ZAPOBIEGANIE CHOROBOM TRAWNIKÓW
Jednym z czynników obniżających estetyczny wygląd trawnika są choroby powodowane przez grzyby. Problem ten łączy się z typem trawnika. Trawniki koszone raz lub dwa razy do roku, bez nawożenia mineralnego, prawie wcale nie chorują, ale też nie mają walorów estetycznych. Wraz z częstotliwością koszenia i nawożenia poprawia się wygląd trawników ale wzrasta zagrożenie chorobami, zwłaszcza gdy przy ich pielęgnacji popełniane są błędy. Największe problemy z chorobami traw występują na trawnikach sportowych, szczególnie na „greenach" pól golfowych, gdzie koszenie odbywa się raz dziennie, a nawożenie sięga 400 kg N/ha. Wraz ze wzrostem intensywności pielęgnacji trawników ulega skróceniu system korzeniowy traw. Takie rośliny posiadają małe zasoby węglowodanów, stają się słabe i są podatne na choroby.
Wystąpienie choroby sygnalizują różne objawy: plamy w darni, pierścienie, smugi, placowa depresja wzrostu, zmiana zabarwienia liści i inne. Objawy te mogą ułatwić rozpoznanie choroby bezpośrednio na trawniku. Zmienność symptomów jest jednak duża, uzależniona od warunków środowiska, od gatunku trawy, od wysokości koszenia i innych czynników. W dodatku zdarza się, że występuje więcej niż jedna choroba jednocześnie. Diagnoza choroby nie jest łatwa. Wizualna obserwacja powinna być potwierdzona przez specjalistę w laboratorium. Niemniej jednak łatwiej jest rozpoznać chorobę aktualnie się rozwijającą niż tę, która była, a obecnie widoczne są tylko jej skutki na trawniku. Dlatego też warto jest poznać cechy charakterystyczne najważniejszych chorób, czynniki sprzyjające ich wystąpieniu oraz pielęgnacyjne sposoby zapobiegania.
Wieloletnie badania przeprowadzone w IHAR w Radzikowie wykazały, że na trawnikach w Polsce pojawia się wiele chorób traw powodowanych przez grzyby. Niektóre z nich obniżają bardzo estetyczny wygląd trawnika, a czasem uszkodzony przez choroby trawnik trzeba założyć na nowo.|
Pleśń śniegowa jest jedną z najgroźniejszych chorób traw w uprawach trawnikowych. Objawy choroby w postaci brązowych plam w darni wielkości 15-20 cm zaobserwować można wiosną każdego roku. Plamy czasem zlewają się, tworząc nieregularne place zamarłych roślin. Rano przy dużej wilgotności darni widoczna jest biało-różowa grzybnia patogena wokół uszkodzonej powierzchni. W dni słoneczne zaś obserwować można pomarańczowo zabarwione masy zarodników grzyba. Głównym sprawcą choroby w Polsce jest Microdochium nivale. W rejonach górskich i na północy Polski, gdzie śnieg dłużej zalega, uszkodzenia powodują również grzyby z rodzaju Typhula. Najbardziej podatne na pleśń są odmiany życicy trwatej oraz kostrzewy czerwonej i kostrzewy trzcinowej. Pleśń śniegowa najczęściej rozwija się pod śniegiem lub na granicy topniejącego śniegu. Wystąpienie pleśni na trawnikach nie jest tak silnie związane z pokrywą śniegu jak w uprawie na nasiona. Objawy choroby, w postaci małych brązowych plam w darni pojawiać się mogą na trawnikach wysoko nawożonych azotem podczas chłodnej i wilgotnej pogody latem oraz jesienią zanim śnieg spadnie, Uszkodzone przez pleśń rośliny z trudem regenerują się po zimie, a zdarza się też, że taki trawnik musimy podsiać lub ponownie założyć.
Zapobieganie: usunąć zamarłe części traw przez wertykulację, ewentualne poprawić napowietrzenie gleby przez aerację, zadbać o kondycję traw przed zimą, a szczególnie o rozwój ich systemu korzeniowego. W tym celu należy unikać nawożenia N we wrześniu, nawożenie azotowe powinno być zawsze uzupełniane odpowiednią dawką potasu, a nawożenie późno jesienne powinno zawierać jeszcze fosfór. Skosić nisko trawnik przed zimą, usunąć z trawnika opadające liście z drzew, unikać deptania trawnika przykrytego śniegiem.
Rys. 1a. Pleśń śniegowa - objawy wiosną
Rys. 1b. Pleśń śniegowa - objawy jesienią
Rys.2. Helmintosporioza - trawnik w cieniu
Rys. 3. Czerwona nitkowatość
Rys. 4. Różowa plamistość
Mączniak prawdziwy traw jest klasycznym przykładem choroby która atakuje rosliny tylko w warunkach suboptimalnych. Podatne na mączniaka są trawy rosnące w warunkach zacienionych. Wiele gatunków traw może być porażanych, ale najbardziej podatna na mączniaka prawdziwego jest wiechlina łąkowa. Odmiany wiechliny różnią się podatnością. Porażone liście wyglądają jakby byty posypane mąką. Takie objawy dają skupienia zarodników grzyba Erysiphe graminis zasiedlającego liście. Mocno uszkodzone liście zmieniają zabarwienie na żółte, a następnie zasychają, powodując przerzedzenie darni.
Zapobieganie: redukować cień, wyciąć zbędne krzewy i dolne gałęzie drzew, utrzymać swobodny przepływ powietrza nad trawnikiem, unikać gęstego siewu, ograniczyć nawożenie azotowe, stosować odmiany odporne na E graminis.
Rys. 5. Mączniak prawdziwy - trawnik w cieniu
Zgorzel fuzaryjna traw. Grzyby z rodzaju Fusarium mogą uszkadzać trawy w różnym okresie ich wzrostu. Powodują placowe zamieranie siewek w okresie zadarniania się trawnika. Są również przyczyną powstawania plam w starej darni. Wysoka temperatura sprzyja chorobie, zwłaszcza gdy poprzedziły ją warunki bardzo wilgotne (np. ulewne deszcze lub nadmierne podlewanie). Uszkodzone trawy posiadają brązowo-czarne korzenie i rozłogi. Chorobowe plamy mogą mieć postać smugi, pierścienia ze zdrowymi roślinami w centrum. Ostatnie badania prowadzone w Ameryce wskazują, że w niektórych przypadkach takich objawów czynnikiem sprawczym jest grzyb glebowy Magnaphorte poae Landschoot & Jackson, a grzyby z rodzaju Fusarium uważane dotychczas za sprawców choroby zasiedlają uszkodzone rośliny jako patogeny wtórne. W Polsce dotąd nie stwierdzono występowania tego patogena.
Zapobieganie: stosować umiarkowane nawożenie N w okresach słabego wzrostu traw, przed okresem przewidywanych upałów minimalizować nawożenie N i stosować razem z K, unikać nadmiernego podlewania wieczorem, Przy pierwszych objawach podlewać rano lub podczas dnia.
Rys. 6. Zgorzel fuzaryjna
Rizoktonioza traw jest chorobą atakującą wszystkie gatunki traw gazonowych. Występuje w okresach upalnej i wilgotnej pogody. Ujawnia się w darni w postaci okrągłych plam, wstęg lub pierścieni wielkości od kilku cm do 1 metra średnicy. Plamy mają zabarwienie od opalonego do brązowego z wyraźną nawodnioną krawędzią. Innym symptomem pomagającym w identyfikacji choroby jest specyficzny zapach wydzielający się z darni na 12-24 godzin przed ujawnieniem się choroby. Objaw ten jest czasem wykorzystywany na polach golfowych, jako sygnał o konieczności stosowania fungicydu.
Sprawcami choroby są grzyby z rodzaju Rhizoctonia. W Polsce stwierdzono występowanie dwóch gatunków R. solani i R. zeae. Gzryby przeżywają okres zimy w resztkach roślin w postaci sklerocjów lub jako grzybnia. W niskiej temperaturze latem zachowują się jako saprofity lub słabe patogeny. Nie porażają roślin, które rosną i są w dobrej kondycji. Uszkadzają rośliny po stresie gorąca lub wtedy gdy pod wpływem wysokiej temperatury, wzrost ich jest zatrzymany. Gdy warunki pogodowe się zmienią, mniej porażone rośliny odrastają.
Rys. 7. Rizoktonioza
Zgorzel siewek traw jest chorobą powodowaną przez grzyby z rodzaju Pythium. Najczęściej choroba atakuje siewki nowo zakładanych trawników, ale może również uszkadzać rośliny starsze podczas lata i w czasie zimy pod śniegiem. Największe szkody stwierdzane są na trawnikach (szczególnie polach golfowych) podlewanych wodą, pochodzącą ze zbiorników wodnych podczas upalnego lata, np. stawów. Plamy o średnicy 2-5 cm. pojawiają się nagle i mogą powiększać się bardzo szybko. Liście traw wyglądają jak nasiąknięte wodą i są śluzowate w dotyku. Na brzegu plamy może być widoczna biała puszysta grzybnia patogena.
Zapobieganie: poprawić przepuszczalność gleby przez aerację, unikać nadmiernego podlewania podczas upałów, nie podlewać wieczorem, utrzymać suche liście (strącać rosę rano, gdy jest obfita), ograniczać nawożenie N latem oraz stosować go zawsze w równowadze z potasem i fosforem, nie kosić wilgotnych trawników, gdy pojawią się pierwsze objawy choroby.
Rys. 8. Zgorzel siewek traw
Żółta plamistość trawników jest groźną chorobą na trawnikach nisko koszonych i stanowi duży problem w środku lata na polach golfowych. Najbardziej podatne są gatunki mietlicy i kostrzewy czerwonej. Objawami choroby są małe plamy o średnicy 1 -2 cm widoczne w darni po skoszeniu. Plamy mają kolor od opalonego do słomkowego. Są zazwyczaj wyraźne, okrągłe, gdy się łączą dają efekt większych plam. Sprawcą choroby jest grzyb Sclerotinia homoeocarpa. Warunki sprzyjające wystąpieniu choroby to: ciepłe i suche lato, duża ilość obumarłych liści w darni, słaby wzrost roślin, zbyt niskie nawożenie azotowe.
Zapobieganie: stosować odmiany odporne (zwłaszcza na polach golfowych), kontrolować nawożenie azotowe, darń należy wertykulować - nie dopuszczając do jej sfilcowania. Przy pierwszych objawach podlewać podczas dnia, strącać rosę, gdy jest obfita.
Rys. 9. Żółta plamistość na greenie pola golfowego
Antraknoza traw. Sprawcami choroby mogą być dwa grzyby: Colletotrichum graminicola i Microdochium bolleyi. Objawy choroby zmieniają się w zależności od pory roku. Podczas chłodnej i wilgotnej pogody patogen uszkadza węzły krzewienia i korzenie traw. Przy silnym porażeniu powstają na trawniku place koloru żółto-pomarańczowego z roślinami, które łatwo wyjąć z trawnika. W okresie ciepłym, kiedy ziemia jest sucha, a zraszane codziennie wieczorem trawy są wilgotne, patogeny atakują liście i źdźbła traw, tworząc plamy w miejscu rozwoju infekcji. Najbardziej podatna na tę chorobę jest mietlica rozłogowa i dlatego choroba stanowi duży problem na polach golfowych. Ale gdy trawniki przydomowe są obsiane mieszanką traw zawierającą mietlice mogą pojawiać się brunatne plamy na trawniku w miejscu występowania tego gatunku. Warunki sprzyjające wystąpieniu choroby: duża zwięzłość gleby spowodowana deptaniem lub wałowaniem, deficyt fosforu i potasu, duża zawartość zamarłych liści w darni. Zraszanie powierzchni trawnika bez odpowiednio głębokiego nawilżenia gleby.
Zapobieganie: poprawić warunki wodno-powietrzne na trawniku przez wetykulację i aerację, zastosować wieloskładnikowe nawożenie, ograniczyć warunki stresowe (szczególnie przesuszenia gleby), unikać codziennego zraszania powierzchni trawnika, podlewać rzadko, ale głęboko.
Rys. 10. Antraknoza na mietlicy rozłogowej w darni trawnika
Czarcie kręgi. Podczas suchego lata zaobserwować możemy grzyby kapeluszowe rozproszone po trawniku lub układające się w pierścienie, wstęgi lub pasma. Jeśli nie powodują zmian w wyglądzie darni mogą być tolerowane. Czasami jednak kręgi z ciemno lub jasno-zielonym obrzeżem psują estetykę trawnika. Zdarza się też, że rośliny objęte kręgiem zamierają. Czarcie kręgi może powodować około 60 gatunków grzybów z klasy Basidiomycetes. Zazwyczaj powodem ich rozwoju są szczątki nie rozłożonej materii organicznej w glebie, np. resztki korzeni drzew, traw lub innych roślin oraz nagromadzone zamarłe części traw w darni (tzw. sfilcowana darń), które rozkładają grzyby. Symbioza traw z grzybami znana jest od dawna i na każdym trawniku mogą pojawiać się owocniki tych grzybów, nawet na tych, które były odpowiednio pielęgnowane. Anglicy wyróżniają 3 typy kręgów.
Największy problem sprawiają kręgi typu pierwszego. Tworzą je w darni podwójne pierścienie, łuki lub smugi w kolorze ciemnej zieleni ze stymulowanym wzrostem traw na ich krawędzi, a przestrzeń między pierścieniami wypełniają zamarłe rośliny lub jest ich brak. W zamarłej darni obecna jest biała grzybnia o pleśniowym zapachu. Sprawcą choroby jest grzyb Marasmius oreades. Patogen powoduje hydrofobię gleby co szczególnie utrudnia jego zwalczanie za pomocą fungicydów. Poza tym grzyb produkuje toksyny które stanowią barierę dla penetrujących glebę korzeni. Jedynym skutecznym rozwiązaniem w walce z patogenem jest usunięcie darni z warstwą gleby w miejscu pierścienia na głębokość
Typ drugi rozpoznać można po ciemno-zielonym zabarwieniu traw na krawędzi kręgu z grzybami kapeluszowymi. Kręgi tego typu występują najczęściej na trawnikach nisko nawożonych lub zupełnie nie nawożonych. Systematyczne nawożenie azotem nie zlikwiduje choroby, ale może spowodować, że pierścień nie wyróżnia się na tle zielonego trawnika.
Najmniej szkodliwy jest typ trzeci, ponieważ pojawiające się grzyby nie powodują widocznego uszkodzenia darni, a po głębokim podlaniu trawnika lub zmianie pogody na bardziej wilgotną nie pojawiają się.
Rys. 11. Czarcie krągi
Rdze traw. Trawy mogą być porażanie przez kilka gatunków grzybów z rodzju Puccinia i Uromyces specyficznych dla poszczególnych gatunków traw. Życicę trwałą np. uszkadza P. coronata i P. graminis, wiechlinę łąkową - P. poae nemoralis, P. striiformis i P. graminis, a kostrzewę czerwoną - P. festucae, P. graminis i U. festucae. Wszystkie gatunki rdzy powodują na liściach małe plamy z pomarańczowo-brunatnymi skupieniami zarodników - urediniospory. W późniejszym okresie mogą być widoczne również brunatno-czarne zarodniki - teliospory. Rdze generalnie nie mają dużego wpływu na wygląd trawników regularnie koszonych i nawożonych. Nieco większe uszkodzenia można obserwować tylko jesienią, gdy chłodna pogoda zahamuje wzrost traw. Wyjątek stanowi rdza żółta (P. striiformis) i rdza źdźbłowa (P. graminis) występująca na wiechlinie łąkowej. W ostatnich latach te gatunki grzybów powodowały duże uszkodzenia trawników podczas lata i jesienią w Polsce. Badania przeprowadzone w Instytucie wykazały, że odmiany wiechliny łąkowej różnią się pod względem podatności na te gatunki rdzy.
Zapobieganie: pobudzić trawy do wzrostu przez umiarkowane nawożenie, częstsze koszenie (np. raz w tygodniu), stosować odmiany znane z podwyższonej odporności na te grzyby.
Rys. 12. Rdza żółta na wiechlinie łąkowej
Rys. 13. Rdza źdźbłowa na wiechlinie łąkowej
Zgorzel podstawy źdźbła. Objawy choroby widoczne są późnym latem na trawnikach nisko koszonych, zlokalizowanych na glebach piaszczystych o dużej zawartości wapnia. Choroba ujawnia się początkowo w postaci okrągłych plam gorzej odrastających traw, zawierających głównie mietlicę. Małe plamy powiększając się, tworzą pierścienie, które mogą osiągać średnicę
Zapobieganie: do zakładania trawników unikać gleby alkalicznej lub zakwaszać ją, stosując nawozy oraz inne środki obniżające pH, utrzymać trawy w dobrej kondycji przez wieloskładnikowe nawożenie, glebę napowietrzać przez aeracje.
Rys. 14. Zgorzel podstawy źdźbła na greenie pola golfowego
Głownia plamista liści traw występuje jesienią i na wiosnę w postaci szaro-brunatnych, a później czarnych pęcherzyków na liściach. Liście niektórych odmian wiechliny łąkowej i kostrzewy czerwonej rozłogowej mogą stać się chlorotyczne pokryte czarnymi plamami. Sprawcami głowni plamistej są grzyby z rodzaju Jamesdicksonia: J. irregularis i J. dactylidis poprzednio zaliczane do rodzaju Entyloma. W przeciwieństwie do innych grzybów głowniowych zarodniki Jamesdicksonia nie przerywają epidermy i nie wysypują się samorzutnie, jako czarna proszkowata masa, lecz pozostają we wnętrzu liścia. Wydostają się z pęcherzyków i rozprzestrzeniają dopiero podczas koszenia trawników. Objawy porażenia przez Jamesdicksonia mogą być niejednokrotnie przeoczone ze względu na późny okres występowania choroby oraz mylenie z innymi plamistościami liści. Choroba ma znaczenie na obiektach sportowych, gdzie zimozieloność trawników jest brana po uwagę.
Zapobieganie: utrzymywać równowagę składników nawozowych, usuwać skoszoną trawę i starą darń przez wertykulację. Stosować odmiany odporne.
Rys. 15. Głownia plamista na liściach wiechliny łąkowej
Śluzowce spotkać można na liściach traw podczas wilgotnej pogody jesienią. Skupienia zarodników (sporangia) tworzą niebiesko-szare place w darni wielkości od 2 do 60cm średnicy. Śluzowce nie są patogenami i nie stanowią dużego zagrożenia dla traw. Można je spotkać wszędzie tam, gdzie znajduje się w stanie rozkładu substancja organiczna pochodzenia roślinnego. W okresie rozrastania się grzyba jego śluźnia ma swoje siedlisko w glebie w miejscach bardziej wilgotnych. Gdy przygotowuje się do owocowania, wybiera miejsca suchsze, wspinając się na rośliny, którymi mogą być również trawy Po okresie 1 -2 tygodnie Śluzowce z traw znikają. Mają jednak wpływ na wygląd trawnika i ograniczają fotosyntezę zasiedlonych liści. Jeśli Śluzowce pojawią się raz, będą rozmnażać się każdego roku w tym samym miejscu aż do czasu wyczerpania substancji organicznej.
Zapobieganie: usuwać skoszoną trawę, utrzymywać suche liście przez strącanie rosy wcześnie rano.
Rys. 16. Śluzowce w darni trawnika.
Nie wszystkie przedstawione choroby mogą stać się problemem na każdym trawniku. Uszkodzenia spowodowane przez żółtą plamistość trawników, zgorzel podstawy łodygi, antraknozę występują przeważnie na trawnikach często i nisko koszonych. Groźne są przede wszystkim dla trawników sportowych. Niemniej jednak, jeśli trawnik przydomowy będzie pielęgnowany bardzo intensywnie, choroby te mogą się pojawić. Jest wiele czynników, które uznawane są za przyczyny wystąpienia chorób. Etiologia zazwyczaj wiąże się z kompleksem czynników abiotycznych powodujących stresy, np.: susza, mróz, upał, cień, intensywne opady. Największy jednak wpływ na wystąpienia chorób mają błędy w pielęgnacji trawników. Objawy choroby zauważamy w momencie zachwiania równowagi w ekosystemie trawnika. W trawniku egzystuje wiele mikroorganizmów, ale choroba występuje tylko wtedy gdy warunki sprzyjają rozwojowi patogena. Nadmierny wzrost nawożenia azotowego powoduje podatność traw na pleśń śniegową, mączniak prawdziwy i inne patogeny uszkadzające liście. Niski poziom azotu ułatwia infekcje grzybów Laetisatia fuciformis, Limonomyces roseipellis czy Sclerotinia homeocarpa. Nadmierne uwilgotnienie i wysoka temperatura nocą sprzyja aktywności grzybów z rodzaju Pythium, Fusarium i Rhizoctonia. Duże znaczenie ma również termin stosowania nawożenia azotowego. Nie zaleca się stymulować wzrostu traw podczas upalnego lata lub w okresach chłodu. Poza tym należy przywiązywać dużo uwagi do usuwania starej, zamarłej darni z trawnika. Jest ona bowiem siedliskiem wielu grzybów, ogranicza przemieszczanie się powietrza, wody i nawozów do gleby. Rośliny rosnące w spilśnionej darni stają się słabe i bardziej podatne na choroby. Utrzymanie trawnika w dobrej kondycji wymaga zwrócenia uwagi na wszystkie czynniki wpływające na ekosystem. Łatwiej jest zapobiegać chorobom niż później porażone trawniki leczyć.
Aby zapobiec chorobom zaleca się:
doc. dr hab. Maria Prończuk
IHAR Radzików
.png)
Zaloguj przez Facebook
