Przygotowania do siewu kukurydzy

Wraz ze zbliżającą się wiosną, jak co roku rozpoczyna się nowy sezon prac polowych w rolnictwie, wśród których na szczególną uwagę zasługują przygotowania do siewu i sadzenia roślin jarych.

Przygotowania do uprawy kukurydzy, podobnie jak każdego innego gatunku rośliny uprawnej, powinno się rozpocząć od wyboru odpowiedniego stanowiska. Kukurydza nie najlepiej toleruje gleby ciężkie, podmokłe i zimne oraz nadmiernie przesuszone. Dużo bardziej preferuje natomiast gleby średnie, lekkie i torfowe o uregulowanym odczynie. Sposób uprawy roli zależy od rodzaju przedplonu. Jesienią po zbiorze roślin zbożowych i strączkowych należy wykonać podorywkę, kilkukrotne bronowanie w celu zniszczenia chwastów oraz orkę głęboką (zimową). Po roślinach okopowych należy wyrównać powierzchnię pola i wykonać orkę zimową. Natomiast po roślinach motylkowatych i trawach wykonujemy talerzowanie i orkę głęboką. Na stanowiskach o wysokiej kulturze kukurydza znosi również uprawę po sobie. Należy jednak pamiętać, iż długotrwała uprawa w monokulturze nie jest korzystna, ponieważ może doprowadzić do tak zwanego „zmęczenia” gleby, które polega na pogorszeniu jej właściwości fizyko-chemicznych, wyczerpania składników pokarmowych i zwiększenia stopnia nasilenia występowania chorób i szkodników, co w rezultacie przyczynia się do obniżenia plonowania.

Wiosenne zabiegi uprawowe mają na celu zabezpieczenie rezerw wody po zimie oraz wymieszanie nawozów z wierzchnią warstwą gleby. Powinny być przeprowadzone płytko, aby nie spowodować nadmiernego rozpylenia, przesuszenia i ugniecenia gleby. Na glebach lekkich należy wykonać bronowanie, a na glebach cięższych włókowanie. Coraz bardziej powszechne staje się natomiast zastosowanie różnego rodzaju agregatów uprawowych, które łącząc w sobie działanie kilku oddzielnych maszyn pozwalają na odpowiednie doprawienie pola i uzyskanie wyrównanej powierzchni do siewu. W uprawie gleby pod kukurydzę możliwe jest zastosowanie różnego rodzaju uproszczeń agrotechnicznych, które poprzez zmniejszenie ilości i intensywności wykonywanych zabiegów uprawowych mają na celu uzyskanie oszczędności czasu i nakładów. Podobnie, jak w przypadku uprawy kukurydzy w monokulturze, należy pamiętać, iż uproszczenia te powinno się stosować na glebach o właściwej strukturze, zasobności w składniki pokarmowe i związki organiczne oraz o uregulowanym odczynie i stosunkach wodnych. W przeciwnym razie wskutek wystąpienia niekorzystnych zmian w glebie można doprowadzić do obniżenia poziomu plonowania kukurydzy.

Kukurydza jest rośliną pobierającą duże ilości składników pokarmowych z gleby i dlatego jej nawożenie powinno być dobrze zbilansowane. Pierwiastkiem wykazującym najsilniejsze działanie plonotwórcze jest azot, który decyduje również o zawartości skrobi i włókna surowego oraz tłuszczu w ziarnie. Fosfor i potas wpływają na tolerancję roślin na stres termiczny i niedobór wody oraz na skład aminokwasowy białek. Ważna jest również odpowiednia dostępność mikroelementów takich jak cynk, magnez, bor i miedź. Optymalna dostępność składników pokarmowych możliwa jest jedynie przy zapewnieniu optymalnego odczynu gleby (pH), który w przypadku kukurydzy wynosi 6,0-7,0 dla gleb średnich i ciężkich oraz 5,5-6,0 dla gleb lekkich. W razie konieczności regulacji odczynu gleby najlepiej zastosować wapno magnezowe na jesieni pod orkę zimową.

Ustalenie potrzeb nawozowych kukurydzy należy wykonać w oparciu o analizę zawartości przyswajalnych form składników pokarmowych w glebie oraz na podstawie wielkości spodziewanych plonów. Nawożenie azotowe, z uwagi na dużą mobilność tego pierwiastka w glebie, rozpoczynamy wiosną pod uprawki przedsiewne. Ze względu na stosunkowo wolne tempo początkowego wzrostu kukurydzy zaleca się zastosowanie około 50% całkowitej dawki azotu przedsiewnie (najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych lub mocznika, może być również RSM, saletra amonowa lub saletrzak). Pozostałą część najlepiej zastosować pogłównie w fazie 5-7 liści właściwych, tak aby składnik ten był dostępny dla roślin od fazy przed kwitnieniem do fazy wytwarzania kolb, czyli w czasie intensywnego poboru azotu (najlepiej w formie mocznika, stosowanie saletry amonowej może spowodować „poparzenie” roślin). Termin nawożenia fosforem i potasem zależy od rodzaju gleby: na glebach ciężkich najbardziej odpowiednim terminem jest jesień (pod orkę zimową), a na glebach lekkich – wiosna (pod uprawki przedsiewne). Wiosną coraz częściej stosuje się współrzędne nawożenie startowe (tak zwane nawożenie „pod korzeń”), które poprzez umieszczenie nawozu w strefie rozwoju systemu korzeniowego roślin kukurydzy poprawia efektywność wykorzystania składników pokarmowych i pozwala na obniżenie zastosowanej dawki nawozów mineralnych. Kukurydza bardzo dobrze wykorzystuje składniki pokarmowe z nawozów organicznych. Stosując obornik (jesienią), gnojowicę (jesienią i wiosną) oraz gnojówkę (wiosną) należy pamiętać o odpowiednim zmniejszeniu dawki nawozów mineralnych.

Głębokość siewu nasion kukurydzy zależy od zwięzłości i wilgotności gleby: na glebach ciężkich powinno się je wysiewać na głębokości 3-4 cm, natomiast na glebach lekkich – 5-7 cm. Najbardziej optymalnym terminem siewu kukurydzy jest moment, gdy temperatura gleby na głębokości siewu nasion wynosi około 8°C.W warunkach klimatycznych Polski termin ten przypada na okres od około 15 kwietnia do 5 maja. Wczesny siew sprzyja lepszemu wykorzystaniu przez rośliny wody zgromadzonej w glebie po zimie. Nie powinno się jednak nadmiernie przyspieszać terminu siewu, ponieważ niska temperatura gleby spowalnia kiełkowanie nasion i przyczynia się do słabszych i mniej wyrównanych wschodów roślin. Natomiast przy opóźnieniu terminu siewu rośliny kukurydzy wytwarzają większą masę wegetatywną kosztem opóźnienia rozwoju generatywnego (dojrzewania ziarna), co przyczynia się do obniżenia plonu ziarna.

Odmiany kukurydzy o ziarnie typu flint odznaczają się dosyć dobrą tolerancją na chłody wiosenne i dlatego można wysiewać je nieco wcześniej. Są to głównie odmiany wczesne i średniowczesne, których nasiona kiełkują przy nieco niższych temperaturach i charakteryzują się dobrym wigorem wiosennym zapewniającym relatywnie szybki i wyrównany rozwój początkowy roślin. Przykładem takiej odmiany jest DKC2931 (FAO 220-230), która wyróżnia się ponadto wysokim potencjałem plonowania na ziarno i kiszonkę, szczególnie na stanowiskach średnich i słabych. Posiada mocne łodygi i korzenie, wcześnie kwitnie i wypełnia kolby. Z kolei odmiany o ziarnie typu dent odznaczają się większymi wymaganiami termicznymi i w związku z tym nie należy wysiewać ich zbyt wcześnie. Są to głównie odmiany średniowczesne i średniopóźne, które charakteryzują się nieco niższym wigorem wiosennym, ale wyróżniają się niską wilgotnością w czasie zbioru. Przykładem takiej odmiany jest DKC3623 (FAO 260), która oprócz bardzo wysokiego i stabilnego plonowania charakteryzuje się również tolerancją na wysokie temperatury, suszę i fuzarium kolb.

Bardzo ważnym czynnikiem decydującym o powodzeniu uprawy kukurydzy, szczególnie z przeznaczeniem na ziarno, jest ilość wysiewu nasion i docelowa obsada roślin. Często jest to kwestia, której rolnicy nie poświęcają należytej uwagi i stosują zawsze te same ilości wysiewu (75-85 tys. roślin/ha). Różne odmiany mogą osiągać najwyższe plony przy różnym zagęszczeniu roślin, przy czym wielkość ta zależy również od zasobności gleby, strategii nawożenia i kierunku użytkowania. Odmiany wczesne wytwarzające najczęściej mniejszą biomasę z reguły lepiej tolerują większe zagęszczenie niż odmiany późniejsze. Odmiany przeznaczone do wykorzystania na kiszonkę lub biogaz, w celu uzyskania większej biomasy, wysiewa się gęściej niż odmiany ziarnowe. Tę samą odmianę na glebie zasobnej w składniki pokarmowe i z dostateczną ilością dostępnej wody możemy wysiać w większym zagęszczeniu niż na glebie lżejszej, mniej zasobnej i przesuszonej. Nawet odmiany o podobnej wczesności, biomasie i przeznaczeniu mogą się różnić między sobą wymaganiami jeżeli pochodzą z różnych hodowli. Dlatego też, aby w pełni wykorzystać potencjał plonowania danej odmiany, należy zapewnić jej roślinom odpowiednią obsadę. Optymalne zalecenia agrotechniczne dla poszczególnych odmian można uzyskać u hodowców i przedstawicieli firm nasiennych.

Staranna i właściwa agrotechnika jest czynnikiem decydującym o powodzeniu i opłacalności uprawy. Decydując się na wybór określonej odmiany należy zapoznać się z rekomendacjami jej producenta.

Marcin Liszewski