Rynek ziemniaka jadalnego w Unii Europejskiej nie podlega żadnym regulacjom (poza sadzeniakami, które mają dopłaty w ramach ustaw nasiennych). Pomocą Wspólnoty objęto natomiast producentów i przetwórców skrobi ziemniaczanej. Tańsza i łatwiejsza w pozyskiwaniu jest na świecie skrobia otrzymywana z kukurydzy, dlatego istotnym stało się dla krajów Unii podtrzymanie rynku skrobi ziemniaczanej, której głównym konkurentem jest amerykańska skrobia kukurydziana. Mączka skrobiowa jest cennym surowcem przemysłowym. Ponad 60% jest zużywane w postaci przetworzonej, jako słodzące syropy (po scukrzeniu) Reszta znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym, lekkim, chemicznym. Zapotrzebowanie na skrobię stale rośnie, produkcja w ciągu ostatnich lat wzrosła z 16 do 36 milionów ton, z czego ponad 20 mln ton to skrobia kukurydziana.
Wspólnota zastosowała cały zestaw środków obrony i podtrzymania produkcji skrobi ziemniaczanej.
W podobny sposób określa się wysokość cła na skrobię sprowadzaną do Unii. Ustalana jest cena progowa, minimalna cena importowa – cło jest różnicą między ceną skrobi na rynku światowym (która jest niższa) a ceną progową. Oczywiście w miarę obniżania ceny minimalnej skupu ziemniaków, zmniejsza się rynkowa cena skrobi na rynku europejskim – zbliżając się do cen światowych, przez co nie trzeba stosować tak dużych ceł i refundacji eksportowych. Ułatwia to rokowania w ramach WTO (Światowej Organizacja Handlu). Trzeba bowiem pamiętać, że Unia jest przymuszana do liberalizowania handlu – czyli obniżania ceł i zmniejszania dopłat – jeżeli nie chce wywoływać wojny celnej. Przy okazji warto zauważyć, że obecnie obowiązują umowy dwustronne między UE a Polską, zezwalające na eksport polskiej skrobi w ramach kontyngentu po obniżonej stawce celnej [EC 1996R00441].
Jeśli chodzi o wymagania jakościowe dla ziemniaka skrobiowego, to normy unijne nie różnią się od norm polskich. Za ziemniaki skrobiowe uznawane są ziemniaki o zawartości co najmniej 13% skrobi (warunkowo przyjmowane są ziemniaki o zawartości 12,8% skrobi). Dopuszczalne jest także przyjmowanie ziemniaków z wadami (zanieczyszczone, silnie uszkodzone, nadgniłe, nadmarznięte) w określonych granicach, np. do 50% ziemniaków o wielkości do 25 mm.
Regulacje rynku w Polsce
Rynek skrobi ziemniaczanej w Polsce reguluje obecnie ustawa z dnia 11 stycznia 2001 [ Dz.U. 2001.11.83] “ O regulacji rynku skrobi ziemniaczanej”. Regulacja ustawowa odnosi się do:
Ustalenia kontyngentów krajowych produkcji skrobi – ustalenia dotyczą lat gospodarczych (nie kalendarzowych), czyli od 1 lipca do 30 czerwca roku następnego. Obecnie ustalono kontyngenty na trzy lata:
Określenia ceny minimalnej – obecnie została ustalona na poziomie 800 złotych za tonę skrobi. Dla przybliżenia za ziemniaki o zawartości skrobi 13% rolnik otrzymać powinien nie mniej niż 104 złote/tonę; 117% - 136 zł/t; 20% - 160 zł/t.
Płatności kompensacyjnej – każdy plantator otrzymuje dopłatę do każdej tony skrobi zawartej w ziemniakach – obecnie (czyli do 30 czerwca 2003 roku) jest to 96 złotych. Dopłatę musi otrzymać w terminie do 45 dni od daty dostawy.
Dopłaty do przetwórstwa – otrzymuje każdy polski zakład przetwórczy, który otrzymał kwotę produkcyjną, zrealizował ją i płacił plantatorom ceny nie niższe niż minimalne. Aktualnie dopłata wynosi 66 złotych do tony skrobi.
Dopłaty do eksportu – corocznie Agencja Rynku Rolnego ustala limit kwoty przeznaczonej na dopłatę eksportową. Handlowcy składają oferty, w których znajduje się: wysokość dopłaty do tony eksportowanej skrobi, wielkość eksportu, termin rozpoczęcia i zakończenia eksportu; wadium w wysokości 30% wartości dopłaty do eksportu. W ostatnich latach wysokość dopłaty wynosiła 1999- 524 zł/tony; 2000 – 496 zł/t; 2001 – 403 zł/t.
Perspektywy producenta ziemniaków skrobiowych po integracji z UE
W przypadku obniżonej kwoty kontyngentu, możliwe jest zmniejszenie kontraktacji, co będzie szczególnie niedogodne w latach o dużym urodzaju. Z drugiej strony umowa kontraktacyjna zapewni duże bezpieczeństwo w zbycie ziemniaków skrobiowych.
Rolnicy, którzy dotychczas nie uprawiali ziemniaków skrobiowych będą mieli trudniejszy dostęp do zakładów przetwórczych. Zakłady bowiem będą wolały podpisywać umowy kontraktacyjne z najlepszymi z dotychczasowych dostawców. Preferowani będą rolnicy dostarczający najlepszy towar w dużych partiach.
Ze względu na relatywnie niskie ceny zbytu, trzeba uzyskiwać wysokie plony rzędu 35 do 45 ton ziemniaków z hektara o zawartości skrobi powyżej 13%, aby otrzymać opłacalną produkcję.
Charakterystyka rynku skrobi w UE
Produkcja i rynek ziemniaków w poszczególnych krajach Europy wykazują znaczne różnice. Struktura użytkowania ziemniaków w UE jest typowa dla krajów wysoko rozwiniętych.
Dominuje w niej zużycie na cele jadalne. W niektórych krajach jest to jedyny kierunek użytkowania ziemniaków, ziemniak traktowany jest jako warzywo. Drugim pod względem
znaczenia jest kierunek przemysłowy. Ziemniaki w krajach UE są jednym z ważniejszych surowców do produkcji skrobi. Udział skrobi ziemniaczanej w ogólnej ilości
wyprodukowanej skrobi przekracza 20%. Z krajów piętnastki potentatami skrobiowymi są: Niemcy, Holandia, Francja i Dania. Rynek skrobi został objęty wspólną polityką rolną (WPR) 37 lat temu.
Obecnie, po wielu modyfikacjach regulacja rynku w UE przedstawia się następująco:
Ceny na rynku skrobi.
Rozporządzenie Rady 1766/92/EWG o wspólnej organizacji rynku zbóż jest podstawowym aktem prawnym regulującym rynek skrobi w UE, ponieważ skrobia produkowana jest nie
tylko z ziemniaków, ale także z pszenicy i kukurydzy. Rozporządzenie reguluje nie tylko rynek zbóż, ale zawiera postanowienia dotyczące sektora skrobi ziemniaczanej tj. cen
minimalnych i mechanizmów dofinansowania przy stosowaniu skrobi z ziemniaków W produkcji innych artykułów.
Gwarantowana cena minimalna płacona producentom ziemniaków skrobiowych przez producentów skrobi w UE, od sezonu 1995/1996 do sezonu 1999/2000 wynosiła 209,78 euro/t skrobi zawartej w ziemniakach. Odpowiada to 737,80 PLN/t (liczone według średniego kursu walut NBP na 16 maja br. W sezonie 2000/2001 obowiązywała minimalna cena skrobi 194,05 euro/t, a w przyszłym sezonie 2001/2002 planowane jest jej obniżenie do 178,31 euro/t skrobi. Cena ta będzie obowiązywała w sezonach następnych. Redukcja ceny minimalnej jest konsekwencją zwiększenia dopłat bezpośrednich dla producentów ziemniaków skrobiowych. W sezonach 1995/96 do 1999/2000 dopłata bezpośrednia wynosiła 86,94 euro (305,77 PLN)/t skrobi zawartej W ziemniakach. Realizacja postanowień Agendy 2000 wniosła wzrost dopłat bezpośrednich dla rolników do 98,74 euro (347,27 PLN)/t skrobi w latach 2000/2001 i do 110,54 euro (388,77 PLN)/t w sezonie 2001/2002 i kolejnych. Redukcja ceny minimalnej od sezonu 2002/2003 uzależniona jest od decyzji zmiany ceny interwencyjnej zbóż. W ślad za tym zmieniane będą dopłaty dla producentów ziemniaków.
Ustalenie kwot produkcji skrobi do potrzeb rynkowych - ograniczanie produkcji
W uprawie ziemniaków nie obowiązuje instrument ograniczenia produkcji polegający na obowiązkowym wyłączaniu gruntów z uprawy jako warunku uzyskania subwencji wyrównawczych. W sezonie 1993/1994 produkcja skrobi w UE osiągnęła 1,5 mln ton i przekroczyła poziom zapotrzebowania na ten surowiec. Wzrosły koszty utrzymania nad miernych zapasów oraz koszty eksportu poza granie UE. W celu racjonalizacji rynku wprowadzono kontyngenty (kwoty) produkcji skrobi ziemniaczanej. Rozporządzenie Rady 1868 /94/WE określiło kwoty produkcji skrobi ziemniaczanej dla państw członkowskich na lata 1995/1996- 1997/1998. Lata 1990/1991 - 1992/1993 posłużyły jako lata bazowe do określenia średniej wielkości produkcji skrobi w Danii, Francji i Holandii. Kwotę produkcji przyznano także Hiszpanii. W przypadku Niemiec za okres referencyjny przyjęto lata 1992/1993 i tak ustaloną kwotę powiększono o 90 tys. ton, a pomiędzy Francję, Danię i Holandię podzielono dodatkowo 35,757 tys. ton. W 1995 roku kwotę produkcji skrobi w UE zwiększono z 1592 tys. ton do 1759,75 tys. ton, w związku z przyjęciem Austrii, Szwecji i Finlandii. W roku 1998 ponownie podwyższono kwoty - łącznie do 1864,304 tys. ton. W kolejnych latach nastąpi redukcja kwot, (Dokument Agenda 2000) problem ten w większym stopniu dotknie kraje, w których przyznane kwoty przekraczają 100 tys. ton. Zmniejszanie kwot nastąpi stopniowo.
Umowy kontraktacyjne (kontrakty) służą regulacji produkcji skrobi.
Producenci skrobi są zobowiązani do zawierania z rolnikami kontraktów na uprawę ziemniaków w ilości potrzebnej do wyprodukowania przydzielonego kontyngentu. Krochmalnie mające przydzielony kontyngent produkcji skrobi nie mogą zawierać z producentami ziemniaków umów na dostawy większe niż przyznany kontyngent.
Premie produkcyjne dla producentów skrobi
Producenci skrobi ziemniaczanej otrzymują premię za każdą ytworzoną tonę skrobi w ramach przyznanego limitu, pod warunkiem zapłaty producentowi ziemniaków ceny minimalnej określonej przepisami Rozporządzenia Rady 1766/92/EWG. Premie produkcyjne mają na celu wyrównanie kosztów produkcji skrobi z ziemniaków i skrobi z kukurydzy. Premia wynosi 22,25 euro/t wyprodukowanej skrobi, i jest wypłacana z reguły za ziemniaki o zawartości skrobi nie mniejszej niż 13%.
Zwroty produkcyjne
W UE płacone są refundacje dla produkcji skrobi wytwarzanej ze zbóż. W niektórych krajach Unii produkuje się skrobię z ziemniaków, stąd system refundacji produkcyjnych rozszerzono na producentów wykorzystujących unijną skrobię ziemniaczaną do wytwarzania określonych produktów. Celem wprowadzenia zwrotów produkcyjnych jest zrównanie cen wewnętrznych z cenami skrobi importowanej. Zwroty produkcyjne ustala się za każdy miesiąc.
Regulacje w imporcie i eksporcie skrobi
Stawki celne importowe zawarte w taryfie celnej zapewniają ochronę rynku UE przed konkurencją zewnętrzną. W przypadku zakłócenia rynku Unii importem przewidziane jest wprowadzenie dodatkowej opłaty celnej (SSG). Cło na import skrobi nieprzetworzonej od 1 lipc 1999 r. do 30 czerwca 2000r. wynosiło 197,3 euro/t (693,9 PLN/t) a na importowany syrop skrobiowy 318,0 euro/t (1118,4 PLN). Import skrobi ziemniaczanej na rynki UE jest objęty kontyngentem.
Dopłaty - subsydia eksportowe
Obejmują tylko skrobie (kod CN 1180) i produkty ich przetworzenia wyprodukowane ze zbóż, ryżu i ziemniaków. Dopłaty do eksportu są zmienne, wyrównują różnicę między ceną światową skrobi, a ceną na rynku UE i tym samym ułatwiają eksport. Refundacje eksportowe dotyczą tylko skrobi wyprodukowanych w granicach kwot i objętych eksportem zgodnie z licencją eksportową. Licencje importowe i eksportowe W Unii istnieje obowiązek uzyskania licencji na eksport i import skrobi, a także produktów z niej wytworzonych. Licencje obowiązują na terenie całej UE, są pomocne w zarządzaniu kwotami eksportowymi, w monitoringu eksportu i importu oraz stosowaniu dopłat eksportowych. Uzyskanie licencji wymaga wniesienia depozytu pieniężnego, który jest zwracany w całości, jeżeli licencja została wykorzystana (realizacja 95- 105%). Licencja musi zawierać opis towaru i kod taryfy celnej. Licencja jest ważna 4 miesiące od miesiąca jej wydania.
Rynek skrobi ziemniaczanej w Polsce
Powierzchnia i zbiory ziemniaków wykazują trend spadkowy od początku lat 70-tych, ale nadal na polskich polach rośnie połowa europejskich zbiorów i około 7% światowej produkcji. Zapotrzebowanie rynku krajowego na ziemniaki nie przekracza połowy rzeczywistych zbiorów. Ziemniak jest nadal jedną z opłacalnych upraw, o ile uda się go sprzedać. Dobre perspektywy dla rozwoju rynku ziemniaka skrobiowego tworzy ustawa o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej. Ustawa daje szansę na ustabilizowanie produkcji skrobi
i zapewnienie stabilnych dochodów producentom ziemniaków skrobiowych. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 1999 r, przygotowało projekt ustawy o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej w oparciu o doświadczenia i wzory UE. Projekt po konsultacjach przez KERM i Rząd skierowano do Sejmu. W dniu 11 stycznia 2001 roku Sejm wydał Ustawę o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej, co pozwoliło na dostosowanie polskiego prawodawstwa do obowiązującego w UE. Pełny tekst ustawy znajduje się w Dzienniku Ustaw Nr 1 z dnia 14 lutego 2001 r. Ustawa jest aktem prawnym regulującym rynek skrobi w Polsce. Określa zasady regulacji rynku skrobi ziemniaczanej, formy i zasady wspierania produkcji i eksportu skrobi ziemniaczanej. Ustawa stwarza możliwość finansowania rynku skrobi ze środków określonych w ustawie budżetowej oraz pozwala na dostosowanie tego rynku do wymogów Unii i tym samym po wejściu do Wspólnoty daje możliwość korzystania z pomocy finansowej UE.
Na czym polega regulacja rynku skrobi?
W myśl ustawy regulacja rynku skrobi polega na:
• ustalaniu kontyngentów (kwot) produkcji skrobi
• przyznawaniu limitów produkcyjnych w ramach kontyngentu skrobi - rozdział kwot pomiędzy krochmalnie (obecnie 14 zakładów)
• zawieraniu umów o dostawę ziemniaków skrobiowych w ramach limitów
Producent skrobi zawiera z plantatorem ziemniaków skrobiowych umowę o dostawę ziemniaków realizowaną w ramach przyznanego limitu produkcyjnego. Umowa określa m.in. cenę zakupu ziemniaków, nie niższą niż cena minimalna. Rada Ministrów ustala w drodze rozporządzenia cenę minimalną ziemniaków w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego przyszłoroczną kampanię produkcyjną. Zawartość skrobi w dostarczonych ziemniakach nie może być niższa niż 13%. Ustawa określa terminy zapłaty, które nie mogą być dłuższe niż 21 dni od dnia zakończenia dostawy. Plantatorowi ziemniaków przysługują płatności kompensacyjne, za ilość skrobi zawartą w ziemniakach dostarczonych na podstawie umowy. Płatności kompensacje wypłaca Agencja Rynku Rolnego na wniosek plantatora złożony za pośrednictwem producenta skrobi. Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia wysokość i termin wypłaty płatności kompensacyjnych plantatorom ziemniaków. Wprowadzenie ustawy, przed przystąpieniem do UE pozwoli polskim produktom skrobiowym na konkurowanie z unijnymi produktami objętymi subwencjami na wszystkich etapach produkcji.
Ustawa zapewnia polskim producentom skrobi wsparcie poprzez wprowadzenie:
• cen minimalnych przy zakupie ziemniaków w ramach umów o dostawę ziemniaków,
• dopłat kompensacyjnych dla producenta skrobi (krochmalni),
• dopłat do eksportu skrobi, dopłat do skrobi wyprodukowanej w kraju i wykorzystywanej do dalszego przerobu na cele niespożywcze.
Producenci ziemniaków skrobiowych i producenci skrobi oraz jej modyfikatów mogą korzystać z pomocy finansowej państwa w postaci dopłat do oprocentowania kredytów branżowych. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udostępniła zainteresowanym specjalną linię kredytową w postaci kredytu branżowego BR/13 „Program restrukturyzacji i przetwórstwa ziemniaka na skrobię w Polsce”. Regulacja rynku skrobiowego w Polsce po wprowadzeniu ustawy nie odbiega zbytnio od rynku unijnego. Jednak różnica w organizacji rynku jest ogromna. W krajach UE działają silne organizacje producenckie, które potrafią bronić swoich interesów i biorą na siebie odpowiedzialność za zachowanie równowagi na rynku i za poziom cen. Organizacje producenckie mają silnych partnerów handlowych w postaci sieci handlowych i dobrze rozwiniętego przemysłu przetwórczego. Ponadto przyszłość tej branży zależy od wielkości kwoty produkcji skrobi ziemniaczanej jaką uda nam się wynegocjować. Występujemy o 260 tysięcy ton rocznie pozwalające wykorzystać nasze zdolności produkcyjne i przetwórcze.
.png)
Zaloguj przez Facebook
