich innych informacji o dawnym rolnictwie, przetwórstwie i gospodarstwach domowych - informuje Tomasz Czubachowski, prezes Stowarzyszenia dla Danych Odmian i Ras.

W zasobach genetycznych roślin użytkowych znajdują się m.in. żyto krzyca, pszenica płaskurka i samopsza, proso, owies szorstki, lnicznik siewny, komonica błotna, nostrzyk biały, sałata łodygowa, lędźwian siewny, soczewica jadalna i pasternak. Stare pszenice, uprawiane przed tysiącami lat, mają cenne właściwości odżywcze. Przykładowo – orkisz, charakteryzuje się podwyższoną zawartością wszystkich aminokwasów, wysoką zawartością witamin A, E, D, B1, B2, fosforu, żelaza, cynku, miedzi i manganu. Obniża poziom cholesterolu, zalecany jest przy alergiach, braku apetytu, dolegliwościach serca, nerek czy chorobach wątroby.
 
Bioróżnorodność rolnicza to również chwasty. Mają one wpływ na jakość i rozwój bakterii oraz innych drobnoustrojów glebowych, od których zależy sprawność biologiczna i żyzność gleby. Wiele chwastów polnych ma dużą wartość dla pszczelarstwa i ziołolecznictwa. Z koeli tradycyjne sady dawnych odmian są cennymi ekosystemami – żyją w nich owady, ptaki i drobne ssaki. Wysokopienne drzewa ograniczają erozję wietrzną i wodną zwiększając przepuszczalność gleby. Zmniejszają skażenie środowiska, bo rosnące w nich drzewa nie wymagają ochrony chemicznej. Owoce dawnych odmian mają wartości biologiczne cenne dla zdrowia, w porównaniu z nowoczesnymi odmianami, mają wyższą wartość związków mineralnych i organicznych. Najpopularniejsze w Polsce owoce dawnych odmian to m.in. z jabłoni: Ananas Berżenicki, Antonówka, Boiken, Cesarz Wilhelm, Boskoop, Kantówka Gdańska, Szara Reneta, Zorza, Malinówka, Papierówka, Koksa Pomarańczowa i grusz: Bera Boska, Bojka, Cytrynówka, Józefinka, Paryżanka, Żyfardka, Dziekanka Lipcowa.

Tradycyjne i lokalne odmiany kwiatów wzbogacają bioróżnorodność, stanowią pożywienie dla pożytecznych owadów, zachwycają zapachami i barwami. Dlatego warto posadzić w ogrodach dzwonki, kosaćce, peonie, liliowce, kosmosy czy cynie.

Projekt „Lokalny Bank Genów w Pokrzydowie szansą na zachowanie bioróżnorodności wśród lokalnej społeczności” został nagrodzony w konkursie „Ochrona różnorodności biologicznej naszą szansą”. Został dofinansowany przez Fundację Wspomagania Wsi.